O’zbekiston Respublikasi soliqni saqlash vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Psihiatriya va narkologiya kafedrasi «Psihopatologik sindromlar to’plami»
Yüklə 0,83 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- O’zbekiston Respublikasi soliqni saqlash vazirligi Toshkent tibbiyot akademiyasi Psihiatriya va narkologiya kafedrasi
- Akademik Sh.I.Karimov «___»_________2014 y.
- Toshkent 2014 Tuzuvchilar
- Paranoyyal sindrom
- RUHIY AVTOMATIZMLAR (KANDINSKIY-KLERAMBO) SINDROMI
|
O’zbekiston Respublikasi soliqni saqlash vazirligi Toshkent Tibbiyot Akademiyasi Psihiatriya va narkologiya kafedrasi «Psihopatologik sindromlar to’plami»
O’zbekiston Respublikasi soliqni saqlash vazirligi Toshkent tibbiyot akademiyasi Psihiatriya va narkologiya kafedrasi «Tasdiqlayman» Ilmiy kengash raisi Akademik Sh.I.Karimov «___»_________2014 y.
Psihopatologik sindromlar to’plami
(o’quv – uslubiy qo’llanma)
Toshkent 2014 Tuzuvchilar: Yadgarova N.F. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi, katta o’qituvchi Ruzieva G.H. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi, assistent Tolipova N.Sh. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi, assistent Xayredinova I.I. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi, assistent Kevorkova M.A. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi, assistent
Ashurov Z.Sh. – TTA «Psihiatriya va narkologiya» kafedrasi mudiri, t.f.n., dostent. Abdullaeva V.K. – TPMI «Psihiatriya va narkologiya, bolalar psihiatriyasi» kafedrasi mudiri, t.f.n., dostent.
Kafedra majlis bayonnomasi: № 14. 03/05/2014 y. TTA ichki kasalliklar fani seksiyasi bayonnomasi: № 9. 06/05/2014 y.
Ilmi – uslubiy kengash bayonnomasi: № 9. 20/05/2014y. Ilmiy kengash bayonnomasi: № 11. 25/06/2014y.
O’quv – uslubiy qo’llanma bakalavtiatura bosqichi talabalari uchun tavsiya etiladi.
TTA ilmiy kengash kotibi, t.f.n., dost. Nurillayeva N.M.
PARANOYYAL SINDROM Paranoyyal sindrom - ma’lum bir mavzuni qamrab olgan, sistemalashgan interpretativ birlamchi vasvasa bilan namoyon bo’ladigan xolat (rashk, ixtirochilik, ta’qib va x.). Vasvasa tizimi sub’ektiv dalil, faktlar zanjiri asosida tuziladi, bemorlar keltirgan isbotlarini bir tomonlama talqin qiladilar; isbotlarga qarshi faktlar paydo bo’lganda, ular inkor qilinadi. Gallyustinastiyalar, psevdo-gallyustinastiyalar va ruxiy avtomatizmlar kuzatilmaydi. Odatda fikrlashning kuyushqoqligi bilan kechadi. Ong tinikligicha qoladi. Paranoyyal bemorlar odatda yuqori faolligi bilan ajralib turadilar: vasvasaning mavzusiga monand ular ta’qib qiluvchilar bilan ko’rashadilar yoki aksincha, qochishga, yashirinishga xarakat qiladilar; turmush urtoqlari ketidan kuzatib, mavjud bo’lmagan raqibni qidiradilar; kasallik tashxisini tasdiqlash maksadida xar tomonlama tibbiy tekshiruvlardan utadilar va x. Kechishiga ko’ra o’tkir va surunkali paranoyyal sindromlar farqlanadi. O’tkir paranoyyal sindrom (vaqt buyicha chegaralangan interpretativ vasvasa) – shunday xolatki, bunda vasvasa kechayotgan voqealarni to’satdan «tushunib etish» ko’rinishida yuzaga keladi. Surunkali paranoyyal sindrom vasvasaning progredient rivojlanishi, uning patologik mazmunini asta-sekin kengayishi va tizimlashuvi, yaqqol affektiv buzilishlarning bo’lmasligi, tafakkur buzilishlari (monoton, kuyushqoq fikrlash ko’rinishida) va usib boruvchi shaxs uzgarishlari bilan kechadi. Paranoyyal sindrom shizofreniya, bosh miyaning organik shikastlanishlari, bosh miyaning qon tomir va atrofik kasalliklarida rivojlanadi. MASALA
TO’RI JAVOB NAMUNASI Paranoyyal sindrom. Birinchidan, vasvasaning sistemalashgan turi bilan xarakterlanadi. Bemorning xotinining xiyonati, zavod direktorining ta’qibi xaqidagi fikrlari o’ziga xos mantiqiy jixatdan boliq, biroq bir xato muloxazadan ikkinchi xuddi shunday yolgon fikr kelib chiqmoqda. Vasvasa monotematik. Vasvasa oya qanday shaqllanmasin, u bir mavzu doirasida yuzaga kelmoqda: zavod direktori uning xotini bilan ishqiy aloqada va shuning uchun, undan qutulmoqchi. Nixoyat, paranoyyal vasvasa rivojlanish jarayoni doimiy kengayish xususiyatiga ega, vasvasali mushoxadaga yangi shaxs va xodisalar qo’shilib boraveradi (vasvasa jarayoniga ketma-ketlikda dastlab xamkasblar, so’ngra qo’shnilar, davolovchi shifokor va x.lar jalb etilmoqda). Paranoyyal vasvasada gallyustinastiyalar kuzatilmaydi.
Test 1.
Parranoyal sindrom kechishiga ko’ra A.
O’tkir* B.
Surunkali* C.
tezkor D.
uzilib boruvchi E.
sirkulyar 2.
Paranoyyal sindrom bu – A.
ma’lum bir mavzuni qamrab olgan, sistemalashgan interpretativ birlamchi vasvasa bilan namoyon bo’ladigan xolat* B.
sindrom birlamchi vasvasa, verbal gallyustinastiyalar va ruxiy avtomatizm ko’rinishlaridan tashkil topgan C.
ko’rgazmali xotiralar xos D.
O’z salomatligiga xaddan tashqari e’tibor, soglik uchun xavotir, doimiy shubxalar, tuzalmas kasallik bilan ogrib qolishdan ko’rkish – shilqim ipoxondriya orqali namoyon bo’lishi mumkin
E.
F.
Paranoyyal sindrom
PARANOID SINDROM Paranoid (gallyustinator-paranoid) sindrom birlamchi vasvasa (ta’qib qilish va fizik ta’sir vasvasasi), verbal gallyustinastiyalar (ko’pincha psevdogallyustinastiya) va ruxiy avtomatizm ko’rinishlaridan tashkil topgan (Kandinskiy-Klerambo sindromi). Ruxiy avtomatizm ko’rinishlari – turli energiya bemorni qamrab olganligi, ya’ni o’z ta’siriga olganligi xissi. Ruxiy avtomatizmning uchta turi farqlanadi: - ideator (assostiativ); - sensor (senestopatik); - motor (kinestetik). Ideator avtomatizm – bemorning ruxiy faoliyatiga aniqrogi fikrlash jaraeniga ta’sir utkazayotganligi xissi Sensor avtomatizm – tashqi olamdan ta’sir o’tkazilishi natijasida paydo bo’layotgan noxush sezgilar(senestopatiya ko’rinishida).
Motor avtomatizm – tashqi olamdan nimadir eki kimdir tomonidan bemor xarakatlarini boshqarayotganlik xissi. O’tkir va surunkali paranoid (gallyustinator-paranoid) sindromlar ajratiladi. O’tkir paranoid - tranzitor paranoid sindrom bo’lib, reallikka yakin bo’lgan ta’qib vasvasa, aloxida verbal illyuziya va gallyustinastiyalar, qo’rquv, xavotir, sarosima bilan kechadi. O’tkir gallyustinator-paranoid sindrom – uning tarkibida xissiy (obrazli) vasvasa ustunlik qiladi, u sistematizastiyaga moyil emas, ruxiy avtomatizmning barcha shakllari va affektiv buzilishlar (xavotir, qurquv, sarosima, depressiya yoki kutarinki kayfiyat) yaqqol namoyon bo’lgan, psevdogallyustinastiyalar xam kuzatiladi. Surunkali gallyustinator-paranoid sindrom sistemalashgan yoki sistematizastiyaga moyil vasvasa, sarosima va yaqqol affektiv buzilishlar bo’lmasligi, psevdogallyustinastiyalar bilan xarakterlanadi, Gallyustinator-paranoid sindromlar shizofreniya, epilepsiya, surunkali alkogolizm, bosh miyaning organik kasalliklarda kuzatiladi MASALA
TO’RI JAVOB NAMUNASI Kasallikning kechishida vasvasaning ustunligi- bemor tomonidan atrof-muxitni noto’ri taxlil qilishi mumkin. Bu vasvasa qo’rkuv, xavotir xissi va sarosimaga to’la. Vasvasa oyalar konkret, lekin tartibsiz, mazmuniga ko’ra xilma-xil. Ta’qib (boshqa uyning derazalaridan kuzatishmoqda, taxdid qilishmokda), ma’noli (bemor shifokorning xulqida, devordagi surat va x.larda o’ziga xos ma’noni ko’radi) intermetamorfoza (soxta tanib olishlar, barchasi uyushtirilganlik xissi, bemor va shifokor artistlar singari qabul qilinmoqda) kabi vasvasa oyalari mavjud; idrok etish buzilishlari chin eshituv gallyustinastiyalar va verbal illyuziyalar – shuningdek, uzuq-yuluq va fragmentar ko’rinishda namoyon bo’ladi. Bu o’tkir gallyustinator- paranoid sindrom.
Test 1.
Ruxiy avtomatizm ko’rinishlari A.
ideator (assostiativ); - sensor (senestopatik); - motor (kinestetik)*. B.
Absans C.
Trans D.
Fuga 2.
Qaysi kasallikda vasvasa goyalari kuzatiladi? A. shizofreniya* B. nevrasteniya C. isterik psixoz D. isterik nevroz
Doiralarni ko’paytiring: PARAFREN SINDROM Parafren sindromda sistemalashgan ta’qib va ta’sir vasvasasining fantastik mazmundagi buyuklik vasvasasi, turli xil ruxiy avtomatizmlar va ko’pincha fantastik konfabulyastiyalar bilan qo’shilib kelishi kuzatiladi. Bu xolatda bemor ta’qib va ta’sir haqidagi shikoyatlardan tashqari, o’zining kosmosga xukmronlik qilishi, xudolarning xudosi, Erning xoqimi, dunyo bo’yicha qudratli ekanligini aytadi; Erda jannat yaratishini, tabiat qonunlarini va iqlimni tubdan o’zgartirishga va’da qiladi. PARANOID SINDROM
konfabulyastiyalar – bu bemorning xayotida guyoki kuzatilgan xodisalar haqidagi soxta xotiralari. Bu xolatda bemorning kechinmalarida Marsda yashovchilar bilan uchrashuv, Xudo bilan suxbatlashuv va x.lar kabi fantastik yolon xotiralar bilan kuzatilishi mumkin. Bunday konfabulyastiya va fantastik buyuklik vasvasasining mazmuni umumiy, kengayib borish xususiyatiga ega, doimo yangi faktlar bilan boyib boradi. Parafren xolatlarning sindromal xususiyatlariga xos ravishda, o’tkir va surunkali turlari farqlanadi. O’tkir parafren sindrom affektiv buzilishlar fonida (depressiv yoki maniakal) o’tkir xissiy vasvasa, psevdogallyustinastiyalar va ruxiy avtomatizm turli ko’rinishlarining rivojlanishi bilan xarakterlanadi. O’tkir xissiy vasvasa o’tkir fantastik vasvasa (antagonistik) bilan almashinadi. Buyuklik vasvasa oyalari noturun, uzgaruvchan; affektiv buzilishlar yorqinligi bilan farqlanadi; sindrom tarkibida katatonik buzilishlar ma’lum bir urinni egallaydi. O’tkir parafren xolat cho’qqisida ko’pincha ongning oneyroid xiralashuvi rivojlanadi. Surunkali parafren sindrom uchun vasvasaning turunligi, affektning monotonligi, xissiy vasvasaning nisbatan kam ulushi xos. Kasallik kechishida surunkali vasvasali va gallyustinator-vasvasali sindromlar ketma- ketlikda o’zaro almashinishi mumkin: paranoyyal paranoidga (gallyustinator-paranoid, Kandinskiy - Klerambo sindromi), keyinchalik u parafren sindromga o’tishi mumkin, bu ularning patogenetik jixatdan umumiyligidan dalolat beradi. Tegishli sindromlar klinik manzarasi xususiyatlaridagi mashxur qonuniyatni xam ta’kidlab o’tish lozim: gallyustinastiya, psevdogallyustinastiya va ruxiy avtomatizm turli ko’rinishlarining qanchalik yorqin, intensiv, xilma-xilligi kuzatilsa, vasvasalar xosil bo’lishi shunchalik kam namoyon bo’ladi, va aksincha (buni ko’p mualliflar qayd etishgan, shu jumladan V.A. Gilyarovskiy xam, 1954). Gallyustinator buzilishlarning vasvasalardan ustunlik qilishi ruxiy faoliyatning ogir shikastlanganligini ko’rsatadi. MASALA
TO’RI JAVOB NAMUNASI Mazkur bemordagi psixopatologik simptomatika murakkab va xilma-xil. Bu xolatda eshituv va xid bilish gallyustinastiyalari (chin va psevdogallyustinastiyalar), shuningdek gipnagogik ko’ruv gallyustinastiyalari, ta’sir va ta’qib vasvasalari, ruxiy avtomatizm ko’rinishlari mavjud. Shu bilan birga, bemorda aqlga simas, fantastik buyuklik vasvasasi rivojlangan. Ko’plab gallyustinastiyalar mavjudligi, obrazli fantastik vasvasaning uz mazmuniga ko’ra gallyustinator kechinmalar xarakteri bilan boliqligi yoritilgan parafren sindromning mazkur varianti, gallyustinator parafreniya nomini olgan (E. Krepelin).
Test
1.
Parafren sindom mezonini ko’rsating A.
Ihtirolik vasvasasi* B.
Boylik vasvasasi* C.
Oliy nasablik vasvasasi* D.
O’z-o’zini kamsitish vasvasasi 2.
Parafren sindromni psihoorganik sindromdan farqini ko’rsating A.
Ihtirolik vasvasasi* B.
Boylik vasvasasi* C.
somatik kasalliklar natijasida rivojlanadi D.
affektiv labillik va hotiraning pasayishi RUHIY AVTOMATIZMLAR (KANDINSKIY-KLERAMBO) SINDROMI Kandinskiy-Klerambo sindromi (ruhiy avtomatizmlar sindromi) – o’zaro boglangan simptomlar yigindisidir (psevdogallyustinastiyalar, ta’qib va ta’sir vasvasalari, qamrab olinganlik va ochiqlik). Begonalik simptomi, ruxiy faoliyatning uziga boshlik emasligi, tashqaridan kimdir doimiy ravishda ta’sir etishi kuzatiladi. Ruhiy avtomatizmlar sindromi ko’rinishlari xilma-xil. Assostiativ avtomatizm – majburiy ravishda fikrlarning quyilib kelishi, irodasiga bogliq bo’lmagan xolda fikrlar yigindisi, ixtiyorsiz ravishda obrazlarning quyilib kelishi (mentizm); begonalik «qilinganlik» fikri, «uyushtirilganlik» tasavvurlari, atrofdagilarni fikrlarini kaytarish fikrlari, fikrlarini ochikligi, xattoki eng uyatli fikrlarini xam bilib olishayotganligi, fikrlarini «o’girlash», majburiy ravishda uzib tashlash, obrazli qilinganlik, «ko’rsatish» tushsimon («uyushtirilgan» tushlar); (exo fikrlar) qilingan fikrlarning kaytarilishi. Bemorlar fikran o’zlarining ta’qibchilari bilan suhbatlashadilar, ular bilan bahslashadilar, qarshilik ko’rsatadilar, ichki «ovozlar, «pichirlagan» yoki «baland» fikrlar, ovozsiz ko’rinishda javoblar oladilar. Assostiativ avtomatizmga psevdogallyustinastiyalarning barcha turlari, shuningdek, hissiyotlarning begonalashuvini his
etish ham kiritiladi, bunda o’z xissiyotlari kayfiyatg bogliq bo’lmagan xolda kutarinkilik, gam gussa qaxr – gazab, xayajon va xavotir kuzatiladi. Senestopatik avtomatizmlar ta’sir qilish maqsadida maxsus hosil qilingan turli xil haddan tashqari noxush, azobli sezgilar hissi bilan namoyon bo’ladi. Ta’qibchilar achishish, muzlash, bosim, jinsiy qo’zgalish, ichaklar go’ldirashini keltirib chiqaradilar, diurez, defekastiya jarayonini to’xtatib qo’yadilar, yoki, aksincha, u yoki bu chaqiriqlarni paydo qiladilar. Avtomatizmning bu turiga hid va ta’m bilish psevdogallyustinastiyalari Ham kiritiladi. Kinestetik avtomatizm – harakat va faoliyatning begonalashuvi. Bemorlarning ishonchi komilki, barcha xarakat va fikrlarni quyib quyishyapti va kimlardir tomonidan uyutirilayapti. Goyibdan qo’llarini kutarishyapti, boshlarini burashyapti va kuzlarini gilay kilishyapti Avtomatizmning bu turiga nutq-Harakatga bogliq psevdogallyustinastiyalar, «uyushtirilgan» nutq jarayoni kiritiladi. RuHiy avtomatizmning barcha ko’rinishlari odatda tizimlashgan ta’qib va ta’sir vasvasalari bilan kechadi. Bemorlar endi o’zlariga tegishli emas – ular o’zlarini ta’qibchilari Hukmi ostida, ular marionetkalar, ularning qo’llarida o’yinchoq (kamrab olganlik xissi), ular doimo tashkilotlar, agentlar, ilmiy-tadqiqot institutlari ta’siri ostida o’zlarini His qiladilar. Ularning irodasidan nurlar, gipnoz, elektr toki, atom energiyasi, kosmik nurlar, ultratovush bilan ta’sir qilib maHrum qiladilar, fikrlar, xissiyotlar, sezgilar va xarakatlar (ta’sir vasvasasi) beradilar. Televizor, radiolokastiya, magnitofon yordamida fikrlari yozib olinadi, kuzatuvlar olib boriladi. Bemorlarning barcha Harakatlari, Hattoki eng intim Holatlari Ham, ta’qibchilarga ko’rinarli. Ular o’zlarining apparatlari bilan ogriq chaqiradilar, a’zolar faoliyatini buzadilar, jinsiy faoliyatni susaytiradilar, bola ko’rish xususiyatidan maHrum qiladilar, saraton, sarkoma keltirib chiqaradilar. Ta’qibchilar bemorlarni Hayvonlarga, boshqa jins vakillariga, jonsiz buyumlarga aylantiradilar. Bemorlar o’zlaridan yung, pat, soqol o’sayotganini His etadilar (metamorfoza vasvasasi). Boshqa bemorlar ichlariga tirik, noxush, ayrim vaqtlarda fantastik jonivorlar - shayton, ruHlar kirib olganini, ularni mikroblar va viruslar bilan dimlarganligini ta’kidlashadi. Ba’zan ta’sirlar yaxshi ma’nolarda, kayta tarbiyalash, chiniktirish va davolash maksadida kuzatiladi(yaxshi sifatli ta’sir vasvasasi). RuHiy avtomatizm shuningdek “egizaklar”vasvasasi bilan kechadi – bemorlarning aytishicha bemorning uziga uxshagan va uxshasha insonlar bir nechta ekanligi bilan xam kechadi. Kandinskiy-Klerambo sindromida ko’pincha psevdogallyustinator xotiralar kuzatiladi. Bular tusatdan xosil buladi (ortga kaytish xissi), barcha ikir – chikirlari bilan, xudi bulagandek kuruv psevdgallyustinastiyalari, xuddi avval bulgan lekin esdan chikarilgandek kuzatiladi. Shunga uxshash psevdogallyustinator xotiralar vasvasaning mezoniy tuzilishiga kiradi. Kandinskiy-Klerambo sindromi ko’pincha tranzitivizm bilan kechadi. Bemorlarning takidlashicha «ovoz»larni nafakat uzi balki, uning karindoshlari, atrofdagilar, yakinlari va xatto vrachlar xam ta’sirlarni sezadilar, - deydi. Kandinskiy-Klerambo sindromi ko’pincha shizofreniyada, kam Holatlarda – epilepsiyada, bosh miya jaroHatlarida, qon tomir kasalliklaridagi psixozlarda (aloHida komponentlar ko’rinishida psixozlar cho’qqisida) uchraydi. MASALA
Bemor T. 22 yosh, II guruH nogironi. Bo’limda ko’p vaqtini boshiga choyshabini yopinib yotgan Holda, nimalarnidir pichirlab, kulimsirab o’tkazadi. Muloqotga xoHlamasdan kirishadi. SuHbat vaqtida bemorda ko’pchilik odamlarning “ovoz”larini eshitishini ma’lum qildi, bu ovozlar uning boshiga qandaydir apparatlar yordamida «joylashtirilmoqda». Bu odamlarni bemor Hech qachon ko’rmagan, biroq ularning suHbatidan faqat «jinsiy Hayot bilan shugullanishlarini» tushundi. Bu insonlarning miyasi uning miyasi bilan boglangan va shuning uchun, u ular bilan o’zaro fikr almashishi mumkin. Bunday Holatni bemor «gipnoz» Holati deb atamoqda. Bu odamlar uning jinsiy a’zolariga ta’sir utkazyaptilar, «ayol urnida ishlatyapti», germofroditga aylantiryaptilar, kayfiyatini uzgartiryapti, ovkatlarning mazasi va xidlarini aynityapti, bularni iskirt odam xidiga aylantiradi, barcha fikrlarni bilib olyapti va «bosh bum bush, TAMOM. «Ovoz» egalari uni va barcha odamlarni robotlarga aylantirganiga ishonchi komil. Bu qanday sindrom? TO’GRI JAVOB NAMUNASI Bemorda yoritilgan Holatning psixopatologiyasida senestopatik avtomatizm ko’rinishlari ustunlik qiladi. Bemorning fikriga ko’ra, qandaydir odamlar uning tana sezgilarini o’zgartirmoqdalar: jinsiy a’zolariga ta’sir qiladilar, noxush Hidlarni Hosil qilmoqdalar, ovqat ta’mini o’zgartirmoqdalar. Shuningdek fikrlarni ugirlash simptomi, o’z kayfiyatini beixtiyoriy o’zgarganlik Hissi, tasavvurdagi odamlar guruxi bilan fikrlarni majburiy almashish ideator (assostiativ) avtomatizm simptomlari Ham mavjud. Bularning psevdogallyustinastiyalar, fizik va gipnotik ta’sir vasvasasi bilan birga kechadi. Bu Kandinskiy-Klerambo sindromi. TEST
1.
Kandinskiy-Klerambo sindromi mezonlari. A. psevdogallyustinastiyalar* B. tasir va takib vasvasasi* V. chin gallyustinastiyalar G. bekorchilik vasavasasi 2. Kandinskiy-Klerambo sindromi kaysi kasalliklarda kuzatiladi ? A. shizofreniyada, epilepsiyada, bosh miya jaroHatlarida, qon tomir kasalliklaridagi psixozlarda (aloHida komponentlar ko’rinishida psixozlar cho’qqisida)*. B. xech kaysi kasalliklarda kuzatilmaydi. Yüklə 0,83 Mb. Dostları ilə paylaş:
|