O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti transport huquqi asoslari toshkent-2022 kenjayeva barno otabayevna

5.2. Transport sohasidagi investisiya faoliyatini huquqiy tartibga solish 
Transport sohasini rivojlantirish davlat dasturlariga muvofiq, xususan:
O’zbekiston Respublikasining 2035 yilgacha bo'lgan davr uchun transport
strategiyasi va boshqalar. O’zbekiston Respublikasi transport tizimining faoliyati
modernizatsiya qilish, rivojlanishning innovatsion yo'liga o'tish va milliy
iqtisodiyotning barqaror o'sishi uchun shart-sharoitlarni yaratishda alohida rol
o'ynaydi, O’zbekistoning jahon iqtisodiy tizimida yetakchiligini ta'minlash uchun
shart-sharoitlarni yaratishga yordam beradi. Transportning holati va sifati nafaqat
keyingi ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanish istiqbollariga, balki mamlakatning milliy
suvereniteti va xavfsizligini himoya qilish, fuqarolarning transportga bo'lgan
ehtiyojlarini qondirish, transport vositalarini tashish kabi muhim funksiyalarni
samarali
bajarish
qobiliyatiga
bog'liq.
hududlarning
ijtimoiy-iqtisodiy
rivojlanishini muvofiqlashtirish uchun shart-sharoitlar yaratishdan iborat. Bundan
tashqari, globallashuv jarayonlari, an'anaviy jahon iqtisodiy munosabatlaridagi
o'zgarishlar O’zbekiston uchun o'ziga xos iqtisodiy va geografik joylashuvi
salohiyatidan oqilona foydalanish vazifasini qo'yadi.
Bugungi kunga kelib, globallashuv jarayonlari bilan bog'liq jadal iqtisodiy
integratsiya tendentsiyasi mavjud bo'lib, davlat darajasida iqtisodiy, xalqaro
huquqiy va siyosiy sohalarda yaqin o'zaro ta'sir mavjud. Kengaytirilgan iqtisodiy
hamkorlik muammolarini hal qilish xalqaro standartlarga javob beradigan
rivojlangan transport infratuzilmasini yaratish kabi integratsion aloqalarsiz
mumkin emas. An'anaga ko'ra, rivojlangan mamlakatlar iqtisodiyotida bunga
investitsiyalarni kengaytirish va investitsiya faoliyatini amaldagi qonun hujjatlarida
belgilangan qoidalarga muvofiq turli shakllarda amalga oshirish yordam beradi.
Transport munosabatlariga investitsiyalar investitsiya faoliyatini amalga
oshirishning umumiy huquqiy rejimiga muvofiq amalga oshiriladi. Mahalliy va
xorijiy ilmiy adabiyotlarda investitsiyalar asosan "investitsiyalar" sifatida ko'rib
chiqiladi, ular ko'p ta'riflarga ega. Shunday qilib, kapital qo'yilmalar - bu

---

---

65
yangilarini qurishga, mavjud korxonalarni rekonstruksiya qilish, kengaytirish va

texnik qayta jihozlashga (ishlab chiqarish kapital qo'yilmalariga), uy-joy,
kommunal va madaniy-maishiy qurilishga (kapital qo'yilmalar) sarflanadigan
moliyaviy mablag'lardir.
“Investitsiya” tushunchasining asosiy xususiyati “kapital” – investisiya
hisoblanadi. Tirik va moddiylashtirilgan mehnatni sarflash jarayoni sifatida,
investitsiya mablag'lari ob'ektlar va mehnat vositalariga, shuningdek, moddiy va
ma'naviy ne'matlarni ishlab chiqarishga yo'naltirilgan mehnatga sarflanishida
ifodalangan iqtisodiy qonuniyat, ya'ni biznesga, korxonaga, shu jumladan transport
infratuzilmasini rivojlantirishga yo’naltiriladi.
Investitsiya
shartnomasining
mazmuni
quyidagi
shartnomalarning
elementlarini o'z ichiga olishi mumkin: loyiha-qidiruv ishlarini bajarish
shartnomasi, qurilish shartnomasi, tovarlarni yetkazib berish shartnomasi, tashish
shartnomasi, ba'zan transport ekspeditsiyasi; ularning turli ko'rinishlarida haq
evaziga xizmatlar ko'rsatish bo'yicha shartnomalar haqida gapirmasa ham bo'ladi.
Hozirgi vaqtda O’zbekiston Respublikasi qonunchiligida investitsiya
faoliyatining shartnoma shakllari quyidagi turdagi shartnomalar bilan ifodalanadi:
moliyaviy lizing (lizing), mahsulot taqsimoti to'g'risidagi bitim, kontsessiya
shartnomalari va davlat-xususiy sheriklik.