O‘zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti transport huquqi asoslari toshkent-2022 kenjayeva barno otabayevna
Taqrizchilar: Usmanova M.N.-TDTU i.f.n.dotsent
Yüklə 493,13 Kb.
|
|
Taqrizchilar: Usmanova M.N.-TDTU i.f.n.dotsent.
Ganixodjayev S.A.-Toshkent turizm va biznes kolleji direktori. 2
KIRISH ...................................................................................................................... 4 1-bob. Transport huquqi nazariyasi ........................................................................... 8 1.1. Transport huquqi tushunchasi, predmeti, usuli, mazmuni va sohasi ................. 8 1.2. Transport huquqining shakllanish tarixi .......................................................... 13 1.3. Transport huquqining predmeti va usuli .......................................................... 13 1.4. Transport huquqi ilmiy bilimlar va o'quv intizomining bir tarmog'i sifatida .. 20 2-bob. Transport qonunchiligi tizimi, manbalari va tamoyillari. ............................ 27 2.1. Transport qonunchiligi tizimi ........................................................................... 27 2.2. Transport huquqining manbalari ...................................................................... 30 2.3. Transport huquqining tamoyillari .................................................................... 33 3-bob. Transportda huquqiy munosabatlar ............................................................. 37 3.1. Transport huquqiy munosabatlari tushunchasi, uning tuzilishi ....................... 37 3.2. Transport huquqiy munosabatlarining sub'ektlari ............................................ 40 3.3. Transport huquqiy munosabatlarining turlari .................................................. 45 4-bob. Huquqiy tartibga solish jamoat transportini boshqarish .............................. 49 4.1. Jamoat transportini boshqarish tushunchasi, uning huquqiy-tashkiliy asoslari49 4.2. Hududda davlat nazorati va transport faoliyatini litsenziyalash ...................... 54 5-bob.Transportda korporativ boshqaruv ................................................................ 61 5.1. Transportda xo'jalik yuritish tushunchasi va huquqiy asoslari ........................ 61 5.2. Transport sohasidagi investisiya faoliyatini huquqiy tartibga solish ............... 64 5.3. Investitsion loyihani amalga oshirish bo'yicha shartnoma. ............................. 66 6-bob. Tashkiliy-huquqiy asoslar va transport xavfsizligi ..................................... 67 6.1. Transport xavfsizligi sohasida munosabatlar tushunchasi va huquqiy tabiati . 67 6.2. Transport xavfsizligining tashkiliy asoslari ..................................................... 69 6.3. Transport xavfsizligi sohasidagi himoya choralari va huquqiy javobgarlik choralari ................................................................................................................... 70 7-bob. Mehnatni huquqiy tartibga solish bo’yicha transport kompleksidagi munosabatlar ........................................................................................................... 74 7.1. Transportda mehnat munosabatlarini huquqiy tartibga solish manbalari ........ 74 7.2. Qonuniy taqiqlar va cheklovlar va transportda muayyan turdagi ishlarni bajarish uchun ishchilarning ayrim toifalari uchun ................................................ 76 7.3. Transport xodimlarining mehnat munosabatlari. Mehnat shartnomasi ........... 79 3
tashish uchun ........................................................................................................... 94 8.1. Yuk tashish shartnomasi, aloqa, yo'lovchilarni tashish shartnomasi. .............. 94 8.2. Yo'lovchi va bagajni tashish shartnomasi ...................................................... 109 8.3. Ekspeditorlik shartnomasi .............................................................................. 128 8.4. Charter shartnomasi........................................................................................ 143 8.5. Tashish shartnomasi ....................................................................................... 150 8.6. To'g'ridan-to'g'ri aralash transportda yuklarni tashishni tartibga soluvchi shartnomalar .......................................................................................................... 156 9-bob. Jarayonni ta'minlashga qaratilgan transport shartnomalari ....................... 164 tashish .................................................................................................................... 164 9.1. Yuklarni tashishni tashkil etish to'g'risidagi shartnoma ................................. 164 9.2. Yuk ortish uchun transport vositalarini topshirish va yuk tashishga taqdim etish to'g'risidagi shartnoma .................................................................................. 166 9.3. Transport infratuzilmasi egalari o'rtasidagi shartnomalar ............................. 172 9.4. Xizmat ko'rsatish shartnomalari ..................................................................... 176 transport infratuzilmasidan foydalanish ................................................................ 176 9.5. Vagonlarni topshirish va tozalash hamda kirish temir yo'lidan foydalanish to'g'risidagi shartnoma ........................................................................................... 192 FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR .............................................................. 200 4
Transport majmuasining huquqiy bilimga ega mutaxassislarga bo'lgan ehtiyoji yildan-yilga ortib bormoqda, transport tizimi barcha turlarining munosabatlarini rivojlantirishda huquqning roli tobora ko'proq his qilishda davom etmoqda. Hozirgi kunda “Transport huquqi asoslari” o‘quv qo‘llanmasi o‘z vazifalarini bajarishi lozim bo‘lgan transport mutaxassislarini tayyorlash, transport sohasida huquqiy bilimlar bilan kasbiy mahoratni mustahkamlashda zarur hisoblanadi. O'quv fani sifatida transport huquqi asoslari talabalarning huquqiy madaniyatini oshirishga, huquqiy ongini mustahkamlashga qaratilgan huquqiy bilimlarini shakllantirishga mo'ljallangan bo'lib, ularning darajasi transport kompleksi sohasidagi amaldagi qonun hujjatlariga to'g'ri baho berishga imkon beradi. O’quv qo’llanmasining o'ziga xosligi uning mazmuni bo'lib, u huquqning umumiy qadriyatlarini huquq sohalari va transport munosabatlarini tartibga solish va transport kompleksi ob'ektlarini himoya qilishga mo'ljallangan qonunchilik sohalari bilan muvaffaqiyatli integratsiyalashgan. O’quv qo’llanma ilmiy huquqiy axborotning asoslangan tizimi bo‘lib, uch bo‘limdan iborat. O’quv qo’llanmaning tuzilishi ilmiy tadqiqot jarayonida transport kompleksida foydalanish mumkin bo'lgan va ishlatilishi kerak bo'lgan barcha narsalarni O’zbekistoning huquqiy tizimidan ajratish natijasi bo'lib, transportning o'ziga xos xususiyatlarini ko'p jihatdan hisobga olgan holda yaratilgan. olingan yangi natijani transport huquqining umumiy o'quv dasturiga birlashtirish shartlari asoslangan. Birinchi bo'limda transport huquqining asosiy xususiyatlarini ifodalovchi umumiy huquqiy kategoriyalar, tarixiy rivojlanish yo'li, transport munosabatlarining shakllanishidagi roli haqida ma'lumotlar berilgan. Transport huquqining nazariy qoidalarini o'zlashtirish huquqiy madaniyatni shakllantirishga yordam beradi, bu esa har bir transport xodimi uchun huquqiy normalarni baholashda zarur bo'lgan huquqiy bilimlarning ahamiyatini transport munosabatlarida tushunishni mustahkamlaydi. Transport huquqining umumiy nazariy qoidalari asosida shakllangan huquqiy bilimlar transport xodimining xatti- 5
transport qonunchiligini bilish bilan boyitish transport sohasidagi har bir xodimning mehnat unumdorligini oshiradi, u qonun normalari doirasida o'z vazifalarini erkin bajarishi, o'z ishining foydaliligiga ishonch hosil qilishi va xizmat ko'rsatishi hamda sharoit yaratishi mumkin. O’quv qo’llanmaning ikkinchi bo'limida transport sohasida boshqaruvni huquqiy tartibga solishning dolzarb muammolari bo'yicha fundamental qoidalar ochib berilgan. Transport huquqi asoslari kursi talabalariga jamoat transportini boshqarishning o'ziga xos xususiyatlariga va korporativ boshqaruvni huquqiy qo'llab-quvvatlashga e'tibor berish tavsiya etiladi. Bu masalalar, ayniqsa, raqobat muhiti takomillashib borayotgan va tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish jarayoni qonunlar ta’sirida kechayotgan transportda bozor iqtisodiy munosabatlarining rivojlanishi sharoitida muhim ahamiyat kasb etadi. Transport huquqining transportda xavfsizlikni ta'minlash muammolarini hal qilish bilan yaqin aloqasiga e'tibor qaratiladi. Transport qonunchiligi bo'yicha chuqur bilimga ega bo'lmagan transport xodimlari transportda xavfsizlikni ta'minlash tartibini ta'minlash uchun huquqiy vositalardan to'liq va har tomonlama foydalanish imkoniyatidan mahrum bo'lishadi. Transportda xavfsizlikni ta'minlashda huquqning o'rni transport huquqiga alohida o'ziga xoslik beradi, bu qonunning transportning o'ziga xos xususiyatlari bilan chambarchas bog'liqligida xavfning kuchayishi manbai sifatida ko'rish mumkin. Bo'limda transportda mehnat munosabatlarining o'ziga xos xususiyati aniq ta'kidlangan, bu esa transportda muayyan turdagi ishlarni bajarishda ayrim toifadagi ishchilar faoliyatini huquqiy tartibga solishning o'ziga xos xususiyatlarini ochib berish zarurligini ta'kidlaydi. O‘quv qo‘llanmaning uchinchi bo‘limida shartnoma huquqining asosiy qoidalari va transportning mamlakat iqtisodiyoti, madaniyati va mudofaasini rivojlantirishning ajralmas qismi sifatida faoliyat ko‘rsatayotganda uning asosiy vazifalarini amalga oshirishda qo‘llanilishining o‘ziga xos xususiyatlari keltirilgan. Transport huquqi asoslari o’quv qo’llanmaning asosiy nazariy huquqiy g'oyalar, huquqiy konseptik tushunchalar, transport huquqining ilmiy asoslangan 6
munosabatlarining murakkab tuzilmasida transport xodimlari tomonidan ularni qo'llashning asosiy yo'nalishlarini ko'rsatadi. O’quv qo’llanmada huquqiy bilimlarning ahamiyati va uning transport kompleksining o‘ziga xos xususiyatlari bilan yaqin aloqasi ta’kidlangan bo‘lib, har bir transport xodimi buni hisobga olishi, uni transportning sifatli va xavfsiz ishlashini ta’minlovchi asosiy vosita ekanligiga ishontiradi. "Transport huquqi asoslari" o'quv fani talabalarga transportning o'ziga xos xususiyatlariga yo'naltirilgan huquqiy bilimlarni rivojlantirish va transport qonunchiligi bilimlari bilan chambarchas bog'liq holda kasbiy bilimlarni yuqori darajada ifodalash uchun sharoit yaratish uchun barcha transport mutaxassisliklarini o'rganish uchun zarurdir. Bularning barchasi mehnat unumdorligini oshirish va transportda qonun ustuvorligini mustahkamlash, uning jozibadorligini oshirish va xavfsizligini ta’minlashga xizmat qilishi shubhasiz. Transport huquqini o'rganar ekan, talaba barcha transport faoliyati qonun bilan singib ketganligiga ishonch hosil qiladi, transport huquqi asosida shakllangan qonun ustuvorligidan tashqari, transportning to'liq ishlashini qanday tartib bilan ta'minlash mumkinligini tasavvur qilish qiyin. Ushbu e'tiqod ta'siri ostida transport xodimlari o'zlarining kasbiy mahoratida yangi sifat xususiyatiga ega bo'lib, unda butun transport kompleksining samarali faoliyatining muvaffaqiyatli natijalariga erishish mumkin bo'ladi. Transport huquqi asoslari kursini o'rganishning foydalilik darajasi, agar transport huquqini o'zlashtirish uning mavzulariga yoki kasbga bog'liq bo'lgan individual qoidalarga qiziqish ta'siri ostida amalga oshirilsa, ortadi. Bu yerda talabalar ijodiy yondashishlari, tanlagan kasblari uchun nima kerakligini izlashni o'rganishlari kerak. O’quv qo’llanma muallifi talabalarda yuksak huquqiy madaniyatni, rivojlangan huquqiy ongni, jumladan, kasbiy, fuqarolik va ijtimoiy faollikni shakllantirish zarurligini hisobga olib, talabalarda transport sohasidagi qonun hujjatlarini tahlil qilish ko‘nikmalarini shakllantirish muammosini hal qilishga 7
hujjatlar qoidalarini umumiy huquqiy toifalar va muassasalar bilan bog'lashga intilgan. Ushbu muammoni hal qilish uchun kitobda transport sohasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishning xususiyatlari yoritilgan. Taqdim etilgan material O’zbekiston qonunchiligining hozirgi tendentsiyalarini, transport transport faoliyatini tartibga soluvchi me'yoriy hujjatlardagi so'nggi o'zgarishlarni aks ettiradi. O’quv qo’llanmada transport huquqi nazariyasi haqidagi bilimlar, transport munosabatlarini huquqiy tartibga solish sohasidagi ma'lumotlar mavjud shaklda berilgan. Nashr transport sohasidagi munosabatlarni huquqiy tartibga solishning o'ziga xos xususiyatlarini aks ettiradi, nafaqat talabalar, balki tadqiqotchilar, o'qituvchilar, mutaxassislar va huquq masalalari va uning transport bilan aloqalari bilan qiziqqan har bir kishini qiziqtiradi. “Transport huquqi asoslari” fanini o‘rganish natijasida talaba: Yüklə 493,13 Kb. Dostları ilə paylaş:
|