O`zbekiston Respublikasi

2. Mor, Folgard, Fayans usullari tushunchalari.

Mor usuli argentometriya usullaridan biri bo`lib, bu usul ushbu reaksiyaga asoslangan:

Ag⁺ + Hal^– = AgHal↓

bu yerda, Hal^––Cl^–, Br^–, J^–, SCN^– ionlaridir. Mor usuli hamma argentometriya usullari ichida eng oddiysi va eng anig`idir. Bu usulda ishchi eritma AgNO<sub>3</sub> eritmasidir. Mor usuli asosida kumush ionlarining xlor yoki brom ionlari bilan o`zaro ta`sir reaksiyasi yotadi:

Ag⁺ + Cl^– = AgCl↓

Kumush ionlari bilan qizil–qo`ng`ir Ag₂CrO₄ cho`kmasini hosil qiladigan K<sub>2</sub>CrO<sub>4</sub> eritmasi indikatordir. Ishchi eritmaning titrini aniqlash uchun boshlang`ich modda NaCl yoki KCl eritmasidir. Mor usuli xlorid yoki bromidlarning miqdorini aniqlashga imkon beradi. Bu usul bilan yodidlar aniqlanmaydi, chunki cho`kmaga tushadigan AgJ K₂CrO₄ ni kuchli adsorbsiyalaydi, shuning uchun ekvivalent nuqtasini aniqlash mumkin emas.

Mor usulini qo`llash quyidagi shartlar bilan chegaralanadi:

a) Aniqlashni faqat neytral sharoitda olib borish mumkin, chunki kislotali muhitda Ag₂CrO₄ eriydi va titrlashning oxirini aniqlash qiyin bo`ladi. ishqoriy muhitda ham titrlash mumkin emas, chunki Ag<sub>2</sub>O cho`kmasi hosil bo`ladi:

2Ag⁺ + 2OH^– = Ag₂O↓ + H₂O

b) Aniqlashni Ba²⁺, Bi³⁺, Pb²⁺ ionlari ishtirokida o`tkazib bo`lmaydi, chunki bu ionlar CrO₄^2– ionlari bilan cho`kma hosil qiladi. Bundan tashqari, Ag<sup>+</sup> ioni bilan qiyin eriydigan cho`kmalar hosil qiladigan PO₄^3–, CO₃^2– ionlari ishtirokida ham aniqlashni bajarib bo`lmaydi.

c) Titrlash hamma vaqt galogendan AgNO₃ ga qarab olib boriladi (ya`ni galogen AgNO<sub>3</sub> eritmasi bilan titrlanadi), faqat shu sharoitdagina Ag<sub>2</sub>CrO<sub>4</sub> ning qizil g`isht rangli cho`kmasi ekvivalent nuqtasida hosil bo`ladi.

Mor usuli oziq–ovqat mahsulotlarini analiz qilishda keng ishlatiladi. Osh tuzining kolbasa, sho`r baliq, yog` va boshqa mahsulotlardagi miqdori hamda ichimlik suvidagi xloridni Mor usuli bilan aniqlanadi.