O`zbekiston respublikasi

Jamoaviylik va ommaviylik tushunchasi ham xalq og`zaki ijodida muhim 
belgi hisoblanadi. Bu o`rinda asarning yaratilishi jamoa bilan, uning tarqalishi xalq 
orasida yashashi ommaviylik bilan bog`liqligini ta`kidlab o`tish zarur. Xalq og`zaki
ijodidagi har bir asarning vujudga kelishi, janr sifatida takomillashuvi, so`z 
san`atining namunasi sifatida xalqqa ta`sir etishi unda jamoaning ishtiroki bilan 
belgilanadi. Folklordagi jamoaviylik tushunchasi bilan biron jismoniy mehnatni 
amalga oshirishdagi jamoaviylik tushunchasi o`rtasida farq bor. Folklorshunos 
olimlarning ta`kidlashlariga ko`ra jamoa bo`lib paxta terish mumkin, imorat qurish 
mumkin, lekin bevosita jamoa bo`lib asar yaratish mumkin emas. Doston, 
ertaklarning, shakllanishida jamoaviylik tushunchasi nisbiy ma`noga ega bo`ladi. 
Chunki folklor asarining yaratilishida birinchi vazifani ijod qilish iqtidoriga ega 

---

8 
bo`lgan shaxs bajaradi. Ammo shaxs yaratgan dastlabki asar ko`rinishi yillar 
davomida og`zaki usulda ijro etilishi natijasida, xalqning boshqa iqtidorli farzandlari 
tomonidan unga qayta-qayta o`zgarishlar kiritiladi, natijada jamoa ijodi sifatida 
shakllanadi. 
Olimlarning kuzatishlari shuni tasdiqlayaptiki, hatto tinglovchilar ijro 
davomida asardagi tasvirlanayotgan voqealarga nisbatan o`zlarining qiziqishlarini 
bildirishlari orqali ham mazkur asar nusxasiga o`zgarishlar kiritar ekanlar. 
O`ylaymizki, ana shu jarayonni ham folklordagi jamoaviylik belgisi bilan bog`lash 
mumkin bo`ladi. Binobarin, xalq og`zaki ijodida jamoaviylik va individual ijod 
tushunchasi bir-birini inkor etmaydi. Ommaviylik esa yaratilgan folklor 
namunasining xalq vakillari istiqomat qiluvchi hamma hududlarda tarqalishi bilan 
bog`liqdir. To`g`ri, bu hududlar ba`zan tarixiy - etnografik jihatdan chegaralangan 
bo`lishi mumkin. Masalan, doston, ertak, askiya va boshqa janrlardagi asarlar 
O`zbekistonning hamma viloyatlarida bir xil ijro etilmaydi. Ammo shunga qaramay, 
asarlar tarqalishidagi ommaviylik har bir namunaning o`zbek xalqi madaniy merosiga 
taalluqli ekanini tasdiqlayveradi.