O'zbekiston respublikasi

Bozorni tahlil qilish

• 
  talabning geografik jihatdan tuzilishini o‘matish;
  
• 
  turli xil bozor segmentlari hajmi va potensialini o‘matish;
  
• 
  xaridorlaming ehtiyoj lami aniqlash va raqobatchilar tovariga nis­ batan munosabatini o ‘matish.
  

2. kompaniyaning ichki sohasini tahlil qilish

• 
  kompaniyaning resurslari, kamchiliklari, maqsadlari va imkoniyat- larini aniqlab olish;
  
• 
  xizmat ko‘rsatish uchun bir nechta segmentlami tanlash,
  

3. raqobatchilarni tahlil qilish

• 
  raqobatchilarning kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlash;
  
• 
  pozitsiyalashtirishning bir qancha muqobil variantlarini tahlil etish.
  

Bozomi pozitsiyalashtirishni to‘g‘ri tashkil etilishi marketing rejasi va kompleksini samarali ishlab chiqarish shart-sharoiti bo‘lib hisobla-nadi.

3. Bozorning potensial segmentini aniqlash

Bozoming segmentatsiyasi - ommaviy bozorlami o‘xshash ehtiyoj­ lar va istaklar bilan guruhlarga bo‘lish jarayonidir38. Segmentlarga bo‘li- nishning mantiqiy asoslari - kompaniyalaming raqobatbardosh ustunlik va yuqori natijalarga erishishidir:

• 
  firma sanoat talabining segmentlarini aniqlashi;
  
• 
  maxsus talab segmentini maqsad qilishi;
  
• 
  har bir maqsadli bozor segmenti uchun "marketing aralashmasi" ni rivojlantirishi lozim.39
  

Biznes-tarixchi Richard S. Tedlou bozor segmentatsiyasining
evolyutsiyasida to‘rt bosqichni ajratib ko‘rsatadi:

1. 
   Fragmentatsiya (1880-yilgacha): Iqtisodiyot mahalliy yoki minta- qaviy miqyosda mahsulot sotuvchi kichik hududiy yetkazib beruvchilar bilan tavsiflangan.
   
2. 
   Birlashma yoki ommaviy marketing (1880-1920-yillar): transport tizimlari rivojlangani bois iqtisodiyot birlashtirildi. Standartlashtirilgan markali mahsulotlar milliy darajada taqsimlangan. Ishlab chiqaruvchilar
   

1S Pride, W., Ferrell, O.C.. Lukas, B.A., Schembri, S., Niininen, O. and Cassidy, R., Marketing Principles,3rd Asia-Pacific ed, Cengage, 2018, p. 200

'4 Madhavaram, S.. & Hunt, S. D., "The Service-dom inant Logic and a Hierarchy o f Operant Resources: Developing M asterful Operant Resources and Implications for M arketing Strategy, " Journal O f The Academy O f M arketing Science. Vol. 36, No. 1, 2008. pp 67-82.
141
mahsulot hayotining dastlabki bosqichlarida bozorlarga kirib borish uchun ijobiy masshtab samarasiga erishish uchun qat’iy standartlash- tirishni talab qilganlar.

3. 
   Segmentatsiya (1920-1980-yillar): bozor miqdori oshgani sayin, ishlab chiqaruvchilar turli xil demografik va psixologik bozor segment- larining ehtiyojlarini qondirish uchun turli xil sifatli nuqtalarda turli modellami ishlab chiqarishga muvaffaq boiishdi. Bu demografik, ijtimoiy-iqtisodiy va turmush tarzi omillariga asoslangan bozomi farq- lash davri.
   
4. 
   Giper-segmentatsiyalash (1980-yillar): bozoming yanada tor seg- mentlarini belgilashga o‘tish. Texnologik rivojlanish, xususan, raqamli aloqa sohasida marketologlar shaxsiy iste’molchilar yoki juda kichik guruhlar bilan muloqot qilish imkonini beradi. Bu ba’zan yakka tartibdagi marketing sifatida tanilgan.40
   

Bozor segmentatsiyasining amaliyoti bozorchilar tomonidan nazariy darajada o‘ylanmasdan oldin paydo boigan.41