Oʻzbekiston respublikasi

O’QUV USLUBIY MAJMUA 5630100 –EKOLOGIYA VA ATROF-MUHIT MUHOFAZASI (TARMOQLAR VA SOHALAR BO’YICHA) 3-KURS YO’NALISHI UCHUN TAYYORLANDI.

MODUL / FAN SILLABUSI Geografiya va ekologiya fakulteti 5630100-Ekologiya va atrof-muhit muhofazasi (tarmoqlar va sohalar bo’yicha)

“Tasdiqlayman” SamDU oʻquv ishlari boʻyicha prorektori: __________A.S.Soleyev “___”_______2022 yil M.Oʻ.

Fan nomi:	Ekosistemalar ekologiyasi
Fan turi:	Majburiy
Fan kodi:	EEM3009
Yil:	2022-2023
Semestr:	5, 6
Taʼlim shakli:	Kunduzgi
Mashg‘ulotlar shakli va semestrga ajratilgan soatlar:	270
Maʼruza	44
Amaliy mashg‘ulotlar
Laboratoriya mashg‘ulotlari	76
Seminar	-
Mustaqil taʼlim	150
Kredit miqdori:	9
Baholash shakli:	Imtihon
Fan tili:	o‘zbek
Dastur mualliflari:		Madjidova T.R.
E-mail:		[e-mail] telegram [phone], talabalarning bevosita murojat vaqti har kuni 14.00 dan 16.00 gacha.
Tashkilot:		Sharof Rashidov nomidagi Samarqand davlat universiteti Geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya va hayot faoliyati xavfsizligi kafedrasi

Fanning maqsadi (FM)
FM 1		Fanni o‘qitishning maqsadi – tabiatda yuz beradigan ekologik o’zgarishlarni kishilar jamiyatiga ta’sirini tahlil qilib, butun borliqni: toza havoni, biologik xilma-xillik kabilarni saqlab qolish va kelgusi avlodga yetkazishni o’rganishdan iborat.
FM 2		Talabalarning Ekosistemalar ekologiyasi fanini o’zlashtirishlari uchun o’qitishning ilg’or va zamonaviy usullaridan foydalanish, yangi informatsion-pedagogik texnologiyalarni tadbiq qilish muhim ahamiyatga egadir
Fanni oʻzlashtirish uchun zarur boshlangʻich bilimlar
1.	Ekotizimlar ekologiyasi – kelajak avlod ehtiyojlarini inobatga olgan holda, hozirgi zamon kishilik jamiyatining uzviy bog’langan ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotini bir me’yorda ti’minlashdir.
2.	Insoniyat tarixida siyosiy ziddiyatlarga boy juda ko’p davrlar bo’lgan. XX asrning oxirida va XXI asrda ham insoniyat kelajakda qanday qilib tinch va osoyishta hayot kechirishi mumkin degan savol eng dolzarb masalalardan biriga aylandi. Hozirgi kunda dunyo hamjamiyatining birgalikda hal qialyotgan masalalardan eng muhimlilari mahalliy, milliy, mintaqaviy va global miqyosda barqaror rivojlanishga erishish hisoblanadi.

Fan mazmuni
Mashg`ulotlar shakli: maʼruza (М)
M1	Kirish. Ekosistemalar ekologiyasi fanining maqsadi va vazifalari, o`rganish tarixi.
M2	Ekosistema va uning tuzilishi.
M3	Ekosistemalarning biologik mahsuldorligi
M4	Ekosistemaning asosiy qismlari va ularning ekosistemada tutgan o‘rni
M5	Ekosistemaning asosiy funksiyasi
M6	Ekologik piramida qoidasi, sonlar biomassa va energiya piramidasi. Ekosistemada energiya oqimi.
M7	Quruqlik ekosistemalarining tuzilishi
M8	Cho`l va chalacho`l ekosistemalarining tuzilishi
M9	Adir ekosistemalarining tuzilishi
M10	Agroekosistema ekosistemalarining tuzilishi
M11	Okean ekosistemalari tuzilishi
M12	Chuchuk suv ekosistemalarining tuzilishi
M13	Daryo va ko’llar ekosistemalarining tuzilishi
M14	Ekosistemalar dinamikasi
M15	Barqaror va beqaror ekosistemalar.klimaks
M16	E Ekosistemalarda boradigan o’zgarishlar.
M17	Qaytar va qaytmas sutkalik, mavsumiy va yillararo o’zgarishlari
M18	Ifloslanish klassifikatsiyasi
M19	Dengiz ekotizimlari
M20	Dengiz ekotizimlari xususiyatlari
M21	Global ekotizim sifatida biosferaning bir butunligi
M22	Antropogen ekotizimlar
Mashgʻulotlar shakli: laboratoriya (L)
L 1	Laboratoriya jihozlari, texnika xavfsizlik qoidalari va ularning funktsiyalar.
L 2	Ekotizimlar tuzilmasi va organizmlarning makon bo’yicha tarqalish xaritasini shakllantirish. Ekosistema va uning tuzilishi
L 3	Ekosistemalar mahsuldorligi va uni aniqlash usullari. Ekosistemalarning biologik mahsuldorligi.
L 4	Ekosistemaning ozaro bog’liqligi, modda almashinuvi va energiya oqimi. Ekosistemaning asosiy qismlari va ularning ekosistemada tutgan o’rni.
L 5	O’zbekistonning sho’rlangan ekotizimlarini xarita asosida o’rganish. Ekosistemaning asosiy funksiyasi
L 6	Ekologik piramida qoidasi, sonlar biomassasi, energiya piramidasi. Ekosistemada energiya oqimi.
L 7	Quruqlik ekosistemalarining tuzilishi
L 8	C Cho’l va chalacho’l ekosistemalarning tuzilishi
L 9	Adir va tog’ ekosistemalarining tuzilishi
L 10	Agroekosistema ekosistemalarining tuzilishi
L 11	Okean ekosistemalari tuzilishi
L 12	Chucuk suv ekosistemalarining tuzilishi.
L 13	Botqoqlik, buloqlar, muzliklar ekosistemasining tuzilishi
L 14	Daryo va ko‘llar ekosistemalarining tuzilishi
L 15	Ekosistemalar dinamikasi
L 16	Barqaror va beqaror ekosistemalar klimaks
L 17	E Ekosistemalarda boradigan o’zgarishlar.
L 18	Qaytar va qaytmas sutkalik, mavsumiy va yillararo o’zgarishlari Atmosfera global ifloslanishining ekologik oqibatlari
L 19	Atmosfera global ifloslanishining ekologik oqibatlari
L 20	Ifloslanish klassifikatsiyasi
Fanning bilim va ko‘nikmalar jihatidan ega bo’lishi Bilimlar jihatidan: BK1 Fanning tushuncha kategoriyalari tizimi va metodologiyasini bilish, bilimlarning asosiy yo‘nalishlarini siyosiy tahlil qilish. BK2 “Ekosistemalar ekologiyasi” – kelajak avlod ehtiyojlarini inobatga olgan holda, hozirgi zamon kishilik jamiyatining uzviy bog’langan ekologik, iqtisodiy va ijtimoiy taraqqiyotini bir me’yorda ti’minlashdir. Me’yor esa bevosita kishilarning bilimi va ongiga bog’liq. Ularga ekosistemaning tuzilishiga oid bilim berish va ongini rivojlantirish hamda shakllantirish, ta’lim va tarbiya sohasi davlat va jamiyatning alohida e’tiboridadir. BK3 Bu fanning hozirgi vaqtdagi vazifasi qiyinlashib borayotgan muhitda tiriklikning yashashiga yordam berishdir. BK4 “Ekosistemalar ekologiyasi” kursini o‘zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida bakalavr: ekologiya fanining asoslarini populyasiya, ekosistema, biosferaning vazifalari, roli va o‘rnini mukammal bilishi kerak. BK5 Ekologik voqea va hodisalar natijalarini qiyosiy taqqoslash orqali ulardan xulosalar chiqarish. BK6 Ekosistemalar komponentlarining abiotik va biotik omillar bilan bog‘liqligi, undagi ozuqa zanjiri va trofik aloqalarni; ekosistemalar chidamliligi va o‘zini qayta tiklash xususiyati xaqida xulosalar chiqarish. BK7 Biosfera evolyusiyasi va biosferada modda almashinuvi; flora va fauna turlar tarkibini o‘zgarishi, ekosistema barqarorligini ta’minlovchi mexanizmlar; ekosistemadagi jarayonlarni boshqarish imkoniyatlarini; tabiatdan foydalanishning ekologik priniplari; o‘simlik va hayvonlarni muhofaza qilish, tabiat muhofazasi bo‘yicha tadbirlarni rejalashtira olish va amalga oshirish ko‘nikmalariga ega bo‘lishi kerak.