15.1-rasm. Tabiiy monopoliyada narxni muvofiqlashtirish Lekin, bunday narxni tabiiy monopoliyalarga qo‘llab bo‘lmaydi, chunki bu
narxda bir qator ishlab chiqaruvchilar zarar bilan ishlab ishdan chiqadilar. Nima
uchun deganda, ishlab chiqaruvchilarning xarajatlari har xil bo‘lgani uchun narxlar
ham har xil bo‘ladi.
Rasmdan ko‘rinib turibdiki,
P e narx raqobatlashgan bozor narxiga to‘g‘ri
keladi va u chekli xarajat bilan o‘rtacha daromad chiziqlari kesishgan nuqta bilan
aniqlanadi. Narx davlat tomonidan muvofiqlashtirilmasa, monopolist narxni
P m darajada belgilab,
Q m miqdorda mahsulot ishlab chiqaradi. Davlat esa narxni barcha
uchun o‘rtacha xarajat darajasida (o‘rtacha xarajat chizig‘i bilan daromad chizig‘i
kesishgan nuqta) belgilaydi, ya`ni
P 1
. Bu narxga to‘g‘ri keladigan ishlab chiqarish
hajmi
Q 1
ga teng.
P AC 1
bo‘lishi tabiiy monopolistlarga (uzoq muddatli
raqobatlashgan bozordagi firmalar kabi) normal foyda olish imkonini beradi.
P 1
narxda ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori optimal hajmdan kichik
Q Q e 1
bo‘lsa ham iste’molchilar monopolist narxi tartiblashtirilmagandagiga
qaraganda
Q Q m
1
ko‘proq mahsulot sotib olish imkoniyatiga ega bo‘ladi.
O‘rtacha xarajat darajasida o‘rnatiladigan narx
P 1
ni “
adolatli foyda olishni D P m P AC P 1
