O‘zbеkiston rеspublikаsi

17.4-rasm. Zayom qiymatidan olinadigan diskontirlangan 
daromadlar yig‘indisi 
 
Foiz stavkasi qancha ko‘p bo‘lsa, zayomning qiymati shuncha past bo‘ladi. 
Masalan, 5 foizli stavkada zayom narxi 1386 so‘mni tashkil qilsa, 15 foizda u 747 
so‘mga teng bo‘ladi. 
Zayomlar muddatsiz bo‘lganda zayom olgan shaxs cheklanmagan muddatda 
har yili ma`lum o‘zgarmas summa olib turadi. 1000 so‘mlik dividend beradigan 
cheksiz muddatli zayomning narxi quyidagiga teng: 

 



PDV
i
i
i







1000
1
1000
1
1000
1
2
3
...
Bunday holda 
PDV
quyidagicha hisoblanadi: 
PDV
i

1000
.
0,7 
2,0 
1,5 
1,2 
1,0 
0,6 
0,5 
0,20 
0,15 
0,10 
0,05 
PDV daromad
, 
ming dollar
 

---

239 
Shunday qilib, agar foiz stavkasi 5% bo‘lsa, muddatsiz zayomning qiymati 
1000
0 05
20000
,

so‘m bo‘ladi. Agar foiz stavkasi 20% bo‘lsa, zayomning qiymati 5000 
so‘mga teng bo‘ladi. 
17.4.
Yer bozori 
 
Iqtisodiy nazariyada yer deganda, uning tabiiy resurslari tushuniladi, ya’ni: 
yerning hosildorligi, undagi foydali qazilma boyliklar va hokazolar. Bunda biz 
yerning ustki qatlamini qaraymiz, ya’ni uning ustki qatlamidan qishloq xo‘jaligi 
mahsulotlari etishtirishda yoki qurilishda (uy-joy, maktab, korxona va hokazo) 
foydalanish mumkin. 
Yerning o‘ziga xos xususiyatlaridan biri, u har doim cheklangan va uni u 
joydan boshqa joyga, ya’ni kapitalni ko‘chirganday ko‘chirib bo‘lmaydi. 
Yer taklifi. 
Yer taklifiga ta’sir etuvchi asosiy omillar - bu uning hosildorligi va 
qulay joylashganligidir. Ma`lumki, sifatli yerlar har doim va har yerda cheklangan 
bo‘ladi. Sifatli, shaharlarga yaqin bo‘lgan yerlar yanada ko‘proq cheklangan bo‘ladi. 
Ma`lumki, yerning hosildorligi yerning sifatiga, ob-havo sharoitiga, suv bilan 
ta`minlanishi mumkinligiga, unda mehnat qiladiganlarning bilimiga, tajribasiga va 
foydalaniladigan texnikaga, ekiladigan urug‘ sifatiga va hokazolarga bog‘liqdir. 
Yuqoridagi omillarning ko‘pchiligi o‘zgaruvchan bo‘lib, ularning ta’siri ham 
o‘zgaruvchandir. Lekin, qishloq xo‘jaligida foydalaniladigan kapitalning va 
mehnatning o‘zgarishi har doim ham bir xil sodir bo‘lmaydi. Ular odatda ma`lum 
muddat o‘tgandan keyin o‘zgaradi. 
Yer taklifining cheklanganligi shuni ko‘rsatadiki, uning taklif chizig‘i absolyut 
elastik emas. Shuning uchun yerning taklif chizig‘i grafikda vertikal ko‘rinishga ega 
bo‘ladi (17.5-rasm).