O`zbеkiston rеspublikasi xalq ta'limi vazirligi navoiy davlat pеdagogika instituti

Ijtimoiy pedagog tomonidan qo’llaniladigan asosiy metodlar tasnifi 
Metodlar 
 ijtimoiy ish 
psixologik 
pedagogik 
 
 ijtimoiy diagnoztika metodlari 
Intervyu 
Monitoring 
Ijtimoiy so’rov 
Ekspertiza
Biografik metod 
 ijtimoiy profilaktika metodlari 
Preventiv metod 
ijtimoiy davolash 
Sotsiodrama 
Qo’llab-quvvatlash 
 ijtimoiy nazorat metodlari 
ijtimoiy nazorat 
ijtimoiy vasiylik 
Ijtimoiytibbiy g’amxo’rlik 
ijtimoiy xizmat ko’rsatish 
 ijtimoiy 
reabilitatsiya 
metodlari 
Mehnat terapiyasi 
Guruh terapiyasi 
Maqom o’zgarishi 
Inqiroz kelishi 
ijtimoiy iqtisodiy metodlar 
Imtiyoz metodlari 
Kompensatsiya metodlari 
ijtimoiy patronaj 
Tibbiy patronaj 
Ijtimoiyiqtisodiy choralar 
Tashkiliy metodlar 
Reglamentlashtirish 
Normalashtirish 
Tanqid 
Ijro nazorati 
Psixotashhizli 
Intelekt va qobiliyatlar 
testlari 
SHaxsiy so’rovnomalar 
Loihaviy testlar 
Rasmli testlar 
Sotsimetriya 
Psixokorreksion metodlar 
O’yin terapiyasi 
Tajriba 
ijtimoiypsixologik 
trening 
Xulq-atvor treningi 
Psixologik 
maslahat 
berish metodlari 
Empatik tinglash 
SHarhlash 
Identifikatsiya 
Fasilitatsiya 
Gipotezalarni ilgari surish 
Psixoterapiya metodlari 
Suggestil 
O’z-o’zini ishontirish 
Ratsionallashuv 
Psixotahlil 
Tranzakt tahlil 
Guruh terapiyasi 
Xulq-atvor terapiyasi 
Oilaviy psixoterapiya 
Tashkiliy 
Pedagogik eksperiment 
Pedagogik 
tashhiz 
metodlari 
Pedagogik kuzatuv 
Tabiiy eksperiment 
Ta’lim metodlari 
Og’zaki 
(hikoya, 
suhbat, 
bahs, ma’ruza) 
Ko’rgazmali 
(namoyish, 
darslik bilan ishlash) 
Amaliy 
(mashqlar, 
laboratoriya ishlari, didaktik 
o’yinlar, ijodiy topshiriqlar, 
muammoli vaziyatlar) 
Tarbiya metodlari 
Namuna 
Ishontirish 
O’qitish 
Jazolash
Maqtash 
Mashq 
Istiqbol 
O’yin 
Ishonch 
Muvaffaqiyat 
O’z-o’zini tarbiyalash 
 ijtimoiy pedagogik metodlar 
 
 ijtimoiy 
tarbiya 
bo’lagi 
sifatidagi metodlar 
Harakatga ko’niktirish metodlari 
Mustahkamlash 
Ta’sir metodlari 
Ongga ta’sir 
Hissiyotlarga ta’sir 
Xulq-atvorga 
ta’sir 
qiluvchi 
 ijtimoiy 
pedagogik 
hamkorlikni 
tashkil 
qilish metodlari: 
Faoliyatni tashkil 

---

208 
Hamkorlik 
metodlar 
qilish 
Muomala metodi 
Baholash metodi 
O’z-o’zini 
amalga 
oshirish metodi 
 
SHunday qilib ijtimoiy pedagogik faoliyat metodikasi ijtimoiy pedagogik faoliyat 
shakllari, metodlari, vositalari va nazorati mazmunining majmuasi hisoblanadi. Turli 
metodlarning maqsadga muvofiq birikishi ijtimoiy pedagogik texnologiyaning 
mohiyatini tashkil qiladi. 
Savollar: 
1.
Milliy xarakterning haqida gapirib bering.. 
2.
Mahallalar – ijtimoiy o`z-o`zini boshqarish organi sifatida qanday ishlarni olib 
boradi? 
3.
ijtimoiy pedagogik texnologiya mohiyatini ochib bering? 
4.
ijtimoiy pedagogik faoliyat metodlari va texnologiyalarini tasniflang 
5.
ijtimoiy pedagogik trening o’tkazish xususiyatlarini aniqlang? 
7-mavzu: 
DЕVIANT XULQ – IJTIMOIY-PЕDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA 
O`ZBЕKISTONDA FAOLIYAT OLIB BORUVCHI IJTIMOIY-
RЕABILITATSION MUASSASALAR
. 
Tayanch tushunchalar
: deviatsiya, tarbisi og`ir bolalar va o`smirlar ijtimoiy 
qarovsiz qolgan bolalar, dezadaptsiya, delinkventlilik, reabilitatsiya, profilaktika, 
korreksiya masalalari. 
REJA: 
1.
Deviatsiya va uning turlari. 
2.
Deviant xarakterlarning asosiy sabablari. 
3.
Deviatsiya konsepsiyasida reabilitatsiya, profilaktika va korreksiya masalalari. 
2.
Deviant xulq-atvorli bolalar bilan ijtimoiy-pedagogik amaliyot yuritish. 
3.
Reabilitatsion ijtimoiy pedagogik texnologiyalar 
Deviatsiya va uning turlari: 
Odatda deviatsiyalar o’spirinlik davrida yuzaga keladi. O’spirinlik davri yoshlik 
davrlari ichida eng murakkabidir. Uni o’tish davri ham deb atashadi, chunki bu davr 
mobaynida bolalikdan yigitlikka o’tish ro’y beradi va bu jarayon o’smir rivojlanishining 

---

209 
barcha jihatlari-anotomik-fiziologik tuzilishi, aqliy, axloqiy rivojlanishida o’z ta’sirini 
ko’rsatadi. 
O’smirlik davrida o’smir hayoti va faoliyatida jiddiy o’zgarishlar ro’y beradi, bu esa 
o’z navbatida ruhiyatning qayta shakllanishiga, tengdoshlari bilan munosabatlarning 
yangi shakllari paydo bo’lishiga olib keladi. O’smirning ijtimoiy maqomi o’zgaradi. 
Unga nisbatan kattalar tomonidan yanada jiddiyroq talablar qo’yila boshlaydi. 
Jamiyat tomonidan qabul qilingan hatti-harakatlar. qoidalar va me'yorlardan 
chekingan o`smirlarni oqir yoki tarbiyasi qiyin yoki tabiyasi oqir o`smirlar deb 
atashadi.
Tarbiyasi qiyin o`smirlar deganda turli xil sabablarga ko`ra pedagogik ta'sirlarga 
qarshi chiquvchi bolalar tushuniladi. Jamiyatda o`rnatilgan me'yor va qoidalarga rioya
qilmaydigan shunday tarbiyasi oqir o`smirlarni ilmda deviatsiya deb atashadi.
Deviant hatti-harakat-bu psixik sog`lom shaxslar tomonidan me'yoriy qoidalarni 
buzish hollaridir. 
Deviatsiya- bu ijtimoiy pedagogik muammo bo`lib, inson ruqiy olamidagi, uning 
atrofidagi muhitning o`zgarish hollari Bilan bog`liq. Bu hol, ayniqsa, o`smir yoshdagi 
bolalarga xosdir. Chunki bu yosh eng qiyin va murakkab davr bo`lib, bu yoshdagi 
bolalarning anatomo-fiziologik, intellektual, axloqiy va boshqacha jihatlarida o`zgarishlar 
ro`y beradi. Bu o`zgarishlar o`z navbatida ularning psixikasida uzgarishlar ruy berishiga 
zamin yaratadi. Ularning ijtimoiy statusida, jamoada o`zini tutishida o`zgarishlar ro`y 
berib, ularni ko`proq «Men kimmanq”-degan savol qiynaydi. 
Deviatsiya o`z ichiga deviant, delinkvent va kriminal hatti-harakatlarni 
birlashtiriradi. 
Deviant hatti-harakat-bu kichik ijtimoiy munosabatlar (oila, maktab) hamda 
xarakter, jinsiy va yosh xususiyatlari jiqatidan yaqin kichik ijtimoiy guruhlarga xos 
ijtimoiy me'yorlardan, hatti-harakatlar va qoidalardan og`ish, chekinishning bir turidir. 
Ya'ni bu turdagi harakatni intizomsizlikdeb ham atash mumikn.
Agressiya, chaqiriq, ishda va mehnat faoliyatida o`z boshimchalikka yo`l qo`yish, 
bolalar va o`smirlarning ichkilikka berilishi, daydib yurishlari, oliftagarchilik qilishlari, 
assotsial xarakatlarga berilish kabilar deviant xarakatlarning asosiy ko`rinishlaridir. 
Ma'lum vaziyatlarda bolalar va o`smirlarning shu kabi hatti-harakatlarni namoyon etishi 
deviant harakatlarning tipik xususiyatidir. 
Delinkvent hatti-harakat- deviant qarakatlardan farqli o`laroq, ular vaziyat ta'sirida 
emas, balki yuqoridagi kabi assotsial xarakatlarning quyidagi turlari mavjud: 
· 
haqoratlash, xo`rlash, azoblash va undan huzurlanish kabi agressiv
bosqinchilik harakatlar; 
· 
Kichik o`g`riliklar, ta'magirlik, avtotransport va boshqada kerakli buyum va 
anjomlarni o`qirlash kabi moddiy foyda ko`rishga qaratilgan o`z shaxsiy mafaati 
yo`lidagi xarakatlar; 
· 
Narkotiklar sotish va tarqatish. 
Kriminal hatti-harakat- bu jinoiy javobgarchilikka tortilishga yoshi yetgan 
shaxslarning huquqlarga zid harakatlari bo`lib, ular ustidan jinoiy ish qo`zg`atilish 
jarayonidir. Kriminal harakatlarga deviant va delinkvent xarakatlar asos yaratadi.