O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi o‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

“Ilm yo‘li” dasturi asosida 6-7 yoshli bolalarni maktabga tayyorlash.
O‘zbekiston 
Respublikasida maktabgacha ta’lim tizimiga katta e’tibor qaratilmoqda. O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti SH.M.Mirziyoevning tashabbusi bilan, Prezidentning 2017 yil 30 sentyabrdagi
“Maktabgacha ta’lim tizimini boshqarishni tubdan takomillashtirish bo‘yicha chora-tadbirlar 
haqida”gi 5198-son Farmoniga ko‘ra O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligi 
tashkil etildi. Shu bois, eng yaxshi xalqaro tajribalar asosida tizimdagi dasturiy va o‘quv-metodik 
ta’minotni takomillashtirish maqsadida maktabgacha ta’lim tizimini tubdan isloh qilish zarurati
paydo bo‘ldi.
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2018 yil 8 dekabrdagi 
“Boshlang‘ich ta’limga bolalarni majburiy bir yillik tayyorlashga bosqichma-bosqich o‘tish 
bo‘yicha chora-tadbirlar haqida”gi 999- sonli qarorini ijro etish doirasida O‘zbekiston o‘z 
zimmasiga 6-7 yoshli bolalarning maktabga to‘lovsiz majburiy bir yillik tayyorgarligi bo‘yicha 
majburiyatni oldi. 6-7 yoshli bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga ta’lim-tarbiya berish 
va maktabga tayyorlash maqsadida “Ilm yo‘li” dasturini ishlab chiqish hamda uni tasdiqlash 
zarurati paydo bo‘ldi.
O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha ta’lim vazirligining tashabbusi bilan 6-7 yoshli 
bolalarni har tomonlama rivojlantirish, ularga ta’lim-tarbiya berish va maktabga tayyorlash 
maqsadida “Ilm yo‘li” variativ dasturi ishlab chiqildi. 
“Ilm yo‘li” variativ dasturi bolaning to‘laqonli rivojlanishi, tarbiyalanishi va o‘qishini, uning 
maktabda ta’lim olishga samarali tayyorlanishini ta’minlashga qaratilgan, bolalarni maktabga 
tayyorlash bo‘yicha xalqaro tajribalarning hisobga olinib, ishlab chiqilgan hujjat bo‘lib sanaladi.
Mazkur dastur o‘ziga xos bo‘lib, unga ko‘ra, o‘quv-tarbiyaviy faoliyat kuniga 3 soat 
davomida amalga oshiriladi, uning majburiy qismi 80 foizni va variativ qismi esa 20 foizni tashkil 
etadi. 
Dastur idoraviy bo‘ysunishidan va mulkchilik shakllaridan qat’iy nazar O‘zbekiston 
Respublikasi hududida joylashgan barcha maktabgacha ta’lim tashkilotlarida qo‘llanilishi 
mumkin: 

bolalarni maktabga majburiy bir yillik tayyorlov guruhlariga ega bo‘lgan umumiy hamda 
ixtisoslashtirilgan tiplardagi davlat va nodavlat ta’lim tashkilotlarida; 

maktabgacha va boshlang‘ich ta’lim tizimi uchun kadrlar tayyorlashni amalga 
oshiradigan o‘rta-maxsus va oliy ta’lim muassasalarida; 

maktabgacha va umumiy o‘rta ta’lim tizimi uchun pedagog-kadrlarnining malakasini 
oshirish va ularni qayta tayyorlash jarayonini amalga oshiruvchi muassasalarda. 

---

85 
Shuningdek, har bir maktabgacha ta’lim tashkiloti, shu jumladan, maktabgacha ta’limning 
muqobil shakllari hududiy, milliy, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa shart-sharoitlardan kelib chiqib, 
o‘z muqobil shakllarini ishlab chiqishi mumkin. 
O‘zbekiston Respublikasida maktabgacha ta’limi tizimini modernizatsiya qilish 
maktabgacha ta’limga teng imkoniyatlar yaratishning zarurati va muhimligi hamda bolalarni 
maktab ta’limiga tayyorlashning muqobil va kamchiqim modellarini ishlab chiqishni taqozo etadi. 
6-7 yoshli bolalarni o‘qitish majburiy boshlang‘ich ta’limga bir yillik tayyorlash guruhlari 
dasturi O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiqlangan ta’lim sektori 
rejasi, maktabgacha ta’limni rivojlantirish Konsepsiyasi, Davlat talablariga tayangan holda bolaga 
yo‘naltirilgan sifatli pedagogikaga prinsiplariga asoslangan. 
Bolaning erta rivojlanishi uning kelgusida shaxs sifatida shakllanishida hal qiluvchi 
ahamiyat kasb etadi. Bolaning erta rivojlanishiga investitsiya ajratilishi quyidagi asosiy omillar 
bilan belgilanadi:

katta yoshdagi kishi intellektual qobiliyatining 70% hayotining dastlabki 5 yilida 
shakllanadi; 

maktabgacha ta’limga sarf-harajatlarning iqtisodiy samaradorligi 17:1 nisbatni tashkil 
etadi (bolalar qamrovi 50% kam bo‘lmaganda); 

umumiy ta’limda erishiladigan sezilarli yutuqlar; 

ta’limni yuqoriroq bosqichda davom ettirish uchun katta imkoniyat mavjudligi; 

g‘ayriaxloqiy va jinoiy xatti-harakatlar ehtimolining kamayishi. 
Dasturning maqsadlari va vazifalari maktabgacha bolalar uchun quyidagilarni 
ta’minlashni ko‘zda tutadi: 

zarur bo‘lgan rivojlanish amaliyoti va maktabga tayyorlash uchun teng imkoniyatlarni 
vujudga keltirish; 

6-7 yoshli bolalar uchun mo‘ljallangan majburiy boshlang‘ich ta’limga bir yillik 
tayyorlash guruhlar bolalarini to‘liq kunli maktabgacha ta’lim tashkilotiga berish imkoniyatiga 
ega bo‘lmagan yoki muayyan sabablarga ko‘ra, bunga intilmaydigan ota-onalarning talab-
ehtiyojlarini qondirishi kerak;

6-7 yoshli bolalar uchun mo‘ljallangan majburiy boshlang‘ich ta’limga bir yillik 
tayyorlash guruhlar maktabgacha ta’limga qo‘yiladigan Davlat talablariga muvofiq, 5 muhim 
sohada bolalarning har tomonlama rivojlanishini ta’minlashi zarur (jismoniy rivojlanish va 
sog‘lom turmush tarzini shakllantirish; ijtimoiy-hissiy rivojlanish; nutq, muloqot, o‘qish va 
yozish malakalari; bilish jarayonining rivojlanishi; ijodiy rivojlanish) har tomonlama uyg‘un 
rivojlanishini ta’minlashga mo‘ljallangan; 

maktab ta’limiga umumiy psixologik tayyorgarlik. 
Dastur zamonaviy pedagogika va psixologiya tamoyillariga tayangan holda:

istisnosiz barcha bolalarning ta’lim olish va rivojlanishga teng imkoniyatga ega bo‘lishini 
ta’minlashga; 

amaliyotga bola yo‘naltirilgan yondashuvni, inklyuziv ta’lim tamoyillarini joriy etishga; 

---

86 

oila va jamoalar bilan hamkorlik; 

ta’lim-tarbiyaning madaniy jihatdan maqbul uslublariga tayangan holda milliy qadriyat 
va ustuvorliklarni e’tiborga olish; 

qulay, do‘stona va xavfsiz rivojlanish muhitini shakllantirishga yo‘naltirilgan. 
Majburiy boshlang‘ich ta’limga bir yillik tayyorlash guruhlardagi ta’lim jarayoni quyidagi 
tamoyillarga asoslangan: 

bolaga yo‘naltirilgan ta’limga yondashuvi; 

inklyuziv ta’lim haqida mushohada yuritish; 

bolani xolistik(yaxlit) rivojlanishini ta’minlaydigan ta’lim muhitining xususiyatlarini 
belgilash; 

maktabgacha ta’lim tashkilotida faoliyatning yetakchi turi – o‘yin asosida ta’lim berish; 

bola – ta’lim jarayonining faol ishtirokchisi; 

rejalashtirish va baholash samaradorligi; 

bolani tarbiyalash va rivojlantirish jarayoniga ota-onalarni hamkorlik asosida jalb etish; 

interfaol ta’lim;

integrativ o‘qitish.