O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi respublika ta’lim markazi tabiiy va iqtisodiy fanlar blok moduli bo‘yicha umumiy o‘rta ta’limning o‘quv dasturi

Ikki jism masalasi. Kosmik tezliklar. Birinchi va ikkinchi kosmik tezliklar. Markaziy jism atrofida harakatlanayotgan jismlarning orbitalari shakllarining boshlang‘ich tezlikka bog‘liqligi.

III BOB. ASTROFIZIK TADQIQOT METODLARI

(3 soat)

Osmonni elektromagnit to‘lqinli nurlarda o‘rganish-keng to‘lqinli astronomiyaning asosi. Elektromagnit to‘lqinlar shkalasi. Optik diapazon. Astrofizik tekshirish usullari: optik va radioastronomiya, kosmik observetoriyalar, radio va rentgen diapazonlarni kuzatish.
Optik teleskoplar. Teleskoplarning asosiy xarakteristik kattaliklari. Radioteleskoplar haqida tushuncha. Ulug‘bek rasadxonasining “bosh teleskopi”.
Teleskoplarning turlari: refraktor va reflektor. Teleskopning asosiy qismlari. Teleskoplarning asosiy ko‘satgichlari. Radioto‘lqinlarni qabul qiluvchi antennalar. Radiointerferometrlar. Ulug‘bek rasadxonasi. Sekstant.

Nurlanish qonunlari va osmon jismlarining fizik tabiatlarini spektral metodlar yordamida o‘rganish. Yoritgichlarning nurlanish qonunlari. Yoritgichlarning spektri. Spektral tahlil. Spektriga ko‘ra yoritgichlarning temperaturasini aniqlash. Dopler effekti.
Masalalar yechish.
Kerakli formulalar. Astronomik hodisalar mohiyatini tushunish.


IV BOB. QUYOSH SISTEMASI JISMLARINING FIZIK TABIATI

(7 soat)

Quyosh eng yaqin yulduz. Quyosh haqida umumiy ma’lumot. Quyosh fotosferasi va uning tuzilmalari. Quyosh dog‘lari. Quyosh ionlashgan gaz shar. Quyosh doimiysi va quyosh yorqinligi. Quyosh dog‘lari va mash’allari. Quyoshning magnit maydon. Quyosh aktivligi.

Quyosh xromosferasi va toji. Quyoshning energiya manbayi. Quyosh aktivligi va uning yerga ta’siri. Protuberaneslar va xromosfera chaqnashlari. Quyosh toji va “quyosh shamoli”. Termoyadro reaktsiyalari: proton-proton skill, uglerod-azot skill. Quyosh aktivligining 11 yillik sikli. Quyosh aktivligining Yerdagi jarayonlarga ta’siri.