O`zbekiston respublikasi xalq ta‟limi vazirligi

Richag qoidasini kim topgan?

1. 
   Geron; B) Aristotel; C) Arximed; D) Nyuton; E) Beruniy.
   

8. 
   Keltirilgan bloklar tizimida F va P orasidagi munosabat qanday bo`ladi?
   
   1. 
      P= 4F;
      
   2. 
      P= 3F; P – yuk og`irligi.
      
   3. 
      P= 2P;
      
   4. 
      P= F;
      
   5. 
      P= 1/2F
      

9. 
   Keltirilgan tizimda yuk og`irligi 200 n gat eng. F kuchni toping.
   

1. 
   50N
   
2. 
   100N
   
3. 
   150N
   
4. 
   200N
   
5. 
   250N
   

10. 
    Chig`iriqni aylantirishni kerak bo`ladigan F kuch nimalarga bog`liq?
    

1. 
   r ga;
   
2. 
   R ga;
   
3. 
   P ga
   

A) 1; B) 2; C) 3;
D) 1 va 2; E) 1,2 va 3.

11. Qo„zg„aluvchan blok nimadan yutuq beradi?

А) kuchdan; B) yo'ldan;
C)ishdan; D) vaqtdan;
E) A— D javoblarda keltirilgan kattaliklaming hech qaysinisidan.

12. Massasi 2 kg bo„lgan jism qiya tekislikdan 5 N kuch ta‟sirida ko„tarildi. Qiya tekislik balandligi 4 m bo„lsa, uning uzunligi nimaga teng bo„ladi?

    1. 
       4 m; B) 8 m; C) 12 m; D)16 m; E) 20 m.
       

13. Keltirilgan tizimda yuk 1 m balandlikka ko„tarilsa, F kuch qo„yilgan ip uchi necha metr balandlikka ko„tariladi?

    1. 
       1; B) 2; C) 3; D) 4; E) 5.
       

14. Bir jinsli materialdan qirqib olingan jism rasmlarda ko„rsatilganidek osib qo„yildi. Ulardan qaysi biri shu holatda qoladi?

15. 
    Bukilmaydigan metalldan tayyorlangan bir jinsli sterjen rasmda ko„rsa tilgan shaklda. Uning massa markazi qaysi joyida bolishi mumkin?
    
    1. 
       К nuqtada;
       
    2. 
       L nuqtada;
       
    3. 
       M nuqtada;
       
    4. 
       K—L orasida;
       
    5. 
       L— M orasida.
       

Yakuniy suhbat

Massa markazi	Jismning barcha massasi to'plnngandek bo‗lgan va shu nuqtadan osib qo‗yilganda farqsiz muщvozanatda qoladigan nuqta. Bir jinsli jismlarning (m., shar, sfera, doira va h.k.) massa markazlari ularning geometrik markazlari bilan ustma-ust tushadi.
Muvozanat turlari	Jismni muvozanat holatidan chclgu tliiqarilganda: a) uni dastlabki vaziyatiga qaytaruvchi kuch hosil bo‗ladigan muvozanat turg‘un muvozanat, b) yanada uzoqlashtiradigan kuch hosil bo'ladigau muvozanatga turg‘unmas muvozanat, d) hech qanday kuch hosil bo‗lmasa farqsiz muvozanat deyiladi.
Kuch momenti	M=F·l formula bilan aniqlanuvchi fizik kattalik. F — kuch; l— kuch yelkasi bo‗lib, aylanish o'qidan kuch qo'yilgan nuqtagacha bo`lgan eng qisqa masofa.
Richag	Qo‗zg‗almas tayanch atrofida aylana oladlgan qattiq jism. Richagning muvozanat sharti F  l  F  l Arximed tomonidan 1 1 2 2 topilgan. Richagdan og'ir yuklarni ko'tarishda kuchdan yutisli uchun foydalanlladi.
Oddiy mexanizmlar (blok, qiya tekislik, vint, pona, chig‗iriq)	Kuch yo'nalishlni o'zgartirish, kuchdan yutishi uchun foydalaniladigan mexanik mexanizmlar. Blok - qirrasi ariqchali g‘ildirak bo`lib, undan ip o‗tkazilgan. Ko'char va kо'chmas holatda ishlaydi. Ko‗char blok faqat kuch yo'nalishlni o'zgurlirlb beradi. Ko‗char blok kuchdan 2 marta yutuq beradi. Ko‗char va ko‗chmas bloklardan tashkil topgan tizimga polispast deyiladi. Qiya tekislikda yukni ko‗tarishda ta‘sir etuvchi F kuch F= h/s mg bilan aniqlanadi. Vintlar ham kuchdan yutuq berganligidan ―domkrat‖ sifatida ishlatiladi. Pona uchburcha shaklida bo‗lib, katta ko‗ndalang kesim yuzali qismiga F kuch ta‘sir ettirilgan undan F1 kuchlarni olish mumkin. Chig‗iriqda kuchdan yutuq olish R/r marta bo`ladi. R —chig‗iriq barabanini aylantiruvchi dastak tirsagining uzunligi; r — arqon o‗raluvchi baraban radiusi. Bir nechta chig‗iriqdan iborat tizim lebyodka deyiladi.
Mexanikaning oltin qoidasi	Har qanday mexanik mexanizm kuchdan necha marta yutuq bersa, yo‗ldan shuncha marta yutqazadi. Hech qanday mexanizm ishdan yutuq bermaydi.
Mexanizmlarning foydali ish koeffitsienti	Foydali ish (Af) ning umumiy ish (Au)ga nisbati bilan o'lchanadigan kattalik mexanizmning foydali ish koeffitsienti (f.i.k.) deyiladi. A   f  100 % . Har qanday mexanizmning f.i.k. 100% dan kichik. Au

UMUMIY XULOSA VA TAVSIYALAR
Hozirgi davrda O‘zbekistonda ta‘lim-tarbiya jarayonini jahon talablari darajasiga yetkazish borasida aql-zakovatli, mustaqil fikrlay oladigan, intellektual salohiyatga ega yoshlarni tarbiyalashga alohida e‘tibor berilmoqda. Bu o‘z navbatida ta‘lim jarayoniga katta e‘tibor qaratish kerakligi, ta‘lim jarayonining samaradorligini oshirish fan va texnika sirlarini chuqur egallashga yo‘llaydi.
Ushbu magistrlik dissertatsiya ―Umumta‘lim maktablarida VI-sinf fizika kursining Oddiy mexanizmlar bo‘limini o‘qitishda individual pedagogik texnologiyadan foydalanish‖ mavzusida bo`lib, uning I bobida ishning dolzarbligi, maqsadi bayon etildi;
- O‘rta asr allomalarning fizika fani taraqqiyotidagi o‘rni, ularning ijodidagi mashinalar yasash g‘oyasi chizmalari bilan birgalikda tushintirildi; Shuningdek, bu bo`limda o`quvchilarga beriladngan asosiy tushunchalar bulmish massa markazi, muvozanat turlari, oddiy mexanizmlar, ularning turlari, kuchlar muvozanati, ularning texnikada va turmushda qo`llanilishi, ishlarning tengligi, mexanikaning ―Oltin qoidasi‖, mexanizmlarning foydali ish koeffisiyent»i haqida tuxtalib o‘tildi.
dissertatsiyaning II bobida IV-sinf fizika kursidagi ― Jismlarning muvozanati. Oddiy mexanizmlar‖ bo‘limini ilmiy-metodik tahlili va o‘qitish metodikasi bayon etildi. Bunda o‘qitishda eksperimentning roli, o‘quvchilarning ko‘nikmalarini shakillantirishda tajribalarning ahamiyati va mavzuni yakunlash buyicha nazorat savollar hamda yakuniy suhbat, bunda o‘rganilgan asosiy fizik tushinchalar, doidalar donunlarning qisqacha mazmuni takrorlash o‘quvchilarning tafakkuri rivojlantirishni taqozo etadi, o‘quvchilarda mustaqil, mantiqiy, tanqidiy fikrlar yuritish, o‘tkir zehnlilik, kuchli xotira, topqirlik, qiziquvchanlik, tashabbuskorlikni shakllantiradi. O‘quvchilarning tafakkurni rivojlantirish ularni har tomonlama yetuk bo‘lishiga xizmat qiladi.
Nihoyat mexanizmning foydali ish koeffisiyenti yoritib berildi. Laboratoriya ishlarini bajartirildi. Shunday qilib, bu darsimizni oddiy mexanizmlar va ularning qo`llanishi haqida to`xtalib o`tdik, deb yakunlasak ayni muddao bo`ladi.