O’zbekiston Respublikasi Xalq

 
Fakultativ mashg‘ulotlarning didaktik maqsadi
: 
Biologiya fanining turli sohalari b
о‘yicha о‘quvchilarning bilimlarini 
chuqurlashtirish va kengaytirish, biologiyani 
о‘rganishga bо‘lgan qiziqishlarini 
rivojlantirish, uzluksiz ta’lim tizimining keyingi turlarida 
о‘qishni davom ettirish 
uchun tanlashga yordam berish; 
О‘quvchilarning dunyoqarashini kengaytirish, tabiatning moddiy birligini 
uning yaxlitligini ilmiy tasavvur qilish, tabiatda sodir b
о‘layotgan voqea va 
204 

---

hodisalarning tabiiy-ilmiy sabablarini bilish, sabab-oqibat bog‘lanishlarini 
tushunishga imkon yaratish; 
О‘simliklarni parvarish qilish va hayvonlarni boqishning ilmiy asoslariga 
e’tiborni qaratish, 
о‘quvchilarni mavsumiy dala ishlariga, maktab tajriba yer 
maydonchalarida, bog‘ va poliz ekinlari maydonlaridagi ishlarga jalb etish orqali 
ularning kasb tanlashiga, jumladan, qishloq x
о‘jalik, meditsina, veterinariya va h.k. 
kabi ixtisosliklar bilan tanishishiga sharoit yaratish; 
О‘quvchilarning ekologik madaniyatini takomillashtirish, tabiatga nisbatan 
ongli va omilkorona munosabatini tarkib toptirish; 
О‘quvchilarning о‘z organizmi, sog‘ligini asrash, profilaktika chora-
tadbirlari, vrach kelguncha birinchi yordam k
о‘rsatish, sanoat korxonalari va 
qishloq x
о‘jaligi ishlab chiqarishidagi xavfsizlik chora-tadbirlari, ishni ilmiy 
asosda tashkil etish haqidagi bilimlarini kengaytirish; 
О‘quvchilarning gigiyenik ta’lim-tarbiyasini amalga oshirish, gipodinamiya 
(kam harakat qilish), chekish, alkogol, not
о‘g‘ri ovqatlanish, kun tartibiga amal 
qilmaslikning zararini tushuntirishga yordam berish; 
О‘quvchilarda sharqona odob-ahloq, insoniy fazilatlarni shakllantirish, ular 
ongi va qalbiga milliy istiqlol g‘oyalarini singdirish, milliy va umuminsoniy 
qadriyatlarga hurmat, Ona-Vatanga sadoqat ruhida tarbiyalash sanaladi. 
Umumiy 
о‘rta ta’lim maktablarida biologiyadan quyidagi fakultativ 
mashg‘ulotlar tashkil etish tavsiya etiladi. 
17-jadval 
Fakultativ mashg‘ulotlar 
Soatlar 
Sinflar 
. 
О‘simliklar hayoti 
34 
VI sinf 
. 
Hayvonlar hayoti 
34 
VII sinf 
. 
Odam fiziologiyasi 
68 
VIII sinf 
. 
Ekologiya asoslari va tabiatni muhofaza 
qilish 
34 
VIII sinf 
. 
Oliy nerv faoliyati fiziologiyasi 
34 
VIII sinf 
Qishloq 
xо‘jaligi hayvonlari fiziologiyasi va 
34 
IX sinf 
205 

---

. 
zootexnika asoslari 
. 
Umumiy biologiya 
68 
IX sinf 
. 
Genetika va seleksiya asoslari 
68 
IX sinf 
О‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalarida biologiyadan quyidagi 
fakultativ mashg‘ulotlar tashkil etish tavsiya etiladi. 
Fakultativ mashg‘ulotlar 
Soatlar 
Bosqichlar 
. 
Organik olam evolyusiyasi 
68 
I-kurs 
. 
Genetika va seleksiya asoslari 
68 
I-kurs 
. 
Molekulyar biologiya 
68 
I-kurs 
. 
Biotexnologiya asoslari 
68 
I-kurs 
Fakultativ mashg‘ulotlarning xilma-xilligi 
о‘quvchilarning qiziqish va 
ehtiyojlarini 
tо‘laroq qondirish, biologiya fanining eng istiqbolli yо‘nalishlari, 
biologiyaning ilmiy-tadqiqot metodlari bilan tanishtirish, biologiyaga doir bilimlarni 
amaliyotga 
qо‘llash va mahalliy sharoitning kadrlarga bо‘lgan ehtiyojlarini qoplash 
imkonini beradi. 
Quyida VI-sinflar uchun m
о‘ljallangan “О‘simliklar hayoti” fakultativ 
mashg‘ulotining mazmuni beriladi. 
“
О‘simliklar hayoti” fakultativ mashg‘uloti kursini о‘rganish о‘quvchilarni 
о‘simliklarning hayotiy jarayonlari, yovvoyi va madaniy vakillarining xilma-xilligi, 
inson hayoti va tabiatdagi ahamiyati bilan tanishtirish, tabiiy biogeotsenozlardagi 
о‘zaro aloqalar haqidagi bilimlarni chuqurlashtirishga imkon beradi. 
О‘simliklarning tarixiy rivojlanishi, о‘simlik organizmining hujayraviy tuzilishi 
va hayotiy jarayonlarning moddiy asoslari haqidagi bilimlar 
о‘quvchilarning ilmiy 
dunyoqarashini shakllantirish uchun asos b
о‘lib xizmat qiladi. 
О‘simliklarning tabiatdagi va inson hayotidagi ahamiyati, inson faoliyatining 
о‘simliklarning alohida turlariga va tabiiy guruhlarning yashash muhitiga ta’sirini 
206 

---

о‘rganish о‘quvchilarni tabiatga ma’suliyat bilan munosabatda bо‘lish, ularga 
ekologik, iqtisodiy, estetik, axloqiy tarbiya berish imkonini yaratadi. 
О‘simliklarni ekish, parvarish qilish va kо‘paytirishning ilmiy asoslari haqidagi 
bilimlarni kengaytirish 
о‘quvchilarning kasb ta’limiga, mehnat va iqtisodiy tarbiyasini 
amalga oshirishga yordam beradi. 
Kurs davomida olib borilgan mashg‘ulotlar 
о‘quvchilarning nafaqat biologik 
bilim, k
о‘nikma va malakalari, balki kuzatish va tajriba о‘tkazish, amaliy va о‘quv 
mehnati k
о‘nikmalarining rivojlantirishga zamin yaratadi. 
Kursning mazmuni 
о‘qitishning turli shakl va metodlari: ma’ruza, laboratoriya 
mashg‘ulotlari, ekskursiya, kuzatish 
о‘tkazish, tajriba qо‘yish, amaliy ishlar, о‘quv 
tajriba yer maydonida ijtimoiy-foydali mehnatdan 
о‘z о‘rnida samarali foydalanishni 
talab etadi. 
Shuningdek, ushbu kursni 
о‘tkazishda о‘quvchilarning tabiatshunoslik, 
geografiya va 5-sinfda botanikadan olingan bilimlari asos b
о‘lib xizmat qilishi, 
fanlararo va mavzulararo bog‘lanishlarni amalga oshirish 
о‘qituvchining diqqat 
markazida b
о‘lmog‘i lozim. 
Umumiy 
о‘rta ta’lim maktablarining 6-sinf о‘quvchilari uchun mо‘ljallangan 
“
О‘simliklar hayoti” fakultativ mashg‘ulotini о‘tkazish 34 soatga mо‘ljallangan 
b
о‘lib, shundan “Kirish” mavzusiga 2 soat, “О‘simliklarning tuzilishi va hayot 
faoliyati” mavzusi 
о‘simlik hujayrasi va tо‘qimalarining tuzilishi va hayot faoliyati, 
oziqlanish, 
о‘simliklarning nafas olishi, о‘simliklarda moddalarning harakatlanishi, 
о‘simliklarning о‘sishi, rivojlanishi va kо‘payishi kabi masalalarni qamrab olgan 
b
о‘lib, ularni о‘rganishga 20 soat, “О‘simliklarning xilma-xilligi. Ularning yashash 
muhitiga moslashganligi” mavzusi 
о‘simliklar olamining xilma-xilligi, tabiiy 
guruhlarda 
о‘simliklarning hayoti kabi masalalarni mujassamlashtirib uni о‘rganishga 
12 soat vaqt ajratilgan.