O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XV asr boshlarigacha)

1417-yil
da Buxoroda, 
1420-yil
da 
Samarqandda, 
1433-yil
da G‘ijduvonda madrasalar qad ko‘ta-
radi. Hatto Buxoro madrasasining darvozasiga 
“Bilim olish har 
bir musulmon ayol va erkakning burchidir”, 
degan xitobnoma 
o‘yib yozib qo‘yiladi. Movarounnahrning bu uchta qadimiy 

---

147
shaharlarida barpo etilgan ilmgohlar, xususan, Samarqand 
madrasasi zamonasining dorilfununi edi.
Ulug‘bek madrasasi.
 
1420-yil
da ochilgan Samarqand 
madrasasi ikki qavatli, ellik hujrali bo‘lgan. Har bir hujra uch 
xonaga: qaznoq (omborxona), yotoqxona va darsxonalarga 
bo‘lingan. Madrasada o‘sha zamonning iqtidorli olimlaridan 
mavlono 
Shamsiddin Muhammad Xavofiy 
yetakchi mudarris 
bo‘lgan. O‘rta asrlarning mashhur olimlari 
Qozizoda Rumiy, 
G‘iyosiddin Jamshid Koshoniy, Mirzo Ulug‘bek 
va uning 
shogirdi 
Alouddin Ali Qushchi
lar turli fanlardan dars 
berganlar. Madrasa ochilgan kuni birinchi darsni 
Shamsiddin 
Muhammad Xavofiy 
o‘qigan, darsda tolibi ilmlardan to‘qson 
nafari qatnashgan. Madrasada ilmi hay’at (astronomiya)dan 
darsni 
Qozizoda Rumiy 
bergan. Madrasada kamida 15–16 yil 
tahsil ko‘rib, uning dasturi bo‘yicha fanlarni to‘la o‘zlashtirgan 
va imtihonlarda o‘z bilimini namoyish qila olgan tolibi ilmlarga 
sanad 
(shahodatnoma) yozib berilgan.
O‘sha davrda Samarqandda Ulug‘bek madrasasidan tashqari 
Xonim, Qutbiddin Sadr va Muhammad Sadr madrasalari ham 
mavjud edi.
Madrasa va xonaqoh tinglovchilari fanning turli sohalaridan 
ko‘pgina kitoblarni tahlil qilar edilar. Amir Temur va uning 
avlodlari saroylarida ko‘hna dunyo va o‘rta asrning noyob 
asar lari saqlanib kelayotgan boy kutubxonalari bor edi. Samar-
qandda Amir Temur va Ulug‘bekning, Hirotda Shohrux, Boy-
sung‘ur, Husayn Boyqaro va Alisher Navoiyning boy kutub-
xonalari ziyo tarqatish bilan mashg‘ul edi.