O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

Boshqaruv ma’muriyati.
 
Ilk o‘r 
ta asrlarda O‘rta Osiyo 
hokimliklarida ma’lum tartibdagi bosh qaruv ma’muriyati tash-
kil topgan edi. Boshqaruv ma’ 
muriyatining asosiy vazifasi 
fuqaro lardan boj, soliq va yasoq larni o‘z vaqtida yig‘ib olish, 
jamoat ishlariga ularni safarbar etishdan iborat bo‘lgan. Kirim-
chiqimlar aniq va ravshan qayd etilib, hujjatlashtirilgan. Ularga 
barmoq bosilib, muhr bilan tasdiqlab qo‘yilgan.
Shahar me’morchiligi.
V–VII asr lar
da O‘rta Osiyoda, bir 
tomondan, yerga egalik qilish munosabatlarining o‘rna 
ti 
lishi va 
mustahkamlanib borishi, ikkinchi tomondan, ko‘chmanchi chorva-
dorlarning kirib kelishi va o‘troqlashuvi shahar va qishloqlarning 
qiyofasi hamda aho 
li 
sining turmush tarzi va ijtimoiy ahvoliga 
jiddiy ta’sir ko‘r satadi. 
Ziroatkor yerlar kengayib, dehqon 
chilik vohalarining suv 
ta’ minoti tubdan yaxshi landi. Tog‘oldi maydonlariga suv chi -
qarilib, yangi yerlar o‘zlashtirildi. Shaharlar aholisi ko‘paydi. 
Qish loqlarda 
“ko‘shk”
, 
“qasr”
, 
“qo‘r g‘on” 
va 
“qo‘rg‘oncha
” 
kabi istehkomli turarjoylar qad ko‘ tardi.
Istehkomli qasr, qo‘rg‘on va ko‘shklar asosan tashqi dush-
Choch tangasi 
VII asr

---

22
man hujumiga qarshi mudofaa inshooti, chokarlar to‘planadigan 
joy, ma’muriy markaz hamda oziq-ovqat va qurol-yarog‘ saq-
lanadigan ombor vazifasini o‘tagan.
O‘rta asrlarda shaharlar uch qismdan iborat bo‘lgan. Ular 
“ko‘ handiz”
, 
“shahriston”
, 
“rabot” 
deb yuritilgan. Sha-
har larning uchala qismi ham alohida-alohida devorlar bilan 
o‘rab olingan. Ularning bir nechta darvozalari bo‘lgan. Sha-
har devorlari bo‘y lab oqib o‘tgan anhor xandaq vazifasini ba-
jar gan. O‘rta asrlarda yasha gan arab mualliflari (
Ibn Xavqal 
va 
Ishtaxriy
) qayd etishicha, bir 
gina