O‘zbekiston tarixi (IV asrdan XVI asrgacha)

boshida O‘g‘uzlar davlatiga asos soladilar.
Sirdaryo quyi oqimi bo‘yidagi Yangikent shahri O‘g‘uzlar 
davlatining poytaxti bo‘lgan. X asrdan boshlab o‘g‘uzlar Islom 
dinini qabul qiladilar.
X asrning birinchi choragida O‘g‘uzlar davlati shimoli 
sharq dan qo‘zg‘algan qipchoqlar tomonidan qaqshatqich zar-
ba ga uch rab, bo‘linib ketadilar. Ular o‘z yurtini tark etib, bir 
qismi g‘arbga, Shimoliy Kavkaz dashtlariga borib o‘rna shadi. 
Ularning ikkinchi qismi esa avval Movarounnahrga kirib 
boradi va undan janubi g‘arbga siljib, yangi sulola – sal juqiy­
lar boshchiligida Old Osiyo mamlakatlarini istilo qilish 
ga 
kirishadi.
Bu ikki turkiy davlat faqat Movarounnahrninggina emas, 
balki butun O‘rta Sharq hamda Old Osiyo aholisining siyosiy 
* O‘g‘uzlar – O‘rta Osiyoda yashagan turkiy 
qabila. IX asr oxiri va X asr boshida O‘g‘uzlar davlati 
Sirdaryo hav zasi hamda Orol dengizi bo‘yida tashkil 
topdi. Poytaxti Yangikent shahri bo‘lgan
* Qarluqlar – turkiy qabilalardan biri. Dastlab Ol-
toy ning g‘arbida, so‘ngra Irtish daryosining o‘rta oqi-
mida yashagan
* VIII asr o‘rtalarida Qarluqlar davlati Yettisuv 
o‘lka sida tashkil topdi. Poytaxti Suyob shahri bo‘lgan

---

43
hayotiga ham kuchli ta’sir ko‘rsatdi. Bu davlatlarning aholisi 
shu hududda yashovchi xalqlarning etnik tarixiga ta’sir qildi. 
Masalan: qarluqlar o‘zbek va tojiklarning, o‘g‘uzlar turkman, 
ozarbayjon, qoraqalpoqlarning etnogenezida muhim rol o‘ynadi.
Tohiriylar davlati.
VIII asr oxiri – IX asr boshida xali-
fa 
likni larzaga keltirgan og‘ir siyosiy vaziyat abbosiylarni 
Mova 
rounnahr va Xurosonda olib borilayotgan siyosatni 
o‘zgar tirishga majbur etdi. Mahalliy zodagonlar Movarounnahr 
va Xurosonni nafaqat o‘z tasarruflariga o‘tkazib oldilar, balki 
xalifa 
lik markazida ham hokimiyatni boshqarishda tobora 
ko‘proq rol o‘ynaydigan bo‘lib qoldilar. Bunga, ayniqsa, 
xalifa Horun ar-Rashid (786–809) vafotidan so‘ng uning 
o‘g‘illari Ma’mun bilan Amin o‘rtasida 809–813-yillarda 
taxt uchun bo‘lgan kurash katta yo‘l ochib ber di.
Xalifalikning markaziy qismidagi arablar Aminni xalifalik 
taxtiga ko‘taradilar. Bundan norozi bo‘lgan Ma’mun ukasi