O'zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo'llab quvvatlanishi. Reja

Kichik biznes korxonalarida xo‘jalik aioqalarining yo’lga qo‘yilishi
Grantlar - investitsiya bozorining muhim tarkibiy qismi grantlar hadya etuvchi yoki donor tomonidan aniq ishlami bajarish uchun notijorat tashkiloti yoki xususiy shaxsga beminnat 313 beriladigan m ablagiar hisoblanadi. Qarzga nisbatan grantlar qaytarilmaydi. Grant grantni bajaruvchi tomonidan innovatsiya faoliyati, ekologik, iqtisodiy yo‘nalish, o‘quv-taiim , metodologik, maslahat xarakteri bilan bog‘liq boigan biror-bir notijorat maqsadlarga erishish uchun beriladi. Ya’ni uning asosiy g‘oyasi beminnat asosda berilgan pul m ablagiari hisobiga erishilgan grant loyihasi bo'yicha ish natijalari, shuningdek, donorlik ishtirok, kimgadir yordam berish, nimagadir yordam berishga yo‘naltirishdan iboratdir. Donorlar sifatida turli mamlakatlaming davlat muassasalari, xalqaro tashkilotlar, xususiy xayriya fondlari, tijorat tuzilmalari, diniy, ilmiy va boshqa notijorat jamoat tashkilotlari, shuningdek, xususiy shaxslar ishtirok etishlari mumkin. Yana bir jihat juda muhim hisoblanadi: donorlik tashkilotlari ko‘p hollarda multiplikatsiya samarasiga ega boigan loyiha mavzularini tanlaydilar, ya’ni keng tarqatishga, ko‘paytirishga moijallangan, loyiha doirasida tuzilmalaming yaratilishi, to‘plangan ish tajribasi, ishlab chiqilgan va sinalgan uslublar va boshqalar. Bunday turdagi namunali loyihalami yaratar ekan, donor biror bir yangi yoki mavjud ustuvor faoliyat yo‘nalishlarini rag‘batlantiradi yoki uning tashabbuskori boiadi. Ushbu ko‘rsatmadan kelib chiqib, loyiha mavzusiga e ’tibor bilan yondashish lozim. Kredit olish singari, birinchi maslahatni aynan donorlik tashkilotining mutaxassisidan olish juda muhimdir, bu grantga tayyorlanish bo'yicha ishlami olib borishdagi keyingi qo‘yiladigan qadamlarga turtki boiadi. Sizning so‘rovingizni ko‘rib chiqishdan nimalami kutayotganligingizni tushuntirib bering. Quyida ko‘pgina donorlik muassasalari uchun xarakterli boigan grant olish uchun beriladigan ariza shaklini keltiramiz: Asosiy matn. 1. Muammoning qo‘yilishi (muammoning cheklangan tarzdagi shartlari bayoni, ushbu muammoning yuzaga kelishi sabablari, uning tabiati, muammoning aniq bayoni, ijtimoiyiqtisodiy va boshqa jamoat jarayonlariga ta’siri) 314 2. Loyihaning maqsad va vazifalari (loyiha nimaga yo‘naltirilganligining aniq, izchil bayoni, u nimani yaratishi yoki o‘zgartirishi lozim, bevosita ijrochilar unda nima mohiyat ko‘rmoqdalar va u jamiyatga nima foyda keltiradi) 3. Loyiha natijalaridan foydalanishi mumkin boigan shaxslar doirasi (loyiha vazifalari amalga oshirilishi natijasida yaratilgan mahsulotning aniq iste’molchisi kim boiadi) 4. Loyihani amalga oshirishning kutilgan yakuniy natijalari (loyihaning natijasi sifatida yuzaga keladigan jarayonlar va mahsulotlaming batafsil bayoni) 5. Kutilgan natijalarga erishish strategiyasi(loyiha vazifalariga erishish uchun lozim boigan harakatlaming mantiqiy ketma-ketligi bayoni) 6. Loyiha monitoringi (loyihani bajarish jarayoni, uning natija berishi, maqsadli xarakteri ustidan nazorat qanday usullar va metodlarda amalga oshiriladi) 7. Loyihani bajarish jadvali (u yoki bu moliyalash bosqichini bajarish uchun lozim boigan ishlami bajarish davri ko‘rsatilgan holda ishlar bosqichlarini ketma-ket bayon etish, shuningdek, har bir bosqichdagi ishlar natijalari aks ettirilgan hujjatlar) 8. Loyihani baholash (loyiha ishlari muvaffaqiyatlari mezonlarini belgilash, loyihaning dastlab qo‘yilgan maqsadlarga erishishi) Grantni olish uchun arizani ishlab chiqishda puxta o‘ylangan, rejalashtirilgan budjetni shakllantirish muhim omil hisoblanadi. Grant oluvchi so‘ralayotgan pul miqdori chuqur asoslanganligi va Loyiha bo‘yicha xarajatlar to‘g‘ri aks ettirilganligini isbotlab berishi kerak. Quyida loyiha jamlangan budjetining shartli shaklini keltirgan va budjetning har bir boiim i har bir budjet moddasining maqsad tavsifi va sarflanish tartibi bilan alohida asoslanishi lozimligi ta’kidlab o'tiladi. Grantni bajarish jarayonida loyihani amalga oshirishning rejajadvaliga aniq mos kelish va tasdiqlangan shaklga ko‘ra hisobotlami taqdim etish, ya’ni donor bilan kelishilgan shartlarga nisbatan o‘ta sinchkov boiish, loyihaning dastlab qo‘yilgan vazifalariga erishish lozim. Tabiiyki, bu holda kiritilgan 315 m ablagiarni qaytarishni talab qilmagan holda investor maksimal ravishda iqtisodiy-ijtimoiy, innovatsion, gumanitar natijalarni ko'rishni istaydi. Grantni bajarish jarayonida loyihani amalga oshirishning rejajadvaliga aniq mos kelish va tasdiqlangan shaklga ko‘ra hisobotlarni taqdim etish, ya’ni donor bilan kelishilgan shartlarga nisbatan o‘ta sinchkov boiish, loyihaning dastlab qo‘yilgan vazifalariga erishish lozim. Tabiiyki, bu holda kiritilgan mablag1- lami qaytarishni talab qilmagan holda investor maksimal ravishda iqtisodiy-ijtimoiy, innovatsion, gumanitar natijalarni ko‘rishni istaydi. Ko‘p hollarda donorlik loyihalari ko'p bosqichda bajarish xarakteriga ega boiadi va agarda birinchi qadam (loyiha yoki loyihaning qismi) muvaffaqiyatli boisa, grant bajaruvchisining qo‘shimcha moliyaviy mablag4 olishga yaxshi imkoni boiadi (buni ko‘pgina donorlik tuzilmalari amalda qoilaydilar). Odatda grant beruvchi tomonidan bitta yuridik yoki jismoniy shaxsga bir vaqtda faqat bitta grant berilishi mumkin ekanligi sababli, qo‘shimcha mablag1 faqat grant berish to‘g‘risida ilgari imzolangan bitimga doir yakunlar chiqarilganidan so‘ng amalga oshirilishi mumkin. Yaratilgan qo‘shimcha moliyaviy imtiyozlar: 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011-yil 24-avgustdagi “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish uchun qulay ishbilarmonlik muhitini shakllantirishga doir qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida”gi PF-4354-sonli Farmoniga muvofiq Xalq banki va Mikrokreditbank tomonidan Germaniyaning Xalqaro hamkorlik bo‘yicha Omonat kassalari jam g‘armasi bilan hamkorlik y o ig a qo‘yilgan boiib, ushbu jam g‘arma m ablagiari evaziga mazkur banklarda Kichik tadbirkorlikni mikrokreditlash Jamg'armasi shakllantirilgan. Mazkur Jamg‘arma mablagiari - boshlangich kapitalni shakllantirish uchun ayol-tadbirkorlarga mikrokreditlar berishni ko‘zda tutadi. Shuningdek, “Tijorat banklari tomonidan 2011-yilda kasb-hunar kollejlari bitiruvchilariga tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun ko‘rsatiladigan mikromoliyaviy xizmatlami kengaytirish Dasturi” 2010-yil 11-dekabrda Vazirlar Mahkamasi tomonidan tasdiq316 langan. 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tashabbusi va “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati hamkorligida: Mikrokreditbank “Yosh tadbirkor - yurtga madadkor” loyihasi (2008-yildan buyon); Agrobank “Yosh tadbirkor - kclajakka poydevor” loyihasi (2010-yildan buyon); Ipotekabank, Mikrokreditbank, Qishloq qurilish banki, Agrobank “Mening biznes g‘oyam” loyihasi (2011-yil) amalga oshirilmoqda. 0 ‘tgan yillar davomida mazkur loyihalar doirasida amalga oshirilgan ishlar natijasida 3,5 mingdan ortiq yosh tadbirkorlarga 8 mlrd. so‘mdan ziyod mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatildi. Ko‘p hollarda donorlik loyihalari ko‘p bosqichda bajarish xarakteriga ega boiadi. Birinchi qadam (loyiha yoki loyihaning qismi) muvaffaqiyatli b oisa, grant bajaruvchisining qo‘shimcha moliyaviy mablag‘ olishga yaxshi imkoni boiadi (buni ko'pgina donorlik tuzilmalari amalda qoilaydilar). Odatda grant beruvchi tomonidan bitta yuridik yoki jismoniy shaxsga bir vaqtda faqat bitta grant berilishi mumkin ekanligi sababli, qo‘shimcha mablag1 faqat grant berish to ‘g‘risida ilgari imzolangan bitimga doir yakunlar chiqarilganidan so‘ng amalga oshirilishi mumkin. Yaratilgan qo‘shimcha moliyaviy imtiyozlar: O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2011 -yil 24-avgustdagi “Kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni yanada rivojlantirish uchun qulay ishbilarmonlik muhitini shakllantirishga doir qo‘shimcha choratadbirlar to‘g‘risida”gi PF-4354-sonli Farmoniga muvofiq Xalq banki va Mikrokreditbank tomonidan Germaniyaning Xalqaro hamkorlik bo‘yicha Omonat kassalari jam g‘armasi bilan hamkorlik yoiga qo‘yilgan boiib, ushbu jam g'arm a m ablagiari evaziga mazkur banklarda Kichik tadbirkorlikni mikrokreditlash Jamg‘armasi shakllantirilgan. Mazkur Jamg'arma m ablagiari - boshlangich kapitalni shakllantirish uchun ayol-tadbirkorlarga mikrokreditlar berishni ko‘zda tutadi. Shuningdek, “Tijorat banklari tomonidan 2011-yilda kasbliunar kollejlari bitiruvchilariga tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirish uchun ko‘rsatiladigan mikromoliyaviy xizmatlami kengaytirish Dasturi” 2010-yil 11-dekabrda Vazirlar Mahkamasi 317 tomonidan tasdiqlangan. 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tashabbusi va “Kamolot” yoshlar ijtimoiy harakati hamkorligida: Mikrokreditbank “Yosh tadbirkor - yurtga madadkor” loyihasi (2008-yildan buyon); - Agrobank “Yosh tadbirkor - kelajakka poydevor” loyihasi (2010-yildan buyon); Ipotekabank, Mikrokreditbank, Qishloq qurilish banki, Agrobank “Mening biznes g‘oyam” loyihasi (2011-yil) amalga oshirilmoqda. 0 ‘tgan yillar davomida mazkur loyihalar doirasida amalga oshirilgan ishlar natijasida 3,5 mingdan ortiq yosh tadbirkorlarga 8 mlrd. soindan ziyod mikromoliyaviy xizmatlar ko‘rsatildi. Bugungi kunda mamlakatimizda kichik tadbirkorlik subyektlarining soni 414 mingdan oshib ketdi. Bu ko‘rsatkich ro'yxatga olingan korxonalar umumiy sonining 90% ini tashkil etadi. Iqtisodiyotda band bo‘lgan aholining 71% ga yaqini ushbu sektorda faoliyat yuritmoqda. Yalpi qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining 97% i, chakana savdo aylanmasining 45% idan ortig‘i, xizmat ko‘rsatish sohasining 42 % i, yuk tashish aylanmasining 67 % i, yo‘lovchi tashish aylanmasining 86% i kichik korxonalar ulushiga to‘g‘ri kelmoqda. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2005-yil 11-apreldagi “To‘g‘ridanto‘g‘ri xususiy xorijiy investitsiyalami jalb etishni rag‘batlantirish borasidagi qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” farmonida to‘g‘ridan to‘g‘ri xususiy xorijiy investitsiyalami jalb etadigan iqtisodiyot tarmoqlari korxonaiari asosiy faoliyati bo‘yicha daromad (foyda) solig‘i, mulk solig‘i, obodonlashtirish va ijtimoiy infratuzilmani rivojlantirish solig‘i, mikrofirma va kichik korxonalar uchun belgilangan yagona soliq to ‘lovi to‘lashdan ozod qilinadi. Xususiy tadbirkorlik korxonalariga investitsiyalami jalb etishning asosiy maqsadi, muayyan tarmoq uchun biror-bir loyiha yoki moliyaviy mablag‘larni kiritishga qaratilgandir. Vazirlar Mahkamasining 2005-yil 2-avgustdagi 180-son qaroriga asosan “Investitsiya shartnomalarini tuzish va amalga oshirish tartibi” to‘g‘risida nizom ishlab chiqilgan. Mazkur Nizomga Vazirlar Mahkamasining 07.07.2006-y. 133-son qaroriga muvofiq o‘zgartirishlar kiritilgan. Ushbu Nizom «Chet ellik 318 investorlar huquqi arming kafolatlari va ularni himoya qilish choralari to‘g‘risida»gi O ‘zbekiston Respublikasi Qonunining 4- moddasiga muvofiq chet ellik investorlarga qonun hujjatlarida belgilanganlarga qo‘shimcha kafolatlar va himoya choralari (imtiyozlar va preferensiyalar) bcrishda ular bilan 0 ‘zbekiston Respublikasi Hukumati tomonidan investitsiya shartnomalari tuzish tartibini belgilaydi. Chet ellik investorlar bilan ulaming qo‘shimcha kafolatlar va himoya choralari (imtiyozlar va preferensiyalar) berish bilan bogiiq boim agan investitsiya majburiyatlarini mustahkamlashga yo‘naltirilgan shartnomalami tuzish va amalga oshirish qonun hujjatlarida belgilangan tartibda amalga oshiriladi. Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik faoliyati rivojlantirishga oid dasturlami amalga oshirish natijasida o‘tgan yilda 37 mingdan ortiq yangi kichik biznes subyektlari, 119,6 mingta yakka tartibdagi tadbirkorlik subyektlari tashkil etildi. Shuningdek, tarkibiy o‘zgartirilayotgan monopolist-korxonalaming foydanilmayotgan quvvatlarida 130 ta turli mulkchilik shakllariga asoslangan yangi kichik korxonalar tashkil etilib, ularda 7,5 mingga yaqin ish o‘rinlari yaratildi. 83 ta bankrot korxonalar negizida 92 ta yangi tadbirkorlik subyektlari tashkil etilib, ularda 9,8 mingta ish o'rinlari yaratildi. 0 ‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “2012-2016-yillarda qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini yanada modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash dasturi to ‘g ‘risida” 2012-yil 21-may PQ 1758-sonli qaroriga asosan qishloq xo‘jaligini va sanoatning qayta ishlovchi tarmoqlarini mamlakatimizda ishlab chiqarilgan, jahon talablari va standartlariga javob beradigan zamonaviy yuqori unumli qishloq xo‘jaligi texnikasi va texnologik asbob-uskunalar bilan jihozlash darajasini tubdan oshirish, qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalarini modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan yangilash uchun xorijiy investitsiyalami, eng aw alo, yetakchi xorijiy kompaniyalaming to ‘g‘ridan to‘g‘ri investitsiyalarini keng jalb etish maqsadida 2012-2016-yillarda Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini yanada modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash dasturi tuzuldi. •»\ 319 Dasturda 2012-2016-yillarda mamlakatimizda qishloq xo‘jaligi texnikasini ishlab chiqarish va uning asosiy turlarini yangilash, qishloq xo‘jaligi va meliorasiya o‘z parametrlarini; qishloq xo‘jaligi texnikasi, transport vositalari va qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtirish va ulami qayta ishlash bo‘yicha texnologik asbobuskunalaming yangi turlarini ishlab chiqarishni tashkil etish, - mahsulotlami standartlashtirish, qishloq xo‘jaligi mashinasozligida investitsiya loyihalarini amalga oshirishning barcha bosqichlari o ‘z vaqtida ro‘yobga chiqarilishini, shu jumladan, loyiha hujjatlari ishlab chiqilishi va ekspertizadan o‘tkazilishini, qurilish-montaj ishlari bajarilishini hamda quvvatlar foydalanishga topshirilishi, - qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini yanada modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash dasturini amalga oshirishni ta’minlash, - qishloq xo‘jaligi texnikasining barcha turlari va tiplari ko‘rgazmalari o ‘tkazilishini ta’minlash, xalqaro talablar va standartlarga javob beradigan texnikaning zamonaviy va samarali tiplarini ishlab chiqarish hamda qishloq xo‘jaligiga yetkazib berish, yangi qishloq xo‘jaligi texnikasiga oid maxsus konstruktorlik byurosi tashkil etish, bunda Respublikadagi qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining o‘ziga xos xususiyatlari hamda paxtachilik, ozuqa yetishtirish, sabzovotchilik, bog‘dorchilik va uzumchilik singari qishloq xo'jaligining yetakchi tarmoqlarida tuproqqa ishlov beradigan, ko‘chat o ‘tkazadigan, hosilni yig‘ishtiradigan va xizmat ko‘rsatuvchi texnikalar yaratish, - qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalarining birgalikdagi taqdimnomasiga ko‘ra qishloq xo‘jaligi va melioratsiya texnikasini ishlab chiqarish va xarid qilish hajmlari, shuningdek, bozor konyunkturasiga va qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi texnologiyasi rivojlanishiga muvofiq investitsiya loyihalarini amalga oshirish Dasturini amalga oshirish ko‘zda tutildi. Tijorat banklariga qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini modemizatsiya qilish, texnik va texnologik jihatdan qayta jihozlash bo‘yicha fermer xo‘jaliklari, mashina-traktor parklari, « 0 ‘zpaxtasanoat» uyushmasi va « 0 ‘zdonmahsulot» davlat320 aksiyadorlik kompaniyasining hududiy boiinm alari tomonidan mamlakatimizda ishlab chiqarilgan qishloq xo‘jaligi texnikasi sotib olinishini, shuningdek, zarur uskunalar, jihozlar va asboblarni sotib olish y o ii bilan servis tarm ogi obyektlarini rekonstruksiya qilish va texnologik jihatdan modemizatsiya qilish bo‘yicha investitsiya loyihalarini amalga oshirishni moliyalashtirish; mahalliy qishloq xo‘jaligi va meliorasiya texnikasi ishlab chiqaruvchi korxonalarning, ulaming dilerlik va servis tuzilmalarining, shuningdek, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan texnikani lizing asosida sotib olish bo‘yicha qishloq xo‘jaligi korxonalariga xizmatlar ko‘rsatuvchi lizing kompaniyalarining aylanma kapitalini toidirish uchun 0 ‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qayta moliyalashtirish stavkasidan ortiq boim agan foiz stavkasi bo‘yicha kreditlar berish va lizing xizmatlari ko‘rsatish y o ig a qo‘yildi. Har yili 1-oktabrgacha qishloq xo‘jaligi texnikasini xarid qiluvchilar uni keyingi yilda sotib olish maqsadida haqini toiash va yetkazib berish muddatlari ko‘rsatilgan holda mahalliy qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonalari bilan oldi-sotdi shartnomalari tuzadilar, mamlakatimizda ishlab chiqarilgan qishloq xoialigi texnikasi uchun avans toiovi oldi-sotdi shartnomasida ko‘rsatilgan yetkazib berish muddatidan kechi bilan 3 oy oldin belgilangan narxning kamida 70 foizi miqdorida toianadi; 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi Qishloq xo‘jaligini texnika bilan ta’minlashni davlat tomonidan rag‘batlantirish jam g‘armasi mablagiaridan foydalangan holda lizing asosida qishloq xo‘jaligi texnikasi sotib olish va haq toiash shartlarida amalga oshiriladi. Vazirlar Mahkamasi qishloq xo‘jaligi ekinlarini joylashtirishni, ekin maydonlari va mexanizatsiyalashtirilgan ishlar hajmini hisobga olgan holda moliyalashtirishning turli manbalari bo‘yicha qishloq xo‘jaligi texnikasiga boigan ehtiyojni va ularni xarid qilishning zarur hajmini aniqlash asosida qishloq xo‘jaligi texnikasi sotib olish uchun har yilgi shartnoma kompaniyasini oikazish tartibi to‘g‘risidagi Nizom bir oy muddatda tasdiqlanadi. Respublika viloyatlari va tumanlar zimmasiga shartnoma kompaniyasi o‘z vaqtida va sifatli tashkil etilishi, shuningdek, 321 ehtiyot qismlar sotib olishga va qishloq xo‘jaligi texnikasiga servis xizmati ko‘rsatish bo‘yicha xizmat shartnomalari tuzilish, qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonaiari ishlab chiqariladigan mahsulotlarga narxlami shakl lantirishda ilmiy-tadqiqot va tajribakonstruktorlik ishlarini moliyalashtirishga sotiladigan mahsulot tannarxining 1 foizi miqdoridagi m ablagiar keyinchalik korxonalaming alohida hisob raqamlarida jamlanadi va ulardan korxonalami boshqarishning tegishli organlari bilan kelishgan holda qonun hujjatlarida belgilangan tartibda foydalaniladi. 8. Qishloq xo‘jaligi mashinasozligi korxonaiari nazardtutilgan investitsiya loyihalarini amalga oshirish doirasida,/shu jumladan, jahonning yetakchi ishlab chiqaruvchilari bilan litsenziya bitimlari asosida texnika, butlovchi buyumlar va ularga detallaming yangi turlarini ishlab chiqarishni o ‘zlashtirishda: texnika, butlovchi uzellar, detallar va ularga ehtiyot qismlaming yangi turlari sotilishi yuzasidan foydadan olinadigan soliqdan; texnika, butlovchi uzellar, detallar va ularga ehtiyot qismlaming yangi turlarini ishlab chiqarish uchun foydalaniladigan asosiy m ablagiar yuzasidan mol-mulk solig‘idan 5 yil muddatga ozod qilinishi ko‘zda tutilgan.