O'zbekistonda kichik biznes va xususiy tadbirkorlikni qo'llab quvvatlanishi. Reja

Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarishning maqsadi va vazifalari


Kichik biznesni boshqarrishning asosiy maqsadi eng yuqori foyda olishdir. Korxona va tashkilotlarda boshqarishning mazmunini iqtisodiyotni boshqarishning, menejment tizimlari va uni tuzishning tashkiliy shakllari, xo‘jalik mexanizmi va boshqaruv uslublari, boshqaruv texnika va texnologiyasining nazariy va metodologik asoslarini o ‘rganishni tashkil etadi. Boshqaruv faoliyatining umumiy qonuniyatlari va tamoyillari, boshqaruv tizimiga ta’sir etish usullarini shakllantiradi, boshqaruv apparati - ning aniq vaziyatlardagi harakatlari va o‘zini tutish hollarini umumlashtiradi, tarmoqni boshqarishning nazariy va amaliy tomonlarini o‘rganadi. Shuningdek, boshqaruv faoliyatining qirralarini butun bir majmua ko‘rinishida, nazariy tahlil va mantiqiy uslub asosida boshqarishning asosiy qonuniyatlari va usullarini ajratib o ‘rganadi. Boshqaruvning asosiy maqsadi korxonani eng yuqori natijalarga erishishga qaratilgan harakatlami amalga oshirishini ta’minlashdir. Boshqaruvning amaliy tomonlari bir qator aniq vazifalami hal etishga, jumladan iqtisodiyotni bozor munosabatlariga o‘tishiga, foyda olishga, ishlab chiqarish samaradorligini oshirish, aholi ijtimoiy himoyasini kuchaytirishga, kishilaming m a’naviy darajalarini o ‘stirish va boshqalarga qaratilgandir. Korxona va tashkilotlarda menejmentning asosiy vazifasi jamiyat rivojlanishining obyektiv qonunlari talablarini hisobga olgan holda va Boshqaruv amaliyotini umumlashtirish asosida iqtisodiyotni samarali boshqarish uchun zarur bir maqsadga yo‘naltirilgan harakatlar tamoyillarini ishlab chiqishdan iborat. 144 Kichik biznes va tadbirkorlikda boshqaravni amalga oshirishda o‘z oldiga ko‘plab maqsadlarni qo'yadi. Shulardan joriy maqsadlar amalga oshirilishi mumkin bo‘lgan rahbar va xizmatchilami kundalik xizmat burchi hisoblanadi. Istiqboldagi maqsadlar esa korxonaning kelajakda erishishi va qo‘lga kiritishi lozim bo‘lgan natijalar, imkoniyatlar uchun ishlab chiqiladi. Muammoviy va innovatsion maqsadlar oddiylardan sezilarli darajada farq qiladi. Muammoviy va innovatsion maqsadlar katta aqliy energiya sarfini talab qiladi, chunki o‘ziga yangi elementni qamrab oladi. U ijodiy natijani qo‘lga kiritish uchun aniqlanadi va ishlab chiqariladi. Muammoviy maqsadlar qatoriga yana innovatsion maqsadlarni qo'yish kerak. Ular yangi usullami izlash va ishlab chiqish, yangi vosita va yangi mahsulot bilan bog‘liqdir. Qishloq va suv xo‘jaligi ishlab chiqarishini boshqaruv xodimlari faoliyatlarining vaqti-vaqti bilan baholanib borilishi ular ishidagi kamchiliklami bartaraf qilish imkonini beradi. Baholash attestatsiyadan o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. Rahbar ishining asosiy omillariga quyidagilar kiradi: boshqarish faoliyatining mohiyati, boshliqning rollari, boshqarish funksiyalari va muvaffaqiyatiga qaratilgan boshqaruv. Bu omillami chuqurroq o‘rganish zamr. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini boshqarish faoliyatida rahbar-menejer olib boradigan boshqaruv ishiarining soni juda ko‘p, lekin ular ishining asosiy mohiyatini aniqlab olish lozim bo‘ladi. Ma’lumki, rahbar va ishchilaming olib boradigan ishlari bir-biridan farq qiladi. Rahbar - menejerlaming lovozim lari dan qat’i nazar, ulaming ish faoliyatlari bir-biriga o‘xshash, ya’ni ular boshqaruv bilan shug'ullanadilar. Ishchilaming bajaradigan ishlari, asosan, texnologik kartalar va biznes rejada ko‘rsatilgan talablar yordamida olib boriladi. Lekin rahbar - menejerlaming kun davomida bajaradigan ishlari har xil va tez-tez o‘zgarib turadi. Boshqaruv ishiarining o‘zgarib turishiga asosiy sabab xo‘jalikda sodir bo‘layotgan holatlardir. Bunday holatlarda boshqaruv ishiarining olib borilishi, bajarish uslublari va qoidalari hamma rahbar-menejerlar uchun asosan bir xildir. 145 Rahbar boshqaruvning ishlab chiqarish jarayonida bajaradigan ishlari umuman m a’lum. Rahbar -qanday lovozimda boiishidan qat’i nazar bu rollami o‘zgartira olmaydi, lekin o‘zi bilmaydigan usulda, o‘ziga xos ravishda bajaradi. Rahbaming rollari quyidagilardan iborat: shaxslararo, informatsion va qaror qabul qilish. Rahbaming shaxslararo roli rahbaming vazifasi va funksiyasida belgilangan. Rahbar informatsion rolni bajarish uchun ishlab chiqarish va tashqi muhitlardan m aium otlar olib, uning tahlili asosida qaror qabul qilish rolini ijro etadi va amalda qoilaydi. Masalan, qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida resurslami ratsional taqsimlaydi va sodir boigan holatlarda o‘z yechimiga ega boiadi. Boshqarish faoliyatida oshqaruvchi tomonidan boshqaruv funksiyasi ijro etiladi. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini boshqaruv rejalashtirish, tahlil qilish, nazorat vazifalaridan iborat. Boshqaruvning gorizontal taqsimoti qishloq xo‘jaligi korxonalarida (shirkat, agrouchastka, fermer, oila pudrati)ning paydo boiishiga olib keladi, bu tizim va tuzilmalarning mutanosib ishlash yoilarini ko‘rsatib beradi. Natijada boshqaruv funksiyalari paydo boiadi. Ulaming vertikal taqsimoti natijasida boshqaruv pog‘onalari tashkil etiladi. Boshqaruv pog‘onalari asosan uchta: yuqori, o‘rta va quyi pog‘onalarga boiinadi. Yuqori pog‘onada xo‘jalik rahbari tashkilot rahbari, uning o ‘rinbosarlari, menejerlar boisa, o‘rta pog‘onada dehqonchilik, ta’minot, servis xizmati rahbarlari va mutaxassislar, quyi pog‘onada oilaviy pudrat, fermer va sex rahbarlari kiradi. Qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarishni boshqarish tizimida mehnat resurslarini boshqarish juda tnuhimdir. Biznes yoki kunlik topshiriqlami hech kim bajarmasa, u hech narsaga arzimaydi, boshqarish va ishlab chiqarish masalalarining markazida dehqonlar, menejerlar, mutaxassislar va rahbarlar turadi. Boshqarishdagi vazifalaming o ‘z vaqtida samarali bajarilishi shu rahbaming ishga boigan munosabatini belgilaydi. Kichik biznes va tadbirkorlik korxonalarini boshqarish deganda - korxona faoliyatini oldindan ko‘ra bilish, ishni tashkil etish, qo‘l ostidagi ishlovchilarga ruxsat etish,ular bilan kelishib ishlash, ular 146 faoliyatini nozorat qilish orqali ishni tashkil etish tushuniladi. Boshqaruvchi asosan uch manbaga mehnat, moliya, vaqtga ega boiishi kerak. Lekin ulaming barchasi cheklangan bo'lib ulardan samarali foydalanish uchun tadbirkor xodimlami tushunishi, bilishi, to‘g‘ri yo‘lga boshlashi, sezgirligi, adolatli ish yuritish qobiliyatiga ega boiishi kerak. Kichik biznesni boshqarishning asosiy funksiyalariga rejalashtirish, tashkil etish, rag‘batlantirish, hisob va nazorat, tartibga solish kiradi. Korxonani boshqarish tizimi xodimlami, kadrlami tanlash emas, balki korxona boshqaruv strategiyasini belgilab olish, boshqaruvni sodda, moslanuvchan, samarali va raqobatdoshlikni ta’minlaydigan boshqaruv tizimi boiishini aniqlab oladi.