O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

2.Zamonaviy transport-kommunikatsiya tizimini shakllantirish.

Albatta, iqtisodiyotni qayta qurish, yangi korxonalarni tashkil etish katta mablag ' talab qiladi. Shu sababli islohotlarning dastlabki yillarida iqtisodiyotga mablag ' va investitsiyalarni jalb qilishning turli manbalari jalb qilindi. Bu quyidagilardan iborat: davlat byudjeti mablag'lari, respublika banklari kreditlari, korxonalarning o'z mablag'lari, aholining investitsiyalari, kredit beruvchi mamlakatlarning davlat krediti, xalqaro iqtisodiy tashkilotlardan olingan pul-kredit resurslari, xorijiy firma va kompaniyalarning bevosita investitsiyalari.

O'zbekiston Respublikasi mustaqillikka erishgach, iqtisodiyot va aholiga transport xizmati ko'rsatish tizimini tubdan yaxshilash va takomillashtirish maqsadida "O'zbekiston havo yo'llari" milliy aviakompaniyasi (1992-yil), "O'zavtotrans" davlat – aksiyadorlik kompaniyasi (1993-yil, 1998-yildan O'zbekiston avtomobil va Daryo transporti agentligi), "O'zbekiston temir yo'llari" aksiyadorlik kompaniyasi (1994-yil) va boshqa qator muassasalar tashkil etildi. Davlat ishtirokidagi barcha aksiyadorlik transport korxonalari, korporatsiyalar, ochiq aksiyadorlik jamiyatlari va mas'uliyati cheklangan jamiyatlar jamoat jamoalariga qayta tashkil etildi.
Mustaqillikning dastlabki yillaridan zamonaviy talablarga javob beradigan yo'llarni qurish, mavjudlarini xalqaro standartlarga moslashtirish rejalashtirilgan. O'zbekiston Respublikasi Markaziy Osiyoda egallab turgan joyni, uning sanoati va boshqa tarmoqlarining rivojlanishini hisobga olgan holda, qo'shni davlatlar bilan iqtisodiy aloqalarni jadal rivojlantirish uchun 1996 yildan buyon Toshkent–Andijon–O'sh magistralining 100 km dan ortiq tog'li uchastkalarida qurilish ishlari boshlandi. Qamchiq va Rezak tunnellari foydalanishga topshirildi, Olmaota–Bishkek–Toshkent–Termiz va Samarqand–Buxoro–Ashxobod–Turkmanboshi avtomobil yo'llari uchastkalarida ta'mirlash ishlari olib borildi, Yevropani Osiyo orqali Kavkaz bilan bog'laydigan yo'llar (Yevropa–Kavkaz–Osiyo yo'lining bir qismi). O'zbekistonni Rossiya Federatsiyasi bilan Qozog'iston orqali bog'laydigan Qo'ng'irot–Beyneu yo'lining birinchi bosqichi qurilishi yakunlandi. 1994-2001–yillarda O'zbekiston temir yo'llarining yagona tarmog'ini yaratish maqsadida Navoiy–Uchquduq-Nukus temir yo'l tarmog'i qariyb 700 kilometrga teng bo'lgan.
Yuk va yo'lovchilarni tashish ishlarini tartibga solish, kommunikatsiyalarni jadal rivojlantirish, yuk va yo'lovchilarni tashish sohasidagi hamkorlikni kengaytirish, shuningdek, transmilliy transport yo'llarini rivojlantirishni takomillashtirish maqsadida 2004 yilda "O'zbekiston transport va transport kommunikatsiyalari uyushmasi"tashkil etildi. Uning tarkibiga "O'zbekiston temir yo'llari" davlat-aksiyadorlik kompaniyasi, "O'zbekiston havo yo'llari" milliy aviakompaniyasi, O'zbekiston avtomobil va Daryo transporti agentligi, "O'zavtoyo'l" kompaniyasi kiradi.
Shu yillar davomida "O'zbekiston havo yo'llari" kompaniyasi samolyotlari turli davlatlarda joylashgan 40 dan ortiq aeroportlarga muntazam qatnovlarni amalga oshirmoqda. Aviatsiya sohasida amalga oshirilgan muhim o'zgarishlar mamlakatimiz iqtisodiyotini mustahkamlashga xizmat qilmoqda, bu dunyodagi obro ' - e'tiborini oshirishning o'ziga xos usuli hisoblanadi.
Temir yo'llar qurilishida ham bir qator ishlar amalga oshirildi. 2001 yilda Navoiy–Uchquduq–Sultonzoda yo'lida 341 km, 2007 yilda G'uzor–Boysun–Qumqo'rg'on yo'lida 220 km yo'l qurilishi yakunlandi. O'zbekiston bilan Afg'oniston o'rtasidagi savdo munosabatlarini hisobga olgan holda, tranzit aloqalarni rivojlantirish va Afg'oniston orqali O'zbekistonni dengizga olib chiqadigan eng qisqa yo'lni bosib o'tishi bilan yangi temir yo'llar qurish bo'yicha qator yangi loyihalar ishlab chiqildi. 2010 yilda O'zbekiston Afg'oniston uchun strategik ahamiyatga ega bo'lgan loyihani amalga oshirdi: Xayroton–Mozori-Sharif uchastkasida 75 km temir yo'l qurildi. Bunday loyihalarning hayotga tadbiq etilishi O'zbekistonning tashqi savdo geografiyasini kengaytirish imkonini berdi.
2016 iyun oyida Angren–Pop temir yo'li va Qamchiq tuneli ochildi. Qamchiq dovonidan o'tuvchi Angren-Pop uchastkasi qurilishi Farg'ona vodiysini O'zbekistonning boshqa hududlari bilan bog'lash imkonini berdi. Temir yo'l uzunligi 123,1 kilometrni tashkil etib, ushbu loyiha doirasida 19,2 kilometr temir yo'l tuneli tashkil etildi. O'zbekiston Respublikasi hukumati Toshkent–Samarqand yo'nalishida yo'lovchilarni tashish uchun yangi texnologiyalarni joriy etish maqsadida tezyurar yo'lovchi qatnovini yo'lga qo'ydi. Samarqand viloyati hududida joylashgan shahar sharafiga " Afrosiyob "tezyurar poyezdi nomi berildi. 2011dan beri uning tijorat maqsadlarida foydalanish boshlandi. Xuddi shu yili yana bir poezd etkazib berildi, u may oyidan boshlab muntazam reyslarni boshladi.
Mustaqillik yillarida Toshkent shahrida ham metro qurilishi jadal olib borildi. 2001 yil avgust oyida Yunusobod yo'nalishidagi 6 ta stansiyadan birinchi navbat foydalanishga topshirildi, yo'lovchilarni tashish boshlandi. Toshkent metropolitenining Yunusobod yo'nalishidagi "Yunusobod" va "Turkiston" ikkita yangi stansiyasi 2020-yil 29-avgust kuni yo'lovchilar uchun ochildi. Bir kun o'tib, qurilishi 2017 yilda boshlangan "Kuylyuk" liniyasining yettita stantsiyasi ishga tushirildi. Yunusobod metro liniyasining qurilishi O'zbekiston Prezidentining 2016-yil 7-noyabrdagi qarori bilan boshlandi. 2020-yil 26-dekabr kuni Toshkent metropoliteni yangi yer usti Sergeli liniyasi bo'yicha harakat yo'lga qo'yildi. Ushbu metro liniyasining dizayni 2017 yilda boshlangan. 7 km uzunlikdagi chiziqda beshta stantsiya qurildi. Chilonzor liniyasining "Olmazor" stansiyasi bilan tutashgan joyida 580 metrlik tunnel-bog'cha yotqizilib, yer osti va yer usti o'tishlar qurildi. 2021-2022-yillarda Moskva metrosining rivojlanishining navbatdagi bosqichlarida ochilgan Sergeli liniyasini Kuilyukskaya va Chilonzor tarmog'ini TTZ massiviga kengaytirish rejalashtirilgan.
O'zbekiston dengizga to'g'ridan-to'g'ri kirish imkoniga ega bo'lmagan 34 davlatdan biri hisoblanadi. Shuning uchun respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda havo transportiga alohida o'rin ajratiladi. 2012 yilga kelib aviakompaniya zamonaviy havo laynerlari bilan ta'minlandi. "O'zbekiston havo yo'llari" aviakompaniyasi 25 dan ortiq mamlakatlarga parvozlarni amalga oshiradi, bir yil ichida 75 dan ortiq tranzit yo'nalishlari bo'yicha parvozlarni amalga oshiradi. Aviakompaniya tarkibiga kiruvchi zamonaviy aviatsiya texnikasiga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlash ishlarini amalga oshiruvchi markaziy Osiyo hududidagi yagona markaz xorijiy aviakompaniyalarning 320-ti samolyotlariga aeronavigatsiya xizmatlarini ko'rsatadi. O'zbekiston milliy aviakompaniyasi Boing–757/767, A–320, Vatanimizda ishlab chiqarilgan Il–114-100 zamonaviy layneri, Boing–767–300er transport samolyotlari sohibiga aylandi. 2016–yilda yangi avlod Boing-787 Dreamliner samolyotlari yetkazib berildi. O'zbekiston MDHning barcha yirik shaharlari, shuningdek, AQSh, Germaniya, Buyuk Britaniya, Shveytsariya, Hindiston, Turkiya, Saudiya Arabistoni, Janubiy Koreya, Singapur kabi deyarli ellik mamlakat bilan havo yo'llari bilan bog'liq. "O'zbekiston havo yo'llari" aviakompaniyasining barcha 11 zamonaviy aeroporti modernizatsiya qilindi va xalqaro darajaga (Toshkent, Nukus, Samarqand, Buxoro, Urganch, Termiz, qarshi, Namangan, Andijon, Farg'ona, Navoiy) mos keladi. 2017 yilda I. A. Karimov nomi berilgan Toshkent xalqaro aeroporti Markaziy Osiyodagi eng yirik aeroportlardan biri hisoblanadi. Buxoro, Samarqand va Urganch aeroportlari xalqaro aeroportlar maqomiga ega bo'ldi.
Avtomobil sanoati O'zbekiston iqtisodiyotida yetakchi o'rinlardan birini egallaydi. Ushbu sohada mamlakat aholisining katta qismi band. Har yili 250 mingga yaqin avtomobil ishlab chiqariladi(2019 yilda ishlab chiqarish bir necha yil o'tgach, avtomobil ishlab chiqarish 270 mingga yetdi). O'zbekiston avtomobil sanoati avtotransport vositalari ishlab chiqaruvchi mamlakatlar orasida 28 - e-37-o'rinni egallaydi va shu ko'rsatkich bo'yicha Rossiya avtomobilsozlik sanoati post-sovet hududida va Markaziy Osiyo mamlakatlari orasida birinchi o'rinda turadi. O'zbekiston 1998 yildan avtotransport ishlab chiqaruvchilar xalqaro tashkiloti (OICA) a'zosi hisoblanadi.
1992-yil avgust oyida Toshkentda Janubiy Koreyaning "Daewoo" kompaniyasi va "Avtoselxozmash" davlat konserni o'rtasida Asaka shahrida avtomobil ishlab chiqaruvchi "O'zDEUavto" qo'shma korxonasini tashkil etish to'g'risida bitim imzolandi. "Daewooomotors" korporatsiyasi va "O'zavtosanoat" uyushmasi uning ta'sischilari bo'lib, har bir partiyaning ulushi 50 foiz etib belgilandi. Korxona qurilishiga ilg'or texnologiyalar, tajribali muhandislar, O'zbekiston yoshlari jalb etildi. 1000 dan ortiq yoshlar Janubiy Koreyaga "DAEWOO" kompaniyasida ishlash uchun yo'l oldilar va avtomobil ishlab chiqarish tajribasiga ega bo'ldilar. 1996 yilning iyul oyida "O'zDEUavto" qo'shma korxonasi ochildi.
Bugungi kunda "O'zavtosanoat" AK tizimida "GM O'zbekiston" (2007), "SamKochavto" (Samarqand avtomobil zavodi, 2009), "JVMANAvto-Uzbekistan" (2009) asosiy ishlab chiqarish kompaniyalari faoliyat ko'rsatmoqda. Shu bilan birga, O'zbekistonda mashinasozlik uchun ehtiyot qismlar va agregatlar ishlab chiqarish tizimi yaratilgani natijasida "O'zavtosanoat" AK tarkibida 75 dan ortiq qo'shma korxona muvaffaqiyatli faoliyat ko'rsatmoqda. Prezidentimizning 2017-yildagi "O'zbekiston Peugeot Citroen Automotive "korxonasini xorijiy investorlar ishtirokida" Jizzax "erkin iqtisodiy zonasida tashkil etish to'g'risida" gi qaroriga muvofiq "O'zavtosanoat" aksiyadorlik kompaniyasi Fransiya kompaniyasi bilan hamkorlikda. O'zbekistonda bir qancha kompaniyalar avtomobil ishlab chiqarishni yo'lga qo'yish, 2021-2023-yillarga mo'ljallangan investitsiya dasturidan kelib chiqib, Prezidentimizning 2020-yil 28-dekabrdagi qarori (PQ-4937) bilan tasdiqlangan.
Samarqand avtomobil zavodi 1996 yilda o'rta sig'imli avtobuslar va kichik va o'rta og'irlikdagi yuk mashinalari ishlab chiqarish uchun tashkil etilgan. 1999 yil 19 martdan o'z faoliyatini boshlagan. 1999-2006 - dan avtoulov Otoyol markasi ostida Koç Holding bilan kelishilgan holda, 2006-dan hozirgi kungacha Isuzu markasi ostida ishlab chiqarilgan. Hozirgi vaqtda zavod 4 avtobus modeli va 5 yuk mashinalari modellarini ishlab chiqaradi. "MAN" rusumli yuk mashinalari, maxsus texnika va pritseplar ishlab chiqarish bo'yicha O'zbekiston-Germaniya qo'shma korxonasi 2009 yil avgust oyida o'zbek kompaniyasi UzAutoSanoat va man kompaniyasi o'rtasida tashkil etilgan. Zavod Samarqand shahrining okain shahrida joylashgan.