O’zbekistоnning eng yangi tаriхi

5.Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi.

2000 yildan bugungi kungacha bo'lgan davr faol demokratik yangilanish va modernizatsiya jarayonlari kuzatildi. Bu davrning asosiy vazifasi kuchli davlatdan – milliy davlatchilik asoslarini mustahkamlashga qaratilgan kuchli fuqarolik jamiyatiga bosqichma-bosqich o'tish edi. Mamlakatimizning siyosiy va iqtisodiy hayotida demokratlashtirish va liberallashtirish jarayonlari chuqurlashdi, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilishda sudning mustaqil pozitsiyasi mustahkamlandi, fuqarolik jamiyati asoslari rivojlandi, fuqarolarning iqtisodiy va siyosiy faolligi oshdi. I. A. Karimov mamlakatimizda fuqarolik jamiyatini shakllantirish va demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish konsepsiyasini ishlab chiqdi. Ushbu bosqich davlat hokimiyati va boshqaruvini yanada demokratlashtirish, sud-huquq tizimini, axborot sohasini isloh qilish, so'z erkinligini ta'minlash, saylov qonunchiligini takomillashtirish, iqtisodiyotni liberallashtirish maqsadida demokratik bozor o'zgarishlarini chuqurlashtirishga qaratilgan.

2002-yilda Oliy Majlisning IX sessiyasida mamlakatimizning birinchi Prezidenti Islom Karimov yuqorida qayd etilgan ko'p qirrali islohotlarni amalga oshirishning yangi tamoyillarini ilgari surdi. Sessiyada islohotga oid etti savol ustuvor yo'nalishlar sifatida belgilandi. Fuqarolik jamiyati qurish jarayonlarini chuqurlashtirish, jamiyat hayotida nodavlat va notijorat tashkilotlarning roli va ahamiyatini oshirish orqali "kuchli davlatdan – kuchli fuqarolik jamiyatiga" tamoyilini amalga oshirish ustuvor yo'nalishlardan biridir.
Davlat siyosatining asosiy yo'nalishi-huquqiy, demokratik davlatni shakllantirish, qonun oldida universal tenglikni ta'minlash, "fuqaro–jamiyat–davlat" tamoyilini amalga oshirish va shu asosda fuqarolik jamiyatini yaratish edi.
I. A. Karimovning O'zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2010 yil 12 noyabrdagi qo'shma majlisidagi "mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi" mavzusidagi nutqi amalga oshirilgan islohotlar yakunlarini sarhisob qilish va jamoat va davlat hayotining barcha sohalarini yanada rivojlantirish yo'nalishlarini belgilash nuqtai nazaridan muhim ahamiyat kasb etdi. Konsepsiyada fuqarolik jamiyati va huquqiy davlat qurish bo'yicha amalga oshirilgan ishlar atroflicha tahlil qilinib, bu borada demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va izchil davom ettirishning dolzarb vazifalari belgilab olindi.
Ushbu hujjat mamlakatni yanada yangilash va jamiyatni yanada modernizatsiya qilishga qaratilgan uzoq muddatli strategik dasturiy vazifalarni o'z ichiga oladi. Kontseptsiya oltita yo'nalishni o'z ichiga oladi:
1. Davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirish.
2. Sud-huquq tizimini isloh qilish.
3. Axborot sohasini isloh qilish, so'z va axborot erkinligini ta'minlash.
4. Saylov erkinligini ta'minlash va saylov qonunchiligini rivojlantirish.
5. Fuqarolik jamiyati institutlarini shakllantirish va rivojlantirish.
6. Demokratik bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish va iqtisodiyotni liberallashtirish.
Markaziy ijro etuvchi hokimiyat va ma'muriy organlarning boshqaruv tuzilmalari funksiyalarini o'zgartirishga, ularning hokimiyat, tartibga solish va tarqatish vakolatlarini tubdan qisqartirishga, xo'jalik tuzilmalari faoliyatiga bevosita aralashishga katta e'tibor qaratildi. Boshqacha qilib aytganda, ularning vakolatlarini bozor tamoyillariga moslashtirish va oxir-oqibat iqtisodiyotni boshqarishda davlatning rolini kamaytirish. Boshqaruvni markazsizlashtirish, funksiyalarning bir qismini respublika darajasidan viloyat, shahar va tuman darajasidagi organlarga o'tkazish, O'zbekistonda mahalla kabi noyob mahalliy o'zini o'zi boshqarish tizimini shakllantirish masalalariga katta e'tibor qaratildi.
Davlat hokimiyati va boshqaruvini demokratlashtirish sohasida mamlakatimiz Konstitutsiyasining 78, 89, 93, 96, 98-moddalariga o'zgartishlar kiritildi, unga muvofiq Bosh vazirning (Oliy Majlisga) nomzodi eng ko'p deputatlik o'rinlarini egallagan siyosiy partiya (partiyalar) tomonidan ilgari surilmoqda. Prezident ilgari surilgan nomzodlarni ko'rib chiqadi va o'n kun muddatda oliy Majlis palatalarini ko'rib chiqish va tasdiqlash uchun taklif qiladi.
Qonun ustuvorligi, qonuniylikni ta'minlash, shaxsning huquq va manfaatlarini ishonchli himoya qilish, qisqacha aytganda, huquqiy davlatni shakllantirish va odamlarning huquqiy ongini shakllantirishga qaratilgan sud-huquq tizimini izchil demokratlashtirish, liberallashtirish mamlakatni demokratik yangilashning asosiy ustuvor yo'nalishlaridan biridir. Aynan shuning uchun mustaqillikka erishishning dastlabki yillaridan boshlab ushbu islohot yo'nalishiga alohida e'tibor qaratildi.
Sud-huquq tizimini isloh qilish sohasida advokatura instituti takomillashtirildi, uning mustaqilligi mustahkamlandi. Jinoiy jazolarni liberallashtirish bilan bog'liq ravishda jinoyatlarning tasnifi o'zgartirildi. Sudlarga sanktsiyalar berish huquqi berildi. "Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari faoliyatining ochiqligi to'g'risida", "teleradioeshittirish to'g'risida", "ommaviy axborot vositalari faoliyatining iqtisodiy asoslari to'g'risida", "ommaviy axborot vositalarini davlat tomonidan qo'llab-quvvatlash kafolatlari to'g'risida"gi qonunlar qabul qilindi. Natijada axborot sohasini isloh qilish, so'z va axborot erkinligini ta'minlashga qaratilgan 10 ga yaqin qonun hujjatlari qabul qilindi.
Axborot erkinligini ta'minlamasdan, ommaviy axborot vositalarini odamlar o'z fikr va g'oyalarini, sodir bo'layotgan voqealarga munosabat va qarashlarini erkin ifoda etadigan maydonga aylantirmasdan, demokratiyani chuqurlashtirish, aholining siyosiy faolligi, uning mamlakatning siyosiy va ijtimoiy hayotida haqiqiy ishtiroki haqida gapirish mumkin emas. Axborot sohasida fuqarolarning erkinligi va huquqlarini ta'minlash, jumladan, axborot olish, tarqatish va o'z g'oyalariga bo'lgan huquqlarning erkinligi va amalga oshirilishi O'zbekistonda demokratik jamiyat qurishning asosiy poydevoridir.
Tanlov erkinligi va Iroda erkinligi prinsiplari, eng avvalo, har bir davlat hokimiyatining vakillik organlariga saylash va saylanish konstitutsiyaviy huquqi milliy davlatchiligimiz modeliga asoslangan. Saylov-mamlakatimizda faoliyat yuritayotgan huquqiy normalarning demokratikligi, demokratik huquqiy davlatning ajralmas atributi, xalqning xohish-irodasining asosiy shakli, fuqarolarning davlat va jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirok etishi muhim ahamiyatga ega.
O'zbekistonda saylov huquqi erkinligini ta'minlash va saylov qonunchiligini rivojlantirish sohasida saylov qonunchiligi takomillashtirildi, saylov tizimini izchil va bosqichma-bosqich liberallashtirish amalga oshirildi. Erta ovoz berish muammosini hal etish, uchastka saylov komissiyalari faoliyatining oshkoraligini ta'minlash maqsadida amaldagi qonun hujjatlariga o'zgartishlar kiritish belgilangan edi.
Bugungi kunda mamlakatimizda 9 mingdan ortiq nodavlat notijorat tashkilotlari mavjud. 29 xalqaro va xorijiy nodavlat tashkilotlarining filiallari va vakolatxonalari faoliyat ko'rsatmoqda. 2017-yilda "Nuroniy" jamg'armasi, yoshlar Ittifoqi, fermer, dehqon xo'jaliklari va tomorqa yer egalari Kengashi, savdo-sanoat palatasi, o'zini o'zi boshqarish organlari kabi nodavlat notijorat tashkilotlari faoliyatini takomillashtirish va qo'llab-quvvatlashga qaratilgan bir qator maxsus farmon va qarorlar qabul qilindi.
Mamlakatni mustaqil rivojlantirishning dastlabki bosqichida (1991-2000 yillar davrida) keng ko'lamli islohotlarni amalga oshirishda asosiy e'tibor markazlashtirilgan ma'muriy-buyruqbozlik tizimini buzish va bozor iqtisodiyotining asoslari va, eng avvalo, Qonunchilik bazasini shakllantirish uchun shart-sharoitlar yaratishga qaratildi. "Tadbirkorlik faoliyati erkinligining kafolatlari to'g'risida" gi, "xususiy korxona to'g'risida" gi, "valyutani tartibga solish to'g'risida" gi, "tashqi iqtisodiy faoliyat to'g'risida" gi, "fermer xo'jaligi to'g'risida" gi qonunlarni ishlab chiqish va amalga oshirish, iqtisodiyotni isloh qilish bo'yicha qabul qilingan soliq kodeksining yangi tahriri jami 400 dan ortiq qonun nafaqat iqtisodiyotni yanada liberallashtirish va modernizatsiya qilishning mustahkam huquqiy asosi
Mamlakatimizda demokratik islohotlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyatini rivojlantirish konsepsiyasi O'zbekistonni isloh qilish va modernizatsiya qilish jarayonini davom ettirish uchun Oliy Majlis tomonidan aniq uzoq muddatli harakatlar dasturini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun asos bo'ldi. 2017-yildan boshlab Sh.M. Mirziyoyev tashabbusi bilan amalga oshirilayotgan islohotlar samaradorligini yanada oshirish, har tomonlama jadal davlat va ijtimoiy rivojlanish uchun shart-sharoitlar yaratish, mamlakatni modernizatsiya qilish va barcha sohalarni liberallashtirish bo'yicha ustuvor yo'nalishlarni amalga oshirish maqsadida 2017 yil 7 fevrаlь kuni O’zbekiston Respublikаsi Prezidentining “O’zbekiston Respublikаsini yanаdа rivojlаntirish bo’yichа Hаrаkаtlаr strаtegiyasi to’g’risidа”gi Fаrmoni qаbul qilindi vа ungа muvofiq 2017-2021 yillаrdа O’zbekiston Respublikаsini rivojlаntirishning beshtа ustuvor yo’nаlishi bo’yichа Hаrаkаtlаr strаtegiyasi vа Hаrаkаtlаr strаtegiyasini “Хаlq bilаn muloqot vа inson mаnfааtlаri yili”dа аmаlgа oshirishgа oid Dаvlаt dаsturi tаsdiqlаndi.
Mаmlаkаtimizni 2017 — 2021 yillаrdа rivojlаntirishning beshtа ustuvor yo’nаlishi bo’yichа Hаrаkаtlаr strаtegiyasi doirаsidа o’tgаn dаvr mobаynidа dаvlаt vа jаmiyat hаyotining bаrchа sohаlаrini tubdаn isloh эtishgа qаrаtilgаn 300 gа yaqin qonun, 4 mingdаn ziyod O’zbekiston Respublikаsi Prezidenti qаrorlаri qаbul qilindi.
O’zbekiston Respublikаsi Prezidenti 2022 yil 28 yanvаr kuni Keng jаmoаtchilik muhokаmаsi nаtijаsidа «Hаrаkаtlаr strаtegiyasidаn — Tаrаqqiyot strаtegiyasi sаri» tаmoyiligа аsosаn ishlаb chiqilgаn quyidаgi ettitа ustuvor yo’nаlishdаn iborаt “2022 — 2026 yillаrgа mo’ljаllаngаn YAngi O’zbekistonning tаrаqqiyot strаtegiyasi” PF -60-sonli Formoni bilаn qаbul qilindi.Uni «Inson qаdrini ulug’lаsh vа fаol mаhаllа yili»dа аmаlgа oshirishgа oid dаvlаt dаsturi qаbul qilindi.