O’zbekiton respublikasi oliy va o’rta talim vaziRLİGİ berdaq nomidagi qaraqolpoq davlat universiteti

Sotish (tijorat) kontseptsiyasi 
Marketing kontseptsiyasi 
60-yillarga kelib bozordagi uzgarishlarga karab strategik rejalashtirishni amalga oshirish 
masalasi ilgari surildi va xal kilindi. 
70-yillarga kelib, marketingning shunday kontseptsiyasi ishlab chikildiki, u iktisodiy 
jixatdan rivojlangan mamlakatlar xayotiga mustakil kirib bordi. 
Mamlakat xujalik subektlari ichki faoliyatida yaxlit organizm tarzida va firma ichidagi 
rejalashtirishda xam markaziy urinni egalladi. Bu bozor iktisodiyotiga karatilgan strategik 
boshkarishning yangi shakli bulib, u eng kup foyda olish maksadida tovarlarni uzluksiz ravishda 
ishlab chikaruvchilar istemolchiga xarajat kildiradigan, korxonani ishlab chikarish va sotishni taxlil 
kilish kup kamrovli tushunchadir. 
Maxsulotlar kurinishi va texnologiyasi kisman uzgartirilgan xolda kuplab ishlab chikarishlar 
boshlandi. Rakobat kurashining asosiy shakli narx rakobatiga aylandi. Shuning uchun keyingi 
yillarda xarajatlarni kamaytirish, samarador texnologiyalarni joriy etish yulida doimiy kurash olib 
borish muvaffakiyat garovi bulib koldi. 
İjtimoiy axlokiy marketing kontseptsiyasi- bu kontseptsiya korxonaning vazifasi yakka 
shaxslarning talabini urganish, taxlil kilish va bu talablarni samarali kondirishdan, ayni paytda 
umuman jamiyat butunligini saklash va mustaxkamlashdan iborat deb karaydi. İjtimoiy-axlokiy 
marketing kontseptsiyasi boshkarishning bozor kontseptsiyasiga nisbatan kuchayib borayotgan 
ekologik muammolar, tabiiy resurslarning etishmasligi, umumjaxon inflyatsiyasi, ijtimoiy xizmat 
soxalarining garib xolati tufayli bu dastur bizning zamonamizga tugri kelishiga bildirilgan 
shubxalar avj olib turgan pallada maydonga keldi. Dastlab firmalarning bozor munosabatlaridagi 
faoliyati asosan foyda olishgagina karatildi. Keyinchalik ular xaridor extiyojlarini kondirishning 
strategik axamiyatini anglab etdilar va natijada bozor marketinggi kontseptsiyasi paydo buldi. 
Bugungi kunga kelib, ular biror muxim ishga kul urishdan oldin, jamiyat manfaatlari xakida xam 
uylay boshlaydilar. İjtimoiy-axlokiy marketing bozor ishtirokchilaridan marketing siyosati doirasida 
uch omilni uzaro bogliglikda karashni talab etadi, bu omillar - firma foydasi, xaridor extiyojlari va 
jamiyat manfaatlari. 
Marketingni uzaro alokaviy kontseptsiyasi. Marketingni uzaro alokaviy kontseptsiyasining 
asosiy goyasi xaridorlar bilan boshka oldi-sotdi jarayoni katnashchilari urtasidagi munosabatlar 
(kommunikatsiya)dan tashkil topadi.Marketingni uzaro alokasi samarali kommunikatsiya, shaxsiy 
mulokotlar axamiyatini oshiradi. Marketingni uzaro alokasi kommunikatsiyani kengrok jixatda – 
kompaniya bilan uning sheriklari urtasidagi daromad olib keluvchi xoxlagan uzaro alokasi sifatida 
kuradi. 
Moliya (bank), savdo, keyinchalik sanoatda marketingni faol kullanish jarayoni utish davri 
iktisodiyotining xususiyatlari bulib xisoblanadi. Marketing evolyutsiyasi marketing 
kontseptsiyasini, shaklini va elementlarini uzgarishi bilan kuzatiladi. Kuyida marketing 
evolyutsiyasini nazariy asoslari, uslublari, kullash soxalari bilan tanishib chikamiz.