O`zbekstan respublikasi joqari ha`m orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

Click here to buy

A

B

B

Y

Y

PD

F Transfo

rm

er

2

.0

w

w

w .A

B B Y Y.

c o

m

---

9-lektsiya. Qoylar o’nimdarlig’I h’am  qoyshiliq o’nimlerin islep shig’ariw texnologiyasi

Joba:

1.

Qoylardin` ju`n o`nimdarlig`i.

2.

Qoylardin` go`sh o`nimdarlig`i.

3.

Qarako`l (barra) teri o`nimdarlig`i.

Qoylardin` uzaq jol ju`riwi ha`m az otli jaylawlardan paydalana aliwi olardin` biologiyaliq ka`siyetlerinen

biri esaplanadi. Qoylardin` ha`r qiyli porodalari, sirtqi ko`rinisi ha`r qiyli bolg`anlari da o`z-ara

shag`ilisadi ha`m ko`beyiwge toliq jaramli na`sil beredi.

Qoylardin` ju`n o`nimdarlig`i. Qoy ju`ni fiziko-ximiyaliq ha`m texnologiyaliq qa`siyetlerine qaray,

toqimashiliq, gilem ha`m palas-kiyiz sanaati ushin ju`da` bahali shiyki zat esaplanadi. Ju`nnin` tiykarg`i

fiziko-texnologiyaliq qa`siyetleri to`mendegilerden ibarat: uzinlig`i, jin`ishkeligi, jiltiraqlig`i, ren`i,

ig`allig`i, taza ju`n shig`imi. Ju`n o`nimdarlig`in bahalawda ha`r bir qoydan jil dawaminda ha`m ha`r

qirqip alinatug`in ju`n mug`dari esapqa alinadi. Jumsaq ju`nli ha`m yarim jumsaq ju`nli koylar jilina 1

ma`rte-ba`ha`rde, dag`al ju`nli qoylar jilina eki ma`rte ba`ha`rde ha`m gu`zde qirqiladi. Ba`ha`rde ha`m

ku`zde barlig`i 2,0-2,5 kg ju`n o`nimdarlig`ina iye, ba`ha`rgi 1,2-3,8, gu`zde 0,8-1,0 kg di quraydi.

Qarako`l qoylarinin` ju`n shig`imi ba`ha`rde 80-85%, gu`zde 90-95% ti quraydi.Qoylardin` go`sh

o`nimdarlig`i. Qoylardin` o`siwi, rawajlaniwi ha`m sarplang`an ot-jemdi qaplawi ha`m tiri salmag`i,

soyilg`andag`i sapasi go`sh o`nimdarlig`inin` tiykarg`i ko`rsetkishleri esaplanadi. Qoylardin` bag`dari,

semizligi, jinisi, jasi, konstitutsiyasi semiriw tezligine, qoy go`shi sapasina ta`sir etedi. Jaydari, saradja,

gissar qoy porodalarinan joqari sapali go`sh, may alinadi. Qoylardi bir jasqa shekem soyiw ekonomikaliq

jaqtan na`tiyje beredi. Qoylardi go`shke tapsiriw ushin arnawli tu`rde semirtiwge bag`iladi yamasa otlatip

semirtiledi. Qarako`lshilikte tiykarinan jasina qarap otardan ajiratip aling`an sawliq ha`m qoshqarlar,

barra terisi talabina juwap bermeytug`in sapasiz qozilar go`sh ushin soyiladi. Qoylarda soyim shig`imi

40-65% ti quraydi. Qarako`l (barra) teri o`nimdarlig`i. 1-2-3 ku`nlik qozilardin` terisi barra teri delinedi.

Barra teri qarako`l ha`m su`tti ko`p beriwshi qoy porodalarinan alinadi. Qarako`l teri ma`mleketimizde

ha`m shet ellerde joqari bahalanadi. Qarako`l terinin` sapasina baha beriwde tiykarinan buyralaniw

formasi, o`lshemi, tig`izlig`i, gu`li, jiltiraqlig`i, talshiqlari ha`m ren`i esapka alinadi. Barra terinin`

o`lshemi 700 sm kv. kem bolmawi kerek. Qarako`l terilerinin` ren`i ha`r qiyli: qara, ku`lren`, sur, qon`ir,

guligaz boladi. Qara ren` tiykarg`i ren` esaplanadi. Qarako`l terilerinin` sapasi qoylardin` na`siline ha`m

olardi bag`iw sharayatina baylanisli boladi.

3. O`zbekstan sharayatinda qoylar jil dawaminda jaylawda bag`iladi, bul olardan arzan o`nim jetistiriwge

mu`mkinshilik beredi. Qoylardi ha`r qiyli klimat sharayatinda bag`iw normasi ha`r qiyli boladi. Bunda

olardin` porodasi esapqa alinadi. Qoylardin` jag`dayi, olardin` ot-jemge ha`m basqa sharayatlarg`a

bolg`an talabi ha`m qatnasi jil dawaminda o`zgerip turadi. Qoylar jaylawda jaqsi otlatilg`anda su`t

bermeytug`in sawliqlar, qoshqarlar ha`m pishilgen qoylar qosimsha aziq bermese de o`z salmag`in asirip

baradi. Jas qozilar avgust ortalarinda anasinan ajiratiladi. Ana qoylardin` na`sil beriwi ha`m

qoshqarlardin` tuqimlandiriw qa`bileti olardin` semiriw da`rejesine baylanisli. Sonliqtan qashiriw

ma`wsiminde qoylardi otlarg`a bay jaylawlarda bag`iw kerek. Qashiriwg`a 1-1,5 ay qalg`anda

qoshqarlarg`a ku`nine 0,5-0,8 kg kontsentrat aziq ha`m qashiriw da`wirinde 0,8-1 kg kontsentrat aziq

beriledi.