Fiziologiyaliq negizleri. Miydin` qabig`inda so`zlerdin` ja`rdemi menen payda bolatug`in ekinshi
signalliq nervlik baylanislar zatlardin` arasindag`i en` a`hmiyetli qatnasiqlardi sa`wlelendiredi. I.P. Pavlovtin`
ko`rsetkenindey aq, so`zler haqiyqatliqtan alan` boliwdan ibarat ekenliginen ha`m uliwmalastiriwg`a jol
qoyatug`inliqtan, al tap bul na`rse ilimpazdin` pikirinshe adamzat oylawinin` tu`p man`izin qurg`anliqtan da
zatlar arasindag`i baylanislardi ha`m qubilislardi sa`wlelendiriw mu`mkin boladi.
Usig`an muwapiq tu`rde miydin` sol yarim sharinin` qabig`inda, u`sh so`ylew orayi, esitiw, ha`reket
etiwshi ha`m ko`riw oraylari boladi. Usinday oraylardin` biri (Vernike degen esitiw orayi) qabil etilip atirg`an
so`zlerdi tu`siniwdi ta`miyinleydi. Onin` jumisi buzilg`an waqitta adamda seslerdi seziw dawam etkeni menen
adam so`zlerdi an`g`ariw, tanip aliw uqibin joyitadi, usinin` na`tiyjesinde onin` tu`sinip so`ylew uqibi da
joyitiladi. So`ylewdin` Broka degen ha`reket etiwshi orayi so`zlerdi aytiwdi ta`miyinleydi. Usi orayi buzilg`an
waqitta adam esitken so`zlerdi tu`sinsede, bir so`zde ayta almaydi, ol tek baqiriw ha`m so`zsiz qosiq aytiw
uqibina iye boladi. Ko`riw orayinin` jumisi jazilg`an so`zdi tu`siniwdi, oqiwdi ta`miyinleydi. Ol ziyanlang`an
waqitta adamda ko`riw saqlanip qalsa da, ol oqiw uqibin joyitadi.
So`ylew_ha`m_onin`_waziypalari.'>So`ylew ha`m onin` waziypalari.
Biri-biri menen qatnas jasay otirip, adamlar so`zlerdi qollanadi ha`m anaw yamasa minaw tildin`
grammatikaliq qa`delerin paydalanadi. Til so`z belgilerinin` sistemasi, adamlardin` o`z-ara qatnasin a`melge
asiriwg`a ja`rdem beretug`in qural boladi. So`ylew- bul adamlardin` qatnas jasaw ma`qsetinde tildin`
paydalaniw protsessi boladi. Usi ma`nide til iskusstvonin` jetiskenliklerin bekkemlew ha`m a`wladtan a`wladqa
miyras etip qaldiriw qurali boladi.
Solay etip so`ylewdin` waziypalarinin` biri- adamlardin` arasinda qatnas jasaw qurali retinde xizmet
etiw boladi. So`ylewdin` basqa bir en` a`hmiyetli waziypasi joqarida qarap shig`arilg`an oylaw- so`ylew
formasinda a`melge asiriladi, degen rejede kelip shig`adi. So`ylew (atap aytqanda ishki so`ylew- biz onin`
ja`rdemi menen ishten oylaytug`in ishki sessiz so`ylew protsessi) oylaw qurali boladi.
Sorawlar.
Oylawg`a uliwma sipatlama berin`iz.
So`ylewge ha`m onin` waziypalarina sipatlama berin`iz.
Dostları ilə paylaş: |
