Pambığın ilkin emalı müəssisələrinin layihələndirilməsi üzrə ümumi məlumatlar

3.3. İstehsalın texnoloji proseslərinin əsaslandırılması və seçilməsi

Pambığın ilkin emalı müəssisəsinin əsas məhsulu – bu pambıq lifidir ki, bu da toxuma-tikmə fabriklərinin və kombinatlarının əsas xammalıdır. Lifdən başqa pambıq təmizləmə zavodları həm də lintləri, çiyidləri və lifli tullantıları istehsal edirlər. Ona görə keyfiyyətli məhsul alınması üçün layihənin texnoloji hissəsinin hərtərəfli emalı lazımdır.

Texnoloji hissənin emalı zamanı pambığın ilkin emalınin əsas istehsal proseslərinin ən çox məqsədyönlü və effektiv həyata keçirilməsini təmin edən tədbirlər nəzərdə tutulurlar.

Texnoloqlar – layihəçilər yalnız texnoloji proseslərlə əlaqəli əsas məsələləri həll etmirlər, lakin həm də müəssisənin layihələndirilməsində aparıcı rol oynayırlar. Onlar layihənin emalındə iştirak edən digər mütəxəssislərə xüsusi tapşırıqlar təyin edirlər və verirlər ki, bunlarda da binalara və tikililərə, su təchizatı, ventilyasiya və pnevmonəqliyyata, elektrik təchizatına və səmt sularının təmizlənməsinə və digər texnoloji prosesin normal gedişatını təmin edən texnoloji tələblər verilirlər.

Texnoloqlar – layihəçilər müəssisənin layihələndirilməsi zamanı həll edilən mühəndis məsələlərinin yerinə yetirilməsinə onların qəbul etdikləri həllərin təsirini nəzərə alırlar. Layihənin yerinə yetirilməsi gedişatında digər ixtisasların layihəçilərində layihələndirmə prosesində yaranan tələblərin və iradların nəzərə alınması ilə texnologiyanın ilkin emalındə düzəlişlər edirlər. Narazılıqların və ziddiyyətlərin layihəçilər arasında yaranması zamanı layihənin baş mühəndisi bu ziddiyyətləri aradan qaldırmağa və daha çox səmərəli həlli tapmağa borcludur. Dəqiqləşdirdikdən və razılaşdıqdan sonra, həm də layihənin emalındə iştirak edən bütün mütəxəssislərin tələblərini nəzərə aldıqdan sonra layihənin bütün hissələrinin emalı üçün əsas olan yekun layihə həlli qəbul edilir.

Razılaşdırılmış layihə həllinin qəbul edilməsindən sonra həm əsas və həm də köməkçi avadanlığın texnoloji kommunikasiyalarında dəqiqləşdirilmiş əlaqələrin göstərilməsilə işçi texnoloji sxem tərtib edilir.

Pambığın ilkin emalı müəssisəsinin texnoloji layihələndirmə prosesində, prinsipal əhəmiyyəti olan müxtəlif suallar yarana bilər. Belə suallara aiddirlər: ambar binalarının əsaslandırılması və seçilməsi, quruducu və təmizləyici sexlərin (QTS) layihəsinin emalınin zəruri olmasının əsaslandırılması və nəm pambığın qurudulması və zibillənmiş pambığın təmizlənməsi texnoloji proseslərin əsaslandırılması, baş istehsal korpusunun (BİK) texnoloji proseslərinin seçilməsi və əsaslandırılması, texnoloji avdanlığın seçilməsi, istehsalat tullantılarının istifadəsi üzrə əlavə sexlərin layihələrinin emalınin əsaslandırılması və əkin çiyidlərinin hazırlanması.

Pambığın ilkin emalı texnoloji proseslərinin layihələndirilməsinin məqsədi – xammalın emalının ən çox səmərəli və qənaətcil üsulunu müəyyən etməkdir. Texnoloji avadanlıqlarda xammalın emalı yüksək keyfiyyətli lifin alınmasını təmin etməlidir.

Texnoloji proseslərin layihələndirilməsi zamanı pambığın ilkin emalı sahəsində müasir texnikanın və texnologiyanın əsas istiqamətlərini nəzərə almaq lazımdır. Bu istiqamətlər aşağıdakına gətirilir:

1. 
   Texnoloji prosesdə daha çox müasir, yüksək məhsuldarlıqlı texnoloji avadanlığın istifadə edilməsi; maksimal əvəzedilə bilən və əl əməyini aradan qaldıran xüsusi vasitələrin və mexanizmlərin tədbiqi, xammalın emalınin daha çox məhsuldar üsullarının tədbiqi.
   
2. 
   Lifin təbii xassələrinin saxlanması ilə işlənmiş xammaldan daha yüksək keyfiyyətli məhsulların (lif,lint) alınmasına cəhd etmək.
   
3. 
   Pambıq-xammalın emalınin axın üsulunun geniş tədbiqi, müəssisənin istehsalat sexlərinin işinin koordinasiyası.
   
4. 
   Hazırlamadan və pambıq-xammalın saxlanmasından başlayaraq və hazır məhsulun buraxılmasınadək texnoloji proseslərin avtomatlaşdırılması.
   
5. 
   Parça olmayan materialların və s. istehsalı üçün lifli istehsalat tullantılarının maksimal istifadəsi.
   

Pambığın ilkin emalı texnoloji prosesinin layihələndirilməsi zamanı aşağıdakı əsas məsələlər həll edilirlər:

1. 
   Pambıq-xammalın emalı texnoloji prosesinin yerinə yetirilməsinin üsulunun və təşkilati formasının müəyyən edilməsi.
   
2. 
   Sənaye növlərinə əsasən hazırlanan xammalın miqdarının təyin edilməsi (Hazırlanan xammalın miqdarı seçilmiş texnoloji avadanlığın buraxma qabiliyyətinə əsasən, onun iş rejiminə və xammalın verilmiş assortimentinin buraxma qabiliyyətinin normalarına əsasən təyin edilir. Xammal bazasından asılı olaraq müəssisə birdən bir neçəyədək axın xətlərinə malik ola bilər).
   
3. 
   Hazırlanan xammalın keyfiyyətinə görə, onun daxilolma dinamikasına və sərfə görə saxlanması üsulu seçilir və ambar yerlərinin tipi də bağlı və açıq ambarların lazımı miqdarı təyin edilir.
   
4. 
   Xammal emalı keyfiyyətini yaxşılaşdıran tədbirlərin emalı. Müəyyən miqdarda işçi yerləri olan sexin iş rejiminin hesabatı və müəyyən edilməsi.
   
5. 
   Nəm pambıq-xammalın qurudulması üsulunun və zibillənmiş pambıq-xammalın müəyyən edilmiş avadanlıq tipi olan xüsusi sexdə təmizlənməsi üsulunun əsaslandırılması; nəqliyyatın və sexin iş qrafikinin emalı; texnoloji prosesin təşkilinin emalı.
   
6. 
   əsas istehsalat sexlərinin iş planının hesabı, özü də illik hasilatın və lifin keyfiyyətinin müəyyən edilməsilə, texnoloji avadanlıqların və aqreqatların xidməti üzrə işçi yerlərin təşkili, hazır lifli məhsulun (lif, lint, və lifli tullantılar) komalarda paketləşdirmə üsulunun emalı.
   
7. 
   Lifin toxuculuq müəssisələrinə nəql edilməsinin şərtlərinə əsasən hazır məhsul ambarının hesabatı.
   

Hesablamalarla eyni zamanda, yuxarıda göstərilənlərlə, istehsalın prinsipal texnoloji sxemləri tərtib edilirlər. texnoloji sxemlərdə şərti ifadələrin köməyilə qrafiki olaraq mahiyyət və lyihədə nəzərdə tutulan istehsal əməliyyatlarının və proseslərinin ardıcıllığı göstərilirlər. sxemlər mühüm sənədlərdirlər həm layihə tapşırığının emalı mərhələsində, həm də işçi layihələndirmə mərhələsində.

Texnoloji sxemə əsasən avadanlıqla və kommunikasiyalarla istehsal prosesinin təchizatını həyata keçirirlər, onların köməyilə avadanlığa tərtib edilmiş təsnifat cədvəlləri nəzarət edilirlər. Bundan başqa, sxemlər montajda, qaydaya salmada, avadanlığın mənimsənilməsində və istismarında lazımdırlar. Sxemlər kifayət qədər aydın və tam tərtib edilməlidirlər ki, avadanlığın layihələndirilməsində, montajında və istismarında yaranan suallara heç bir çətinlik olmadan cavab vermək olsun.

Texnoloji sxemlərin emalıni istehsal proseslərinin mexanikləşdirilməsi və avtomatlaşdırılması məsələlərinin həllilə parelel aparmaq lazımdır, amma bunun üçün sxemə nəzarət və idarəetmə vasitələrini və cihazlarını əlavə edirlər.