Parazitoloji

Familia
 
1: Ascaridae
 
(=Ascarididae)
•
 
Ağız, duyu papilleri
 
taşıyan 3 dudak
 
ile 
çevrelenmiştir. Bazen bunların arasında 
3 adet ara dudak
 
bulunabilir. 
•
 
Ağız kapsülleri yoktur.
•
 
Erkeklerin arka ucunda
 
2 adet çiftleşme 
spikülü
 
bulunur. 
Ascaris
 
lumbricoides
(Bağırsak Kurdu, Askaris, Askarit)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Parazitoloji 
16
Ascaris
lumricoides’in
Ya
şam Döngüsü
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Familia
 
2: Oxyuridae
•
 
Kara omurgalılarının (Tetrapoda) 
çoğunlukla kalın bağırsaklarında
 
yaygın 
olarak bulunan parazitik
 
nematodlardır.
•
 
Özofagusları
 
bariz bir şişkinlik (Soğancık, 
Bulbus) ile son bulur. 
•
 
Bağırsakları basit bir boru
 
şeklindedir. 
•
 
Çoğunlukla 1, nadiren 2 adet çiftleşme 
spikülü
 
taşırlar. 
•
 
Dişinin arka ucu uzun ve sivridir.
•
 
Vulva vücudun ön kısmında yer alır. 
•
 
Çoğunlukla ovipari, nadiren ovovivipari
 
görülür. 
•
 
Büyük olan yumurtaları tipik bir şekilde 
asimetriktir. 
Enterobius
 
vermicularis
(=Oxyuris
 
vermicularis)
(Kıl Kurdu, Anüs Kurdu, Kıç Kurdu)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Familia
 
3: Heterakidae
•
 
Reptil, memeli ve özellikle kuşların 
kalın bağırsaklarında, bilhassa 
çekumda
 
yaşayan yaygın parazitik
 
nematodlardır.
•
 
Özofagus
 
Oxyuridae
 
ailesinde olduğu 
gibi 2 farklı bölgeden yapılmış
 
olup, biri 
düz ve kısa olan ön kısım (Farinks), 
diğeri bir şişkinlik (Soğancık, Bulbus) ile 
son bulan uzun kısımdır.
•
 
Erkeklerinde küresel şekilli
 
bir
 
prekloakal
 
vantuz
 
ve uzunlukları eşit 
olmayan 2 spikül
 
mevcuttur. 
•
 
Vulva vücudun çoğunlukla ortasında, 
nadiren biraz gerisinde yerleşir.
Heterakis
 
gallinarum
 
(=H. gallinae)
Patogenez:
 
Sindirim borusundaki ilerleyişi sırasında, larvalar bağırsak mukozasına saldırarak 
ince, kalın bağırsak ve körbağırsakta erozyonlu lezyonlara
 
neden olurlar. Neticede hemoraji, 
enteritis, anemi, ishal ve iştahsızlık
 
gelişir. Ağır enfeksiyonlarda, parazitlerin yumak halini alması
 
ile bağırsakta tıkanmalara
 
neden olarak, ölüme sebebiyet verebilirler. H. gallinarum
 
ile şekillenen 
bu parazitliğe Heterakiyoz
 
(Heterakiose) adı verilir. 
Vektörlük:
 
Bu kurt aynı zamanda tavuksu kuşlarda hastalık etkeni olan ve yumurtalar içinde 
taşınan kamçılı protozoon
 
Histomonas
 
meleargidis’in
 
vektörüdür.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Ordo
 
4:Spirurida
•
 
Özofagus
 
2 farklı bölgeden yapılmıştır (Raptidiform). Ön kısım kaslı (Farinks), 
posterior
 
kısım bezsi
 
yapıdadır. 
•
 
Erginleri omurgalıların bağırsağında veya dokularında
 
parazit olarak yaşar. 3 
alt-takım [Spirurina, Camallanina, Filariina) halindedir.
•
 
Alt-takım 1:
 
Spirurina
 
{Ara konakları yoktur! Ya da varsa böcekler (sinekler)’dir}
-
 
Örn.
 
Thelezia
 
cinsi dünyanın çeşitli kısımlarında bulunan kuş ve memelilerin göz 
kapakları altında, göz yüzeyinde ve göz yaşı kanalında
 
parazitlenir. Göz 
kapaklarının kapanmasına (fotofobiye), iltihaplanmaya (Konjuktivit) ve gözün 
görme özelliğinin azalmasına
 
neden olur.
-
 
Ülkemizde en yaygın olan türü, T. rhodesi'dir. Sığır ve mandalarda
 
yaşar. Ara 
konağı Stomoxys
 
cinsine dahil sokucu sineklerdir.
•
 
Alt-takım 2:
 
Camallanina
 
{Ara konakları kopepodlar’dır}-
 
Dracunculus.
-insan dahil, çeşitli memeli hayvanların yüzeysel deri altı dokusuna
 
yerleşerek 
hastalık yaparlar. 
Dracunculus
 
medinensis
 
(Medine Kurdu) insanda, 
D. ophidiensis
 
yılanlarda parazittir.
•
 
Alt-takım 3:
 
Filariina
 
{Ara konakları kan emen sineklerdir}-Wuchereria.
-
 
Erginleri omurgalılarda, çoğu kez kan damarları ve sölom boşluklarında
 
parazit 
olarak yaşar. Örnek: Wuchereria, Filaria
 
ve Loa
 
(Göz Kurdu).
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Dracunculus
 
medinensis
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Wuchereria
brancrofti’nin
yaşam döngüsü
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Aedes
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

"herkes kendi başarısının mimarıdır”
“faber
 
est
 
quisque
 
fortunae
 
suae”
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

•
 
Gövde bölgesi, iç kısımda birbirinden enine bölme (septum)'lerle
 
ayrılmış segmentli
 
(metamer-metamerizm-homonom
 
metameri) kurtlardır.
•
 
Beyni (Cerebral
 
ganglion) ve ağzı içeren baş kısmı (Prostomium
 
veya
 
Acron) ve 
anüsü taşıyan vücudun son kısmı (Pigidyum, Pygidium) hariç geri kalan kısım 
GÖVDE’dir.
•
 
Yeni segmentler
 
pigidyum
 
tarafından oluşturulur. Buna göre en yaşlı segment
 
başın hemen arkasındaki segmenttir.
•
 
Boşaltım sistemleri (Nefridyum'lar) ise her segmentte
 
tekrarlanır. 
•
 
Mezoderm orijinli gerçek sölomları (Şizosöl
 
Tip) vardır. 
•
 
Vücut ince ve esnek bir kutikül
 
tabakası ile örtülüdür. 
•
 
Vücut yüzeyinde harekete yarayan kitin yapısında Seta
 
(Chaeta) adı verilen kıl 
şeklinde çıkıntılar, bazılarında ise eklemsiz ayaklar
 
(Parapod) söz konusudur.
•
 
Kapalı dolaşım sistemi -vücudun ventralinde
 
ip merdiveni sinir sistemine sahiptirler. 
•
 
Büyük çoğunluğu hermafrodit
 
az bir kısmı ayrı eşeylidir. Gelişiminde Trokofora
 
adı 
verilen bir larva safhasına sahip Polychaeta
 
sınıfı dışında, diğerlerinde gelişme 
doğrudan
 
olur.
•
 
Üç sınıfı mevcuttur. Bunlar;
•
 
Polychaeta
 
(=Poliketler, Deniz Solucanları),
•
 
Oligochaeta
 
(=Oligoketler, Toprak ve Tatlı Su Solucanları)
•
 
Hirudinea
 
(=Sülükler)            Parazitik
Phylum: Annelida
 
(=Annelidler, Halkalı veya Segmentli
 
Kurtlar)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

•
 
Tipik annelid
 
yapısından en çok sapma gösteren sınıfıdır. 
•
 
Vücut dorsoventral
 
yassılaşmıştır, 34 segmentten
 
meydana geldiği halde ilave 
yüzeysel halkaların oluşmasıyla daha fazla segmentli
 
bir görünüm kazanmıştır.
•
 
Baş (Prostomium) ile ilk 2 ve son 7 gövde segmentinin
 
modifiye
 
olması ile, biri ön 
ve diğeri arka uçta olan iki vantuz (=çekmen)
 
meydana gelmiştir. 
•
 
Sölomun büyük bir kısmı öz bağ dokusu ve
 
kas hücreleri tarafından doldurulmuş 
olduğundan bir laküner
 
sistem
 
halindedir. 
•
 
Tamamı kan emmez. Çoğunluğu omurgasızlar (annelidler, yumuşakçalar ve böcek 
larvaları) ile geçinen karnivorlardır.
•
 
Kan emenler, salyangoz ve kabuklular gibi omurgasız hayvanlarda ve omurgalılarda 
ektoparazit
 
olarak yaşarlar. 
•
 
Balıklarda ektoparazit
 
olan Piscicolid
 
(=Balık Sülükleri) türleri devamlı şekilde 
konakları üzerinde kalmalarına karşın, diğer sülükler belli aralıklarla kan emerler.
•
 
Kan emen sülüklerin bir kısmında yutak (Pharynx, Farinks) ileri geri çıkartılabilir, bir 
pompa ödevi görür ve hortum (Proboscis)
 
olarak adlandırılır.
•
 
Çoğunlukla 3 adet üzeri dişli kitin çenelere sahip bu hortumla alırlar.
•
 
Kursak çoğu kez  Çekum
 
adı verilen birçok yan kollara ayrılır. Kursak hem bir 
depo hem de sindirim merkezi olarak iş görür.
 
Her beslenmede kendi 
ağırlığının 2-10 katı kadar kanı emip depolayabilirler.
•
 
Kan emme sırasında hortum veya yutağa
 
tükürük bezlerinden "Hirudin" adı 
verilen pıhtılaşmayı önleyici bir madde salgılanır. 
•
 
Kursakta bulunan simbiyotik
 
bakterilerin
 
saldıkları enzimlerin yardımıyla kan 
yavaş yavaş sindirilir. Çünkü sülüklerde proteolitik
 
enzimler bulunmaz. 
Classis: Hirudinea
 
(Sülükler)
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Ordo
 
1: Acanthobdellida
Ordo
 
2: Rhynchobdellida
(Hortumlu Sülükler)
Ordo
 
3:Gnathobdellida
(Çeneli Sülükler)
Ordo
 
4: Pharyngobdellida
(Çenesiz Yutaklı Sülükler)
Acanthobdella: Karnivordur. 
Kuzey Avrupa'daki tatlı su 
balıklarından Som Balıklarının 
ektoparazitidir. 
kemikli balıklarda ektoparazit
 
olan Piscicola
 
[Piscicolidae=Icthyobdellidae
 
(Balık Sülükleri)]
Glossiphonia
 
complanata
Placobdella
 
catenigera
Tıbbi Sülük (Hirudo
 
medicinalis) 
Haemopis
 
sanguisuga,
insan ve diğer memelilerden 
kan emen Limnatis
 
nilotica
 
(İç Parazitlik)
Hiçbirisi kan emmez. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Gerek Hirudo
 
medicinalis
 
gerekse 
Limnatis
 
nilotica, kan emerek 
doğrudan parazitlik (Hirudiniyaz, 
Hirudiniasis) yaparlar. 
Isırmaları sonucunda kanamalar, bazen 
de L. nilotica
 
tarafından 
gerçekleştirildiği gibi solunum yollarına
 
geçerek tıkanmalara, ürogenital
 
sistem 
kanallarında kanama ve 
iltihaplanmalara,
 
yapıştıkları bölgeye 
göre baş ağrısı, öksürük, solunum, 
yutkunma ve konuşma güçlüğüne, 
bulantıya
 
neden olabilirler (İç 
Hirudiniyaz) 
Sülükler parazitlikleri dışında, kan emerken birtakım zararlı bakteri (Salmonella, 
Borrelia, Rickettsia) ve protozoona
 
(Plasmodium, Trypanosoma) vektörlük yaparlar. 
Halk arasında yapıldığı gibi, kan basıncını düşürmede kullanılmaları tavsiye edilmez.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

ARTHROPODA (EKLEMBACAKLILAR)
•
 
Hayvanlar aleminin en çok tür içeren, su ve kara yanında havada yaşayan  
türleri de bulunan en yaygın şubesidir. 
•
 
Vücut bilateral
 
simetrili olup segmentlidir
 
(heteronom
 
metameri), 
segmentlerden
 
şubeyi karakterize eden eklemli eklentiler
 
(ekstremiteler) 
çıkar. 
•
 
Kaslar genel olarak çizgili
 
tiptedir. 
•
 
Vücutları genellikle baş (Sefalon, Cephalon, Caput),
 
göğüs (Toraks, 
Thorax), karın (Abdomen)
 
olmak üzere üç kısımdan meydana gelir 
(Insecta
 
sınıfında).
•
 
Bazılarında baş ve göğüs (Sefalotoraks) [Arachnida
 
ve Crustacea
 
sınıflarında], 
•
 
Arachnida’dan
 
Acarina’da
 
ise vücut tek parça halinde birleşir.
•
 
diğer bazılarında ise göğüs ve karın (Gövde) [Myriapoda
 
sınıfında] 
kısımları birleşir.
•
 
Arthropodların
 
zararlılığı temelde 3 çeşittir:
1.
 
Genelde sokarak, kan ve vücut sıvılarını emerek, dokularla beslenerek 
doğrudan parazitlik. 
2.
 
Dışkılayarak, toksinler enjekte ederek, allerji
 
(=yangı)
 
olaylarına 
sebebiyet vererek,
3.
 
Pek çok hastalığın vektörü olarak konaklarına zararlı olurlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!
 
 
 

Sağlık önemi olan önemli arthropod
 
sınıfları, bunlara dahil önemli bazı 
takımlar ve bunların zararlılık yönleri. *Alt-sınıf durumunu gösterir, **siyah 
mercan resiflerinde parazittir, ***yengeç ve ıstakozların endoparazitidir
Sınıf
Takım
Zarar Yönü
INSECTA
(=HEXAPODA) 
(Böcekler)
Diptera
 
(Sinekler)
Hemiptera
 
(=Heteroptera) (Yarım Kanatlılar)
Anoplura
 
(Kıl Bitleri, Emici Bitler)
Mallophaga
 
(Tüy-Post Bitleri, Çiğneyici Bitler)
Siphanoptera
 
(Pireler)
Parazit+Vektör
Hymenoptera
 
(Zar Kanatlılar) (Arı, Karınca)
Lepidoptera
 
(Kelebekler)
Zehirli
Orthoptera
 
(Düz Kanatlılar) (Hamam Böceği)
Vektör
ARACHNIDA
(Örümceksiler)
Bütün takımlar ve bilhassa,
Scorpionida
 
(Gerçek Akrepler)
Araneida
 
(Gerçek Örümcekler)
Zehirli
Acarina
 
(Akarlar, Keneler, Uyuzlar)
Parazit+Vektör
MYRIAPODA 
(Çok Bacaklılar)
[Sensu  stricto
Chilopoda=Çiyanlar]
Scutigeromorpha
Lithobiomorpha
Scolopendromorpha
Geophilomorpha
Zehirli
(Bazen vektör de 
olabilir)
CRUSTACEA
(Kabuklular)
Cyclopoida
 
(Copepoda*) (Kopepodlar)
Vektör
Ascothoracica
 
(Cirripedia*) (Laura**)
Rhizocephala
 
(Cirripedia*) (Sacculina***)
Parazit
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
© Bayram GÖÇMEN
, Prof. Dr. 
Ege Üniversitesi F
en Fakültesi 
Biyol
oji Bölümü, Zool
oji 
Anabili
m Dal
ı 
Bornova, 
İzmir 
HER HAKKI S
AKLIDIR!