G. A. Abbasbəyli, V. Q. Qlıcov, M. X. lyasova

АЗЯРБАЙЖАН РЕСПУБЛИКАСЫ ТЯЩСИЛ НАЗИРЛИЙИ 
АЗЯРБАЙЖАН ДЮВЛЯТ ИГТИСАД УНИВЕРСИТЕТИ 
 
 
G.A.Abbasbəyli, V.Q.Qlıcov, M.X. lyasova 
 
 
 
 
 
 
 
 
“Çörək və makaron məmulatlarinin  
texnologiyasi”
 
kursundan   
laboratoriya işləri  
 
(Дярс вясаити) 
 
 
 
Азярбайжан  Республикасы  Тящсил 
Назирлийинин 25.05.2008-жи ил тарихли 
638  сайлы  ямри  иля  дярс  вясаити  кими 
тясдиг едилмишдир. 
 
 
 
 
 
 
Бакы - 2010 
Ряйчиляр: 
Азярбайжан  Дювлят  Игтисад  Университети  «Ярзаг 

 
 
2 
 
маллары  ямтяяшцнаслыьы»  кафедрасынын  досенти, 
техника елмляри намизяди Низами Хыдыр оьлу Мусайев 
                  
Азярбайжан  Дювлят  Игтисад  Университети  «Гида 
мящсулларынын  технолоэийасы»  кафедрасынын  досенти, 
техника елмляри намизяди Елза Мядят гызы Омaрова 
 
Елми 
редактору: 
Азярбайжан  Дювлят  Игтисад  Университети  «Гида 
мящсулларынын технолоэийасы» кафедрасынын мцдири, 
техника елмляри намизяди, досент 
Нцсрят Щейдяр оьлу Гурбанов 
 
 
13       Аббасбяйли Э.А., Глыжов В.Г., Илйасова М.Х.   “Чюряк вя 
макарон мямулатларынын технолоэийасы“ курсундан 
лабораторийа ишляри./ 
Дярс вясаити
. Бакы: «Игтисад 
Университети» Nəşriyyatı, 2010. – 146  сящ. 
 
Дярс  вясаити  гцввядя  олан  «Чюряк  вя  макарон  мямулатларынын  технолоэийасы» 
фяннинин  програмы  ясасында  йазылмышдыр.  Китабда  «Чюряк  вя  макарон  мямулатларынын 
технолоэийасы»  курсу    цзря  лабораторийа  ишляринин  апарылмасы  методикасы  щаггында  ятрафлы 
мялумат верилир. Бурада чюряк вя макарон мямулатларынын истещсалында щям ясас хаммал-
ларын, щям дя ялавя хаммалларын вя йарымфабрикатларын кейфиййяти вя щазыр мящсулларын кей-
фиййятинин гиймятляндирилмясиня аид лабораторийа ишляри эюстярилмишдир. Ейни заманда мца-
сир  тядрис  формасында  лабораторийа  ишляринин  апарылмасы  цчцн  мцхтялиф  вариантларда 
мясяляляр, йохлама суаллары вя ишэцзар ойунлар верилмишдир. 
«Чюряк  вя  макарон  мямулатларынын  технолоэийасы  курсундан  лабораторийа  ишляри» 
Т.270200 - «Чюряк, макарон унлу гяннады мямулатларынын вя  гида консентратларынын тех-
нолоэийасы» ихтисасы цзря али мяктяб тялябяляри цчцн нязярдя тутулмушдур. Дярс вясаитиндян 
«Гида  мящсулларынын  технолоэийасы»  истигамятиндя  мцхтялиф  ихтисаслар  цзря  тящсил  алан 
тялябяляр вя чюрякбиширмя сянайесинин мцтяхяссисляри дя истифадя едя билярляр. 
      
      
 
 
 
 
© Аббасбяйли Э.А., Глыжов В.Г., Илйасова М.Х. 
© Игтисад Университети 2010 

 
 
3 
 
М Ц Н Д Я Р И Ж А Т   
 
Laboratoriyada  iş  zamanı  təhlükəsizlik  texnikası 
qaydaları..................................................................... 
 
7 
I.  XAMMALLARIN  KEFY YYƏT N N  Q Y-
MƏTLƏND R LMƏS ............................................ 
 
10 
Лабoраторийа 
иши 
№1. 
Унун 
кейфиййятинин 
оргaнолептик гиймятляндирилмяси……………………. 
 
10 
Лабораторийа  иши  №2.  Унун  normativ  sənədlərdə 
nəzərdə  tutulmuş  fiziki-kimyəvi  göstəricilərə  görə 
qiymətləndirilməsi ………………………...……….. 
 
 
12 
Лабораторийа   иши  №3. Унун цмуми вя актив тур-
шулуьунун тяйини…….…............................................ 
 
19 
Лабораторийа  иши  №4.  Буьда  унунун  газ  вя 
шякярямяляэятирижи xassələrinin тяйини………………. 
 
22 
Лабораторийа  иши  №5.  Буьда  унунун  грануломет-
рик тяркибинин гиймятляндирилмяси……….................... 
 
28 
Лабораторийа  иши  №6.  Буьда  унунун  чюрякбиширмя 
хассяляринин  сынаг  цчцн  лабораторийада  биширилмя 
нятижяляриня эюря гиймятляндирилмяси…….................. 
 
 
31 
Laboratoriya  иши  №7.  Çovdar  ununun  çörəkbişirmə 
xassəsinin qiymətləndirilməsi………………………... 
 
35 
Laboratoriya  işi    №8.  çməli  suyun  keyfiyyətinin 
orqanoleptik qiymətləndirilməsi…………………….. 
 
40 
Laboratoriya 
işi 
№
9. 
Duzun 
keyfiyyətinin 
orqanoleptik qiymətləndirilməsi……………............... 
 
43 
Laboratoriya  işi  №10.  Duzun  keyfiyyətinin  normativ 
sənədlərdə  nəzərdə  tutulmuş  fiziki-kimyəvi  göstə-
ricilərə görə qiymətləndirilməsi ……………............. 
 
 
44 
Laboratoriya işi №11. Duz məhlulunun sıxlığına görə 
quru maddələrin miqdarının təyini…………………… 
 
46 
Laboratoriya  işi  №12.  Şəkərin  keyfiyyətinin 
orqanoleptik qiymətləndirilməsi……………………... 
 
49 

 
 
4 
 
Laboratoriya  işi  №13.  Şəkərin  normativ  sənədlərdə 
nəzərdə  tutulmuş  fiziki-kimyəvi  göstəricilərə  görə 
qiymətləndirilməsi ……………………..…...…..…… 
 
 
50 
Laboratoriya işi №14. Yağlı məhsulların keyfiyyətinin 
orqanoleptik qiymətləndirilməsi.................................. 
 
53 
Laboratoriya işi №15. Yağlı məhsullarin keyfiyyətinin 
normativ  sənədlərdə  nəzərdə  tutulmuş  fiziki-kimyəvi 
göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi........................... 
 
 
55 
Laboratoriya  işi  №16.  Yağların  normativ  sənədlərdə 
nəzərdə  tutulmayan  fiziki-kimyəvi  göstəricilərə  görə 
qiymətləndirilməsi ....................................................... 
 
 
58 
Laboratoriya  işi  №17.  Süd  məhsullarının  keyfiy-
yətinin orqanoleptik qiymətləndirilməsi...................... 
 
61 
Laboratoriya  işi  №18.  Süd  məhsullarının  keyfiy-
yətinin  normativ  sənədlərdə  nəzərdə  tutulmuş  fiziki-
kimyəvi göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi............. 
 
 
62 
Laboratoriya  işi  №19.  Mayaların  keyfiyyətinin 
orqanoleptik qiymətləndirilməsi................................... 
 
66 
Laboratoriya  işi  №20.  Mayaların  keyfiyyətinin 
normativ  sənədlərdə  nəzərdə  tutulmuş  fiziki-kimyəvi 
göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi.......................... 
 
 
67 
Labaratoriya  işi  №21.  Mayalarıin  osmohəssaslığının 
təyini…........................................................................ 
 
73 
Laboratoriya  işi  №22. Mayalarda qlutationun təyini.. 
74 
Laboratoriya  işi  №23.  Mayaların  α-qlükozidaz 
aktivliyinin təyini.......................................................... 
 
77 
II.  ÇÖRƏKB Ş RMƏ  YARIMFABR KATLA-
RININ  KEYF YYƏT N N  Q YMƏTLƏND R L-
MƏS ………..........................................................… 
 
 
80 
Laboratoriya  işi  №24.  Çörəkbişirmə  istehsalının 
yarımfabrikatlarının 
keyfiyyətinin 
orqanoleptik 
qiymətləndirilməsi……………………………............. 
 
 
80 

 
 
5 
 
Laboratoriya  işi  №25.  Yarımfabrikatların  keyfiy-
yətinin  texnoloji  təlimatlarla  nəzərdə  tutulmuş  fiziki-
kimyəvi göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi………. 
 
 
82 
Laboratoriya  işi  №26.  Yarımfabrikatlarda  aktiv 
turşuluğun  və  oksidləşmə-reduksiya  potensialının 
təyini............................................................................. 
 
 
85 
Laboratoriya  işi  №27.  Yarımfabrikatların  qıcqırma 
aktivliyinin, 
qazəmələgətirmə 
və 
qazsaxlama 
xassələrinin təyini.......................................................... 
 
 
89 
Laboratoriya  işi  №28.  Çörəkbişirmə  istehsalının 
yarımfabrikatlarının reoloji  xassələrinin təyini........... 
 
92 
Laboratoriya  işi  №29.  Xəmirin  adqezion  xassəsinin 
təyini............................................................................ 
 
98 
Laboratoriya  işi  №30.  Xəmirin  dispersion  analiz 
metodu ilə hazırlanma üsullarının müqayisəli qiymət-
ləndirilməsi…………………….................................... 
 
 
102 
Laboratoriya  işi  №31.  Resepturanın  yarımfabrikat-
ların  xassələrinə  təsirinin  faktor  planlaşdırılması 
metodu ilə təyini…….................................................... 
 
 
103 
Laboratoriya  işi  №32.  Çörəkbişirmə  təkmilləşdiri-
ciləri  kompozisiyalarının  xəmirin  reoloji  xassələrinə 
görə optimallaşdırılması……………………............... 
 
 
107 
Laboratoriya işi №33. Xəmirin tədarükünün tamamilə 
acımasının optimal parametrlərinin təyini.................... 
 
111 
III.  ÇÖRƏK  VƏ  MAKARON  MƏMULATLA-
RININ 
KEYF YYƏT N N 
Q YMƏTLƏND -
R LMƏS ..................................................................... 
 
 
114 
Laboratoriya  işi  №34.  Nümunənin  seçilməsi.  Çörək-
bulka  məmulatlarının  keyfiyyətinin  orqanoleptik 
qiymətləndirilməsi....................................................... 
 
 
114 
Laboratoriya  işi  №35.  Çörək-bulka  məmulatlarının 
keyfiyyətinin  normativ  sənədlərlə  nəzərdə  tutulmuş 
fiziki-kimyəvi göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi….... 
 
 
118 

 
 
6 
 
Laboratoriya  işi  №36.  Çörək-bulka  məmulatlarının 
keyfiyyətinin normativ sənədlərdə nəzərdə tutulmayan 
göstəricilərə görə qiymətləndirilməsi.......................... 
 
 
130 
Laboratoriya  işi  №37.  Aşağı  nəmliyə  malik  çörək-
bulka  məmulatlarının  keyfiyyətinin  qiymətləndiril-
məsi............................................................................... 
 
 
134 
Laboratoriya  işi  №38.  Makaron  məmulatlarının 
keyfiyyətinin orqanoleptik qiymətləndirilməsi............. 
 
139 
Laboratoriya  işi  №39.  Makaron  məmulatlarının 
turşuluğunun təyini........................................................ 
 
141 
Laboratoriya  işi  №40.  Makaron  məmulatlarının 
möhkəmliyinin təyini.................................................... 
 
142 
Laboratoriya işi №41. Makaron məmulatlarının bişmə 
xassəsinin təyini............................................................ 
 
143 
Истифадя олунан ядябиййат……………………………  145 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

 
 
7 
 
LABORATOR YADA  Ş ZAMANI  
TƏHLÜKƏS ZL K TEXN KASI QAYDALARI 
 
Laboratoriya  təcrübələrini  yerinə  yetirərkən  tələbələr 
müxtəlif  kimyəvi  reaktivlərlə  işləyir,  müxtəlif  iş  prinsipinə  və 
konstruksiyaya  malik  elektrik  cihazları  və  avadanlıqlarından, 
həmçinin  qaz  plitələrindən  istifadə  edir,  buna  görə  də  tələbə-
lərdən iş zamanı xüsusi diqqət, səliqə və ehtiyat tələb olunur. 
Laboratoriya təcrübəsinin yerinə yetirilməsinə başlamaz-
dan əvvəl tələbələr laboratoriyada asılmış “Təhlükəsizik texni-
kası” qaydaları ilə tanış olurlar. Bundan başqa, məşğələ prose-
sində, laboratoriya işinin gedişi zamanı onlar məşğələni aparan 
müəllim tərəfindən şifahi təlimatlandırılırlar. 
Aşağıdakı  sadalanan  təhlükəsizlik  texnikası  üzrə  qay-
dalara  riayət  edilməsinə  görə  tələbələr  nizam-intizam  məsu-
liyyəti daşıyırlar. 
1.  Kimyəvi  reaktivlərlə  işləyərkən  bu  reaktivlərin  əlin 
dərisinə  düşməsinə  yol  verməmək,  əl  ilə  üz  və  gözlərə  toxun-
mamaq,  qida  qəbul  etməmək,  işi  qurtardıqdan  sonra  əlləri 
təmiz-təmiz yumaq lazımdır. 
2. Kimyəvi reaktivləri dadına baxmaqla yoxlamaq olmaz. 
3. Bütün maddələri iyləyərkən son dərəcə ehtiyatlı olmaq 
lazımdır.  Boru  üzərinə  əyilmədən  və  döş  qəfəsi  ilə  tam  nəfəs 
almadan,  lakin  əlin  hərəkəti  ilə  buxar  qazları  özünə  tərəf 
istiqamətləndirməklə iyləmək lazımdır. 
4.  çərisində hər hansı bir maddə qaynayan və ya maye tö-
külən boru üzərinə əyilmək olmaz, ona görə ki, sıçrantılar gözə 
düşə bilər. 
5.  Çöküntülü  mayelərin  qızdırılmasında  ehtiyatlı  olmaq 
lazımdır,  ona  görə  ki,  çöküntünün  maye  ilə  birlikdə  qabdan 
çıxması  və  onların  bu  işi  icra  edən  işçinin  əllərinə  və  üzünə 
düşməsi hadisəsi baş verə bilər. 

 
 
8 
 
6.  Hermetik  bağlı  qablarda  mayelərin  (və  ya  suyun) 
qızdırılması  və  ya  soyudulması    qəti  qadağandır.  Həmçinin, 
qaynar  maye  doldurulmuş  kolbanı  tıxacla  hermetik  bağlamaq 
olmaz. 
7.  Uçucu  maddələrlə  (efir,  benzin  və  aseton)  və  qatı  tur-
ş
ularla sorucu şkaf altında və yanan alovdan uzaqda işləmək la-
zımdır.  Odun  alışması  halında  onu  qumla  söndürmək  və  ya 
xüsusi örtüklə basdırmaq lazımdır.  
8.  şdən  qalmış  uçucu  reaktiv,  qatı  turşu  və  qələvi 
qalıqlarını əlüzyuyana tökmək olmaz. Bu tip qalıqlar üçün kip 
bağlanan xüsusi qablardan istifadə olunur. 
9.  Turşuları  və  zəhərli  reaktivləri  damcıtökən  və  ağızla 
çəkmək olmaz, bunun üçün kauçuk armudcuq və ya avtomatik 
damcıtökənlərdən istifadə olunur. 
10.  Sıxılaraq  saxlanılmış  qaz  plitələrindən  (sobalarından) 
istifadə  etdikdə  qazın  tam  alovla  (göy  alovla)  yanmasını  izlə-
mək  lazımdır  və  yanmamış  qazın  otağa  düşməsi  yolveril-
məzdir. 
11.  Cihaz  və  avadanlıqların  şüşədən  hazırlanan  hissələ-
rinin  sökülüb-yığılması  zamanı  növbəti  təhlükəsizlik  tədbirlə-
rinə riayət etmək vacibdir: 
-  kiçik diametrli şüşə boruları yalnız yiyələrlə və ya şüşə-
kəsən  xüsusi  bıçaqlarla  kəsdikdən  sonra  əlləri  dəsmalla 
qabaqcadan müdafiə etməklə sındırmaq lazımdır; 
-  şüşə boruları tıxaclara və ya rezin borulara daxil etmək 
(keçirtmək) üçün əvvəlcədən su, qliserin və  ya vazelinli  yağla 
ş
üşə borunun xarici hissəsini və rezin borunun və ya tıxacdakı 
dəliyin daxili qalıqlarını islatmaq lazımdır; 
-  nazik  divarlı  borucuğu  tıxacla  örtərkən,  onu  boğazının 
yuxarı  hissəsinin  tıxaca  daha  yaxın  hissəsindən  tutmaq  lazım-
dır, bu zaman əllər dəsmalla bürünməlidir;  

 
 
9 
 
-  kolbanı  ovucda  saxlamaqla  tıxacla  bağlamaq  olmaz  – 
bu  kolbanın  sınması,  dərin  kəsiklər  əmələ  gətirməsi  ilə 
nəticələnə bilər. 
12.  Sentrifuqanı  işə  salmazdan  əvvəl  əks  vəziyyətlərdə 
yerləşdirilmiş stəkanların tarazlaşdırılmasını yoxlamaq vacibdir 
(onların  çəkisi  eyni  olmalıdır),  bundan  sonra  sentrifuqanın 
kamerasını kip bağlamaq lazımdır. 
13.  Elektrik  cihazlarından  istifadə  etməklə  qoyulmuş 
sınaq  təcrübələrində,  elektrik  cihazların  qurulması  və  işi  haq-
qında  təsvirləri  ilə  əks  etdirilən  iş  qaydalarına  əməl  edilməsi 
vacibdir. 
14. Cərəyana qoşulmuş vəziyyətdə  olan avadanlıqları tə-
mir etmək və onların yerini dəyişmək qadağandır. 
15. Laboratoriyalarda qaydalara və təmizliyə riayət etmək  
      məsləhətdir. 
ş
 sona çatdıqda  yandırılan plitələri söndürmək, qaz və 
elektrik cihazlarını xətdən ayırmaq, suyu bağlamaq və iş yerini 
yığışdırmaq lazımdır. 
 
Laboratoriyalarda mümkün bədbəxt hadisələr 
 zamanı ilk yardım 
 
1.  Kəsilmələr  zamanı  yaranı  yod  və  hidrogen-peroksidin             
3,0%-li məhlulu ilə təmizləyirlər. 
2.  stiliklə  yanma  halları  zamanı  yanmış  yeri  kalium  per-
manqanat məhlulu və ya etil spirti ilə yumaq vacibdir. 
3. Dəri üzərinə qatı turşular düşdükdə yanmış yeri su ilə yumaq 
vacibdir, sonra isə zəif natrium bikarbonat və  ya  etil spirti 
ilə yumaq vacibdir. 
Ə
gər  dəri  üzərinə  natrium  qələvisi  düşmüşdürsə,  zədələn-
miş yeri su ilə yuyurlar, sonra isə durulaşdırılmış sirkə turşusu 
ilə təmizləyirlər. 

 
 
10 
 
I. XAMMALLARIN KEYF YYƏT N N 
Q YMƏTLƏND R LMƏS  
 
ЛАБOРАТОРИЙА ИШИ №1 
 
УНУН КЕЙФИЙЙЯТИНИН ОРГАНОЛЕПТИК 
ГИЙМЯТЛЯНДИРИЛМЯСИ 
 
Ишин  мягсяди:  Унун  уйьун  норматив  сянядляринин 
тятбиг олунмасы вя онун кейфиййятинин оргaнолептик метод-
ларла тяйининин юйрянилмяси.  
Унун  оргaнолептик  эюстярижиляриня  онун  рянэи,  ийи, 
дады вя минерал гарышыгларын тяркиби дахилдир.  
Материал  вя  аваданлыглар:  4-жц  синиф  квадрант  лабо-
раторийа тярязиси; 200 см
3
 щяжмли кимйяви стякан; 0-50ºC юлч-
мя диапазонуна малик шцшя майели термометр; 50×150 мм 
юлчцлц шцшя lövhə; щамар кцрякжик; пластмас финжан. 
 
Тяйинетмя техникасы 
 
Ийин  тяйини:  Аз  мигдарда  уну  (тягрибян  20г)  тямиз 
каьыза  сяпир,  няфясля  гыздырыр  вя  ийини  тяйин  едирляр.  Ийи  эцж-
ляндирмяк цчцн уну стякана тюкцр вя цзяриня исти су (60ºC) 
ялавя едир, сонра суйу сцзцр вя унун ийини тяйин едирляр. 
Тязя цйцдцлмцш ун демяк олар ки, ийя малик олмур. 
Туршумуш вя пис ийi унун гейри-ялверишли шяраитдя сахланмасы 
заманы онун тяркиб щиссяляринин (карбощидрат, зцлаллар, йаь-
лар)  парчаланмасы  мящсуллары  йарадыр. Хошаэялмяз  ий,  щям-
чинин, микроорганизмлярин щяйат фяалиййяти, хошаэялмяз гары-
шыгларын олмасы нятижясиндя ямяля эяля биляр. 
Дадын  вя  минерал  гарышыгларын  тяйини:  Дад  вя  минерал 
гарышыгларı аз мигдарда уну вя йа чюряйин ичини чейнямякля 
тяйин едирляр. 

 
 
11 
 
Нормал  кейфиййятли  ун  узун  мцддят  чейняnilдикдя 
хошаэялян  ширинтящяр  дада  малик  олур.  Турш  вя  йа  ажы  дад 
унун  хараб  олмасыны  эюстярир.  Чейнянилмя  заманы  xırçıl-
dama  unda mineral гарышыгларын олмасындан хябяр верир. 
Rəngin təyini: Analiz güclü təbii və ya süni işıqda quru 
və ya nəm nümunə üzərində aparılir. 
3-5г  тядгиг  олунан  уну  вя  мцяййян  едилмиш  ун  нц-
мунясини 50×150мм юлчцлц шцшя lövhə цзяриня сяпирляр. Щяр 
iki  ун  порсийасыны  щамар  кцряжикля  5  мм  галынлыглы  тябягя 
ямяля эяляня гядяр йайыр вя щамар сятщ ямяля эятирмяк цчцн 
диэяр шцшя lövhə ilə цзяриня басырлар. Унун рянэини гуру нц-
муняйя  ясасян  тядгиг  олунан  нцмунянин  рянэини  еталонла 
мцгайися етмякля тяйин едирляр. Сонра lövhəni унла бирликдя 
маили  вязиййятдя  ещтийатла  ичярисиня  су  долдурулмуш  габа 
салырлар.  Кюпцклярин  чыхмасы  гуртардырдан  сонра  lövhəni 
чыхарыр,  2-3  дяг.  гурудур  вя  унун  рянэини  йаш  нцмуняйя 
эюря тяйин едирляр. Бу заман цмуми фонун рянэ вя чаларыны 
(аь, сары, боз) вя тцнд габыг щиссяжикляри иля чирклянмя дяря-
жясини фяргляндирирляр. 
Нятижяляри ашаьыдакы жядвяля дахил едирляр:    
Эюстярижи 
Йарымгруплара эюря эюстярижилярин 
характеристикасы 
1 
2 
3 
4 
Рянэ 
 
 
 
 
Ий 
 
 
 
 
Дад 
 
 
 
 
Минерал 
гарышыг 
тяркиби 
 
 
 
 
Нятижя: мцхтялиф нюв унların органoлептик эюстярижилярinя эюря   
 кейфиййятинин гиймятляндирилмяси. 
 
 
 
 

 
 
12 
 
ЛАБОРАТОРИЙА ИШИ № 2 
 
УНУН НОРМАТИВ СЯНЯДЛЯРDЯ НЯЗЯРДЯ 
ТУТУЛМУШ ФИЗИКИ-КИМЙЯВИ ЭЮСТЯРИЖИЛЯРƏ 
GÖRƏ ГИЙМЯТЛЯНДИРИЛМЯСИ 
 
Ишин мягсяди: Унун уйьун норматив сянядляринин тяд-
гиг олунмасы вя онун стандартlа нязярдя тутулмуш кейфиййя-
тинин тяйин олунмасынын физики-кимйяви методларынын юйрəнил-
мяси;  мцхтялиф  нюв  вя  сорт  ун  цчцн  тяйин  олунан  кейфиййят 
эюстярижиляринин ящямиййятинин гиймятляндирилмяси. 
Материал  вя  аваданлыглар:  4-жц  синиф  квандрант  лабо-
раторийа  тярязиси;  гурудужу  електрик  шкафы  СЕШ-3М;  метал 
бцкс; ПИВИ-1 жищазы; ротатор вя йа гязет каьызы; ексикатор; 
0-50
0
C  юлчц  диапазонуна  малик  шцшя  майели    термометр; 
живяли  термометр  ТЛ-2;  клейковинанын  йуйулмасы  цчцн 
гурьу  МОК-1;  лабораторийа  хямирйоьуружу  машын  ТЛ1-75; 
4дм
3
 щяжмли вя 300мм диаметрли габ; клейкованын форма-
лашдырылмасы  цчцн  апарат  У1-УКФ;  клейковинанын  дефор-
масийасыны юлчян ИДК-1 вя йа ИДК-1 М; 25 см
3
 щяжмли юлчц 
силиндри;  чини  финжан;  ипяк  парчадан  яляк  дясти;  «Амилотест» 
жищазы. 
 
Тяйинетмя техникасы 
 
Нямлийин кцтля пайы – унун кейфиййятинин гиймятлян-
дирилмясиндя  ясас  эюстярижидир.  Мящсулун  енерэетик  дяйярини 
мящз она эюря гиймятляндирирляр. Мящсулда нямлик ня гядяр 
чох оларса гуру маддялярин мигдары бир о гядяр аз олар. 
Унда  нямлийин  кцтля  пайынын  тяйин  олунмасы.  Bunun 
цçцн ики метод мювжуддур: стандарт вя експрес метод. 
1.  Стандарт  метод  –  Яввялжядян  гурудулмуш  вя 
тярязидя  чякилмиш  бцксляря    ± 0,01г  дягигликдя  5,00г  кцтляли 

 
 
13 
 
ики  ун  нцмуняси  эютцрцрляр.  Бцкsляри  унла  бирликдя  130
0
Ж 
температурадяк  гыздырылмыш  електрик  гурудужу  шкафа  СЕШ-
3М  гойулuр.  Бцкслярин  гапаьы  ачылмалы  вя  алтына  гойул-
малыдыр. Бцксляр шкафа йерляшдирилдикдян сонра орадакы тем-
ператур bir гядяр азалыр. Вахтын щесабланмасы шкафдакы тем-
ператур 130
0
Ж-йя чатан андан башлайыр. Гурудулма 40 дяг. 
ярзиндя  апарылыр.  Сонра  бцксляр  шкафдан  чыхарылыр,  гапаглары 
баьланылыр  вя  20  дяг-дян  аз  вя  2  саатдан  чох  олмайараг 
ексикаторда сойудулур. 
Нямлийин кцтля пайы (%) : 
              
100
2
1
⋅
−
=
m
m
m
W
,                                     (2.1) 
бурада,  м
1  , 
м
2 
-  гурудулмадан  яввял  вя  сонра  бцкслярин 
нцмуня иля бирликдя кцтляси, г; м - нцмунянин кцтляси; г. 
2. Експрес метод – Анализ ПИВИ-1 апаратында апа-
рылыр. Яввялжя ротатор вя йа гязет каьызындан пакетляр дцзял-
дилир. 
Жищаза  ейни  заманда  ики  пакет  йерляшдирилир,  онлары 
160
0
Ж температурда 3 дяг. ярзиндя гурудур, ексикаторда 2-
3 дяг. сойудур вя  ± 0,01 г дягигликля чякирляр. 
Щазырланмыш  пакетляря  4г  ун  тюкцрляр.  Уну  пакетдя 
бярабяр пайлайыр, аьзыны юртцр вя 160
0
Ж температурда жищаза 
йерляшдирир, 5 дяг. гурудурлар. Гурутма вахты битдикдян сон-
ра пакетляр ексикаторда 3-5 дяг. сойудулур вя чякилир. Каьыз 
вя нцмунянин щигроскопиклийини нязяря алараг пакетляри тез 
бир заманда чякмяк лазымдыр. 
Гуру  клеyовинанын  мигдарынын  тяйини:  25г  ун  нцму-
нясини 25 сan ярзиндя 18±2
0
Ж температурлу 14 см
3
 ичмяли су 
иля  лабораторийа  хямирйоьуран  машынында  Тл1-75  гарышды-
рырлар. 
 Клейковинанын  ялля  йуйулмасы:  Клейковинанын  ялля 
йуйулмасы заманы силиндрик формайа салынмыш хямири финжана