Shodieva nargiza mexrikulovna milliy iqtisodiyot investitsion muhitiga moliya bozorining ta
- rasm. Investitsion bozor tuzilishi
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
1.1- rasm. Investitsion bozor tuzilishi.
Bozor xo‘jaligida investitsion faoliyat investitsion bozor mexanizmi orqali amalga oshadi. Ushbu mexanizm investitsion faoliyatning mustaqil iqtisodiy echim qabul qiluvchi, alohida olingan sub’ektlari o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlar shakli sifatida namoyon bo‘ladi. Investitsion bozor – murakkab va dinamik hodisa bo‘lib, uning holati investitsion talab va taklif, raqobat, narx kabi bozorning asosiy unsurlari orqali tavsiflanadi. Bozor iqtisodiyotida investitsion faoliyatni amalga oshrish shart-sharoitlari o‘ziga xos shakllarni qabul qilib, ular bozor iqtisodiyoti tizimida investitsiyalash sub’ektlarining o‘zaro munosabatlari xususiyatlarini aks 28 ettiradi va quyidagilarni talab qiladi: mulk shakllari bo‘yicha diversifitsiyalangan tuzilishga (strukturaga) ega katta miqdordagi, xususiy investitsion kapitalning davlat investitsion kapitaliga nisbatan ko‘pligi bilan tavsiflanadigan, investitsion kapital mavjudligi; mulk va institutsional tashkilotlarning munosabatlari, investitsion jarayonda davlat va xususiy investorlar funktsiyalarining ajratilganligi, investitsion talab va takliflarni realizatsiya qilishga yordam beruvchi moliyaviy vositachilarning rivojlangan tarmog‘i mavjudligi nuqtai nazaridan investitsion faoliyat sub’ektlari turli-tumanligi; investitsion faoliyat ob’ektlarining investitsion mahsulotlar shaklida yuzaga chiqadigan, ko‘p segmentli, rivojlangan bozori mavjudligi; investitsion kapitalni investitsiyalarning jozibalilik iqtisodiy mezonlariga mos ravishda, investitsion bozor mexanizmlari orqali, investitsiya ob’ektlariga taqsimlash. Bozor munosabatlari shakllanishi jarayonida O‘zbekiston iqtisodiyotining investitsiya sohasida ham bozor unsurlari (elementlari) paydo bo‘ladi. Mamlakatimizdagi investitsion faoliyatning holati va istiqboli hamda uning ajralmas kismi bo‘lgan investitsion bozorga baho berishda investi-tsion faoliyatni amalga oshirishning asosiy shart-sharoitlarini tahlil qilish va uning bozor xo‘jaligida rivojlanishi muhim an’analaridan kelib chiqish lozim. Bu o‘z navbatida, bozor iqtisodiyotidagi investitsion jarayonning eng muhim xususiyat- lari, shuningdek, investitsion bozor zamonaviy modellari faoliyatining jahon tajribasini o‘rganishni talab qiladi. Iqtisodiy adabiyotda investitsion bozorni tushunishga turlicha yondashuvlar uchraydi. Mamlakatimizda yaratilgan iqtisodiy adabiyotlarda so‘nggi vaqtlarda “investitsion bozor” atamasi keng tarqalib, uni aksariyat hollarda investitsion mahsulotlar bozori sifatida talqin qilinadi. Ba’zi mualliflar “investitsiya” tushunchasini “kapital mablag‘” tushunchasi bilan bir xil deb qabul qilib (ayniylashtirib), investitsion mahsulotlar deganda faqat ma’lum turdagi mablag‘lar joylashtirilgan ob’ektlarni (asosiy kapital, qurilish materiallari va qurilish-montaj ishlarini) nazarda tutadi, boshqa bir mualliflar esa investitsion bozorni nisbatan kengroq–barcha shakldagi investitsiyalash ob’ektlari bozori sifatida talqin etishadi. 29 Chet el iqtisodchilari odatda investitsion bozor deganda fond bozorini tushunishadi, chunki rivojlangan bozor xo‘jaligida investitsiyalarning ustun shakli sifatida mablag‘larni qimmatli qog‘ozlarga joylash tushuniladi. Bizning fikrimizcha, investitsion bozorga investitsion talab va investitsion takliflarni jonlantiruvchi investitsion faoliyat sub’ektlari o‘zaro munosabati shakli sifatida qarash lozim. U talab va taklif o‘rtasidagi ma’lum nisbat, narxlar, raqobat hamda realizatsiya hajmi darajasi orqali tavsiflanadi. Bozor iqtisodiyotida investitsion bozor orqali investitsiyalarning aylanma harakati, investitsion resurs- larning (investitsion talabning) kapital qiymat keyingi o‘sishini belgilab beruvchi mablag‘larga aylanishi amalga oshiriladi (amalga oshirilgan investitsion talab va taklif). Investitsion talabni real va potentsial investitsion talabga bo‘lishadi. Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|