Sportcha yurish va yugurish teхnikasi asoslari

3.YUGURISH TEХNIKASI ASOSLARI 
 
Yengil atletikada yugurish turlari ravon yugurish, to‟siqlar osha yugurish, kesishgan joy 
bo‟ylab yugurishga bo‟linadi va garchi o‟zining qirralari bo‟lsa-da, umumiy asoslarga ega. 
Yugurish, yurish singari, siklik harakatlarga kiradi, bu erda harakat sikli qo‟sh qadamni 
o‟z ichiga oladi. Yurishdagi ikkitalik tayanch davri o‟rniga yugurishda uchish davri mavjud. 
Yugurishda quyidagilarni ajratish mumkin: a) bittalik tayanch davri; b) uchish davri; v) qadam 
tashlaydigan oyoqni o‟tkazish davri (u tayanch davriga mos keladi). Yugurishda tezkorlik, hara-
katlar amplitudasi, katta mushak kuchlanishlarining nmoyon bo‟lishi yurishdagiga qaraganda 
ko‟proq – bu omillar yugurish tezligiga bog‟liq (tezlik qancha yuqori bo‟lsa, aytib o‟tilgan 
omillarning ahamiyati shuncha yuqori).
Qadam tashlaydigan (chap) oyoqni o‟tkazish davri va depsina-digan (o‟ng) oyoqning 
tayanch davri vaqtiga ko‟ra mos keladi, keyin uchish davri boshlanadi, so‟ngra qadam 
tashlaydigan (o‟ng) oyoqni o‟tkazish davri va depsinadigan (chap) oyoqning tayanch davri, 
keyin yana uchish davri keladi. Yugurishda harakat sikli shunday ko‟ri-nishga ega (5-rasm). 

---

25 
2.6-rasm. Qo‟shqadamning bo‟limlari va fazalari 
Qo‟shaloq tayanch davri juda qisqa bo‟ladi, lekin u sportcha yurish teхnikasida katta 
ahamiyatga ega. Unga qarab teхnikaning musobaqa qoidalariga mosligi aniqlanadi. Agar 
qo‟shaloq tayanch davri yo‟q bo‟lsa, demak, sportchi yurmasdan yugurayotgan bo‟ladi va u 
buning uchun musobaqadan chetlashtiriladi.
Ba‟zan katta tajribali hakam ham sportcha yurish uslubiga qarab qo‟shaloq tayanch davri 
mavjudligi yoki yo‟qligini aniq aniqlay olmaydi. Aniq asboblar yordamida o‟tkazilgan ba‟zi 
biomeхanikaviy tadqiqotlar shuni ko‟rsatadiki, qo‟shaloq tayanch davrining davomiyligi yuqori 
malakali sportchilarda sekundning mingdan bir ulushida kuzatiladi. Bu sportcha yurish bo‟yicha 
musobaqalarda hakamlik qilishda muammo hisoblanadi, zero inson ko‟zi bunday lahzani 
aniqlashga, ajratib olishga qodir emas, shu sababli yurishda uchish qismining mavjudligi yoki 
yo‟qligi hakamlar brigadasining halolligi, vijdonliligi va tajribasi bilan aniqlanadi. Qo‟shaloq 
tayanch davrining mavjudligi yoki yo‟qligi bilan bog‟liq bo‟lgan muammoga biz keyinroq yana 
qaytamiz. 
Yuqori malakali yuruvchilarda qadamlar sur‟ati minutiga 190 dan 230 qadamgacha 
bo‟ladi. Qadam uzunligi 95 dan 130 sm atrofida bo‟lib, yuruvchining oyoq uzunligiga va 
rivojlantiriladigan muo‟ak kuchlanishlariga bog‟liq. 
Qo‟llar va oyoqlarning, elka va tosning qarama-qarshi o‟qlarining harakatlari 
kesishuvchandir, ya‟ni o‟ng oyoq oldinga harakatlanayotgan vaqtda chap qo‟l oldinga harakat 
qiladi va aksincha. Umurtqa va tos murakkab qarama-qarshi harakatlarni bajaradi. 
Yugurishda, yurishdagi singari, qo‟llar va oyoqlar moslashgan qarama-qarshi harakatlarni 
bajaradi. Tos va elka o‟qlarining qarshidan qarama-qarshi harakatlari muvozanat saqlashga 
imkon beradi va yuguruvchi gavdasining yonga burilishiga qarshilik qiladi. Yugurishda, 
yurishdagi kabi, tayanch davri ikkita fazadan iborat: 1) amortizatsiya fazasi; 2) depsinish fazasi
.