Kirish qismi

JAHON AHOLISI SONINING TADRIJIY O‘ZGARISHLARI 
 
 
 
 
 
Aholi 
sonining 
oʻsishi 
— 
bu aholi yoki tarqoq guruhdagi odamlar 
sonining koʻpayishi. Dunyo aholisining 
oʻsishi har yili taxminan 83 million 
kishini yoki yiliga 1,1 % ni tashkil 
qiladi. 
Dunyo 
aholisi 
1800-yildagi 
1 milliarddan 2020-yilda 7,9 milliardga 
o‘sdi. Birlashgan Millatlar Tashkilotining 
prognozlariga koʻra, aholi soni oʻsishda 
davom etadi va hisob-kitoblarga koʻra, 
2030-yil oʻrtalarida umumiy aholi soni 
8,6 milliard, 2050-yil oʻrtalarida 9,8 milliard va 2100-yilga kelib 11,2 milliardni 
tashkil etadi. Biroq, Birlashgan Millatlar Tashkilotidan tashqarida boʻlgan baʼzi 
akademiklar aholi s
onining oʻsishiga qoʻshimcha pasayish bosimini hisobga 
oladigan inson populyatsiyasi modellarini tobora koʻproq ishlab chiqdilar. 
Qora oʻlim tugaganidan beri, taxminan 1350-yillardan beri insoniyat soni 
ortib bormoqda. Qishloq xoʻjaligi mahsuldorligini va sanitariya hamda oʻlimni 
kamaytiradigan tibbiy taraqqiyotni yaxshilagan texnologik taraqqiyot aralashmasi 
aholi oʻsishini oshirdi. Baʼzi geografiyalarda bu demografik oʻtish deb ataladigan 
jarayon orqali sekinlashdi, yaʼni yerda turmush darajasi yuqori boʻlgan koʻplab 
mamlakatlarda aholi oʻsishi sezilarli darajada sekinlashgan. Bu aholi sonining 
oʻsishi davom etayotgan kam rivojlangan kontekstlardan toʻgʻridan-toʻgʻri farq 
qiladi. Dunyo miqyosida aholi sonining oʻsish sur’ati 1963-yildagi yiliga 2,2 % 
choʻqqisidan pasaydi. Prognozlarga ko‘ra, dunyo aholisi soni 21-asr o‘rtalarida eng 
yuqori cho‘qqiga chiqadi va 2100-yilga kelib qisqaradi. 
Aholining oʻsishi isteʼmolning ortishi bilan bir qatorda, inson taraqqiyotida 
foydalanilgan resurslar tufayli biologik xilma-xillikning yoʻqolishi va iqlim 
o'zgarishi kabi ekologik muammolarning keltirib chiqaruvchisi hisoblanadi. 
Aholining oʻsishga taʼsirini yumshatishga qaratilgan xalqaro siyosat Barqaror 
rivojlanish maqsadlarida jamlangan boʻlib, ular jamiyatning atrof-muhitga taʼsirini 
kamaytirish bilan birga global miqyosda turmush darajasini yaxshilashga eʼtibor 
qaratgan. 
Dunyo aholisi Qora oʻlim tugaganidan beri, taxminan 1350-yillardan beri 
doimiy ravishda oʻsib bordi. Gʻarb dunyosida sanoat inqilobi davrida aholi tez 
oʻsishni boshladi. Dunyo aholisining eng sezilarli oʻsishi 1950-yillardan boshlab, 
asosan tibbiyotning rivojlanishi va qishloq xoʻjaligi mahsuldorligining oshishi 
hisobiga sodir boʻldi. 

---