Kirish qismi

LOTIN AMERIKASI MAMLAKATLARIDA URBANIZATSIYA 
JARAYONLARI 
Shaharlar taxminan 6 ming yil oldin paydo 
bo'lgan. Insoniyatning deyarli butun tarixi qishloq 
aholisi ustidan hukmronlik qildi shaharlik. Biroq, 
shahar aholisi vaqt o'tishi bilan o'sib bordi, 
shaharlarning ta'siri kuchaydi. 
Shaharlarning 
o'sishi, 
ularning 
jamiyatdagi rolining oshishi va shahar turmush 
tarzining tarqalishi deyiladi urbanizatsiya. 
Tushunchalarni 
farqlang 
urbanizatsiya 
darajasi"(shahar aholisining o'sishi) va" urbanizatsiya 
darajasi» (shahar aholisining ulushi). Ushbu tushunchalar o'rtasida o'zaro bog'liqlik 
mavjud: qanchalik yuqori urbanizatsiya darajasi- qanchalik past bo'lsa sur'at va 
aksincha, pastroq urbanizatsiya darajasi- qanchalik baland sur'at. Urbanizatsiya 
darajasi va sur'ati dunyo mamlakatlari va mintaqalariga qarab farq qiladi. 
Ammo Amerikaning bu qismidagi shaharlar qishloq aholisining oqimiga dosh 
bera olmadi. Shu munosabat bilan ular o'zlarining chekkalarida qishloq joylari - 
favelalar (xarobalar) tarzida ruxsatsiz binolar bilan o'sishni boshladilar. 
Va bu o'z-o'zidan bo'lgani uchun Qishloq xo'jaligi uning rivojlanishiga yangi 
turtki olmagan, keyin teskari oqim ham kuzatilmaydi. Shu sababli, shahar va qishloq 
aholisining nisbati hozirgi vaqtda 60% dan 40% gacha bo'lib, shahar migratsiyasi 
davom etmoqda. 
Lotin Amerikasining urbanizatsiya sabablari insonning oddiy istagiga 
asoslangan yaxshiroq hayot. Qishloq aholisining aksariyati shahardagi hayoti, 
albatta, o'zgaradi deb o'ylashadi, chunki ular sivilizatsiya foydasiga yaqinroq 
bo'lishadi. Ammo ko'chib o'tayotganda, ko'pchilik o'zlari uchun "zamin" 
tayyorlamaydi, hatto ish bilan ta'minlansa ham.
Lotin Amerikasi aksariyat davlatlari yuqori urbanizatsiyalashgan mamlakatlar 
guruhiga mansub. Xususan, shaharlashuv ko‘rsatkichi Argentina, Venesuela va 
Urugvayda 90 foizdan, Braziliya va Chilida 80 foizdan oshadi. Lotin Amerikasining 
Mexiko, San-Paulu, Rio-de-Janeyro, Lima, Buenos-Ayres, Santa fe-de-Bogota 
singari eng yirik shaharlari negizida jahon miqyosida eng yiriklari qatorida joy 
olgan shahar aglomeratsiyalari vujudga keldi. Lekin bu "gigant” shaharlarda 
millionlab odamlar qishloq joylardan kelib, juda katta maydonlarni egallagan xarob 
massivlarda turmush kechirmoqda. Masalan, Braziliyaning Rio-de-Janeyro va San-
Paulu shaharlaridagi Favela deb ataladigan bunday kvartallar odatda "soxta” 
urbanizatsiyaning tipik misollari tariqasida keltiriladi. Bunday, shartli ravishdagi 
shahar joylarida ijtimoiy va ekologik muhit muammoli bo‘lishi tabiiy hol. 

---