1-mavzu. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi fanining maqsadi hamda vazifalari. Reja

Jismoniy madaniyatning boshqa yo’nalishlar bilan bog’liqligi 
Jisman etarli darajadagi rivojlanganlik normal aqliy rivojlanishga sharoit yaratadi.
“Har qanday mehnat – bu aqliy, jismoniydir. Agar aqliy va jismoniy mehnat 
orasidagi farqni ajratsak, bittasida asosiy rolni miya, ikkinchisida muskullar uynaydi. 

---

Miyaning faoliyati muskullarning o’zaro faoliyatiga, muskullar faoliyati esa miyaning 
boshqarishi orqali amalga oshiriladi”, - degan edi Chernishevskiy.
Jismoniy bilimlar asoschisi P.F. Lesgaft ko’rsatganidek, aqliy va jismoniy 
rivojlanish bir-biri bilan uzviy bog’liq. Aqlning wsishi va rivojlanishi o’z navbatida 
jismoniy rivojlanishni taqazo qiladi.
Jismoniy 
tarbiyaning 
vazifasi 
shunda 
muvaffaqiyatli 
hal 
qilinadiki, 
shug’ullanuvchilar jismoniy mashqlarni ongli ravishda tushunib bajarsalar yoki ular 
sport mashg’ulotlariga qiziqib, tashabbus ko’rsatib ijodiy yondashsalar, organizmda 
harakat malakalarini to’g’ri shakllanishi, funksional qobiliyatlarini rivojlanishi uchun 
umumiy maxsus bilimlarga tayanishlari lozim bo’ladi. 
Jismoniy tarbiyada yoki sportda talantni ochish shug’ullanuvchida umumiy 
jismoniy rivojlanganlik va tayyorlanganlik hamda soha bo’yicha chuqur malakaviy 
bilimlarga ega bo’lish, bosh miya, muskullar faoliyatidan foydalanish ko’r-
ko’ronalikka yol qo’ymaslikni talab qiladi. Mashg’ulotga ongli munosabatda 
bo’lmaslik talantni sunishiga sabab bo’ladi. Eng havflisi shug’ullanuvchida bir 
tomonlamalilik, faqat sport bilan shug’ullanishgagina odat shakllanadi – jamiyat uchun 
esa boqimandalar ko’payadi. 
Sport trenirovkasi sirlariga sho’ng’ish, uni tushunish, shug’ullanuvchi mahoratini 
oshishiga olib keladi. Bunga faqat har tomonlamalilik orqaligina erishish mumkin. 
Jahon rekordlarini o’rnatish, chempionlik lavozimlari uchun kurashish, sportchidan 
yuqori saviya, chuqur bilim va jismoniy qobiliyatni talab qiladi. Bunga erishish uchun 
esa mashaqqatli mehnat, o’tkir intellekt sohibi bwlishlik talab qilinadi. 
Aqliy va jismoniy tarbiyanig o’zaro bog’liqligi masalasi tabiiy-ilmiy fanlarning 
tadqiqotlari asosida ulug’ rus fiziologi I.M.Sechenov va I.P.Pavlov tomonidan 
isbotlangan. “Men butun hayotim boyi aqliy va jismoniy mehnatni sevdim, ko’proq 
ikkinchisini. Ayniqsa, miyada paydo bo’lgan fikrni hal qilish uchun aqlimni qo’lim 

---

bilan bog’laganimda o’zimni juda yaxshi his qilar edim”, - deb yozgan edi ulug’ rus 
olimi I.P.Pavlov. 
Demak, jismoniy tarbiya intelektining aqliy tarbiyasi bilan o’zaro uzviy bog’liq 
holda amalga oshirilishi lozim.