О‘zbekiston respublikasi oliy va о‘rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik iqtisodiyоt instituti

Xoninglash. Bu usulda maxsus opravkaga o‟rnatilgan mayda donli qayroqlar bilan teshiklarga 
ishlov beriladi. 
Pritirlash. Bu usul sirt yuzasidagi notekisliklar moy bilan aralashtirilgan abraziv kukuni yoki 
abraziv pasta surtilgan pritir deb ataluvchi disk bilan ishlanadi. 
Superfinishlash. Bu usulda juda silliq yuzalarga ishlov beriladi. 
Jilolash (yaltiratish) usulidan ishlov beriladigan detal yuzasini kuzgudek yaltiroq qilish uchun 
foydalaniladi. 
6. Jilvirlashda kesish kuchi va quvvat 
Tashqi doiraviy jilvirlashda kesish kuchi. Jilvirlashda kesish kuchlarining teng ta„sir 
etuvchisi Р uchta tashkil etuvchidan: jilvirlash toshi aylanmasi urinma bo‟lib yo‟nalgan 
tangenitsal Р
Z
kuch, jilvirlash toshning o‟qi bo‟ylab yo‟nalgan kuch (surish kuchi Р
х
) va 
jilvirlash toshining radiusi bo‟ylab yo‟nalgan radial kuch Р
у
yig‟indisiga teng (64-rasm). 
Radial kuch (Р
у
) ning qiymat jihatidan olganda Р
Z
dan katta ekanligi va ko‟gdalang surishning 
hamda ishlov beriladigan zagatovka aylanish tezligining ortib borishi bilan kattalashuvi 

---

tajribada aniqlangan. Radial kuchning qiymati Р
у
= (1,5...0,3) ∙ Р
Z
, Р
Х
kuch Р
Z
kuchdan kichik 
va talab etiladigan quvvatni hisoblab topishda bu kuch e„tiborga olinmaydi. 
Kesish rejimlariga oid spravochniklarda kesish kuchi Р
Z
ni topishning empirik formulalari 
keltirilgan bo‟ladi. Masalan, Э40СМ1К5, Д
Т
= 300...500 mm, В = 40 mm, V
Т
= 30 m/sek, 
jilvirlash toshidan foydalanib, tashqi doiraviy jilvirlashda bu kuch quyidagi formuladan 
hisoblab topiladi: 
Р
Z 
= С
Р
∙ V
3
0,7 
∙ S
бœй.
0,7
t
0,6, 
кГ 
bunda С
Р 
– o‟zgarmas koeffitsient; 
V
3 
– zagatovkaning aylanish tezligi, m/min; 
S
bo‟y. 
– bo‟ylama surish, mm; 
t – kesish chuqurligi, mm. 
64-rasm 
Kesish kuchi P
Z
jilvirlash toshiga ham, zagatovkaga ham bir xilda ta„sir ko‟rsatgani, ularning 
aylanish tezliklari esa har xil bo‟lgani uchun sarf qilinadigan quvvat bir xil bo‟lmaydi. Jilvirlash 
toshini aylantirish uchun sorflanadigan quvvat quyidagicha aniqlanadi: 
N
Т
= Р
Z 
∙ V
T
/102, kVt, 
bunda Р
Z 
– kesish kuchi, kg; 
V
Т
– jilvirlash toshining aylanish tezligi, m/sek. 
Zagatovkning aylantirish uchun sorflanadigan quvvat quyidagicha hisoblab topiladi: 
N
3
= Р
Z 
∙ V
3
/60 ∙ 102, kVt, 
bunda Р
Z 
– kesish kuchi, kg; 
V – zagatovkmnning aylanish tezligi, m/min.