Rbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “ nki şaf etm əkd ə olan ölk ə” statusunun üstünlükl əri
- 16 iyul 1997-ci il tarixind ə ÜTT Katibliyind ə Az ərbaycan üzr ə şçi Qrupu yaradılmı şdır. Az ərbaycanın ÜTT-y ə üzv olması üzr
- 3.2. ÜTT-y ə üzvlük kontekstind ə ölk ə statusu v ə güz əştli müdd ət m əs əl əl əri
- Göy z ənbil
- Sarı z ənbil
|
nkişaf etməkdə olan ölkə ( EOÖ) statusu ÜTT üzvlərinin təxminən 2/3-sini EOÖ-lər təşkil edir ki, bu statusa malik olmaq həmin ölkələr üçün xüsusi hüquqların verilməsini nəzərdə tutur. Belə ki, ÜTT-nin əksər Sazişlərində EOÖ-lərə dair xüsusi yanaşmanı əsaslandıran müddəalar vardır. GATT 1994-ün 37-ci maddəsi və 4-cü hissəsi, GATS-ın IV maddəsi, Diferensial və Daha Əlverişli Rejim haqqında ÜTT Sazişi (1979-cu il) nkişaf etmiş ölkələr ( EÖ) tərəfindən EOÖ-lər üçün diferensial və daha əlverişli rejimin (güzəştli tariflər və s.) təqdim olunmasını nəzərdə tutur.
- ÜTT Sazişlərinin tələblərinə cavab vermək və üzərlərinə götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirmək üçün EOÖ-lərə daha uzun müddət və əlavə vaxt verilməsi (əksər ÜTT Sazişlərində); - ÜTT çərçivəsində müəyyən qərarlar (antidempinq, ticarətdə texniki maneələr və s. üzrə) qəbul edilərkən EOÖ-lərə xüsusi yanaşmanın həyata keçirilməsi; - EOÖ-lərə müxtəlif xarakterli yardım və köməklərin (heyvan və bitki sağlamlığı standartları, texniki standartlar, telekommunikasiya və s. ürzə) göstərilməsi; - Kənd təsərrüfatının subsidiyalaşdırılması üzrə məhdudiyyət limitini müəyyən edən de minimis göstəricisinin EOÖ-lər üçün 10% müəyyən olunması ( EÖ-lər üçün 5 %); - GATS-ın 12-ci maddəsinə əsasən EOÖ-lərin tədiyyə balansı ilə əlaqədər problemlərin həllində xidmətlərlə ticarətin məhdudlaşdırılmasından istifadə etmək imkanının verilməsi; - GATT 1994-ün 13-cü maddəsinə əsasən xarici maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmaq və iqtisadi inkişaf proqramlarının reallaşdırmaq məqsədilə EOÖ- lərin idxalı məhdudlaşdırmasına yol verilməsi;
66 - ÜTT-nin TBT və SPS Sazişlərində müvafiq olaraq texniki qaydalar, standartlar, keyfiyyətin qiymətləndirilməsi prosedurları və sanitar və fito-sanitar tədbirlərin hazırlanması və həyata keçirilməsi zamanı EOÖ-lərin xüsusi ehtiyaclarının nəzərə alınmasınin vacibliyinin nəzərə alınması; - Anti-Dempinq haqqında ÜTT Sazişində anti-dempinq tədbirləri həyata keçirərkən EÖ-lərin EOÖ-lərdəki reallıqlara xüsusi diqqət yetirmələrinin nəzərdə tutulması; - ÜTT-nin SPS, TBT, TR PS və s. Sazişlərində EOÖ-lərə texniki yardımlar göstərilməsinin nəzərdə tutulması və s. Respublikamızda ÜDM-in ümumi həcmində neft sektorunun xüsusi çəkisinin 53,1% olması, ixracın 84%-nin neft və neft məhsullarının payına düşməsi, milli iqtisadiyyatın “Holland sindromu” xəstəliyinə tutulması ehtimalının istisna olunmaması, torpaqlarımızın 20%-nin işğal altında olması, ölkədə hər səkkiz nəfərdən birinin qaçqın olması ölkəmizin ÜTT-yə EOÖ statusu ilə üzv qəbul olunmasını əsaslandıran arqumentlər kimi istifadə oluna bilər. Ən pis halda uzunmüddətli keçid dövrü ərzində (10-15 il) respublikamıza bu statusun verilməsinə nail olmaq lazımdır. Eyni zamanda bütövlükdə EOÖ statusunun alınması mümkün olmadıqda, bir sıra mühüm sahələrdə (məsələn: kənd təsərrüfatı) bu statusun əldə olunması tələb olunmalıdır. UNCTAD ekspertlərinin rəyinə görə bu mümkün ola bilər. Eyni zamanda, bazar iqtisadiyyatı statusu araşdırılmalı, bu statusun Azərbaycan üçün əhəmiyyəti tədqiq edilməlidir. ÜTT-yə üzvolma danışıqları zamanı kənd təsərrüfatının ölkə iqtisadiyyatının aparıcı sahəsi olması, aqrar sektorun yaxşı ənənələrinin olması, bu sahənin inkişafı üçün əlverişli aqroiqlim ehtiyatlarının mövcudluğu, ölkə əhalisinin yarıdan çoxunun kənd yerlərində yaşaması faktları xüsusi vurğulanmalıdır. ÜTT leksikonunda kənd təsərrüfatında daxili yardım tədbirləri dedikdə dövlət tərəfindən kənd təsərrüfatına və bu sahədə fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektlərə subsidiyalar verilməsi və ya dəstək göstərilməsi başa düşülür. Lakin bu tədbirlərin həyata keçirilməsində müəyyən məhdudiyyətlərin gözlənilməsi vacibdir.
67 Danışıqlar zamanı Azərbaycanda yeni yaranmış fermer təsərrüfatlarının bazar şərtlərinə uyğunlaşması zəruriliyi və daxili istehsalın stimullaşdırılması baxımından kənd təsərrüfatına dövlət dəstəyinin göstərilməsinin vacibliyi nəzərə alınmalıdır. Bu kənd təsərrüfatı məhsullarının rəqabət qabiliyyətinin artırılması və daxili tələbatın mümkün qədər yerli istehsal hesabına ödənilməsi baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikasının ÜTT-yə üzv olması prosesində kənd təsərrüfatı üzrə aparılacaq gələcək danışıqlarda aşağıdakı prinsiplərin gözlənilməsi məqsədəuyğun hesab edilir: - Mümkün qədər ən yüksək de minimis hədd dərəcəsinin əldə edilməsinə çalışmaq; - 10%-lik de minimis həddinin əldə olunması mümkün olmadıqda, 5-10% arasında hər hansı həddin əldə olunmasına səy göstərmək; - Azərbaycana inkişaf etmiş ölkə kimi yanaşacaq üzv ölkələr presedent kimi Moldova, Gürcüstan, Ermənistan və s. ölkələri nümunə gətirdikdə əsaslı arqumentlər (bizim kənd təsərrüfatının spesifik olması, 5%-lik de minimislə üzv olmuş keçmiş SSR respublikalarında kənd təsərrüfatına ciddi ziyan dəyməsi, həmin ölkələrin vaxtilə əlverişsiz şərtlərlə üzv olmalarına dair ÜTT üzvləri qarşısında birgə məsələ qaldırması, həmin ölkələrdə bizdən fərqli olaraq daxili dəstək üçün maliyyə vəsaitlərinin olmamağı, həmin ölkələr üçün bizdən fərqli olaraq Holland sindromu təhlükəsinin olmamağı və s.) irəli sürmək; - nkişaf etməkdə olan ölkə statusunun əldə edilməsi ehtimalının az olmasını nəzərə alaraq, danışıqların müəyyən mərhələsində ölkəmizin bütövlüklə deyil, onun kənd təsərrüfatı sektorunun inkişaf etməkdə olduğu arqumentini irəli sürmək; - Yaxın gələcəkdə sürətlə artması gözlənilən neft gəlirlərini əsas gətirməklə, aqrar sektorun dəstəklənməsi üçün maliyyə vəsaitlərinin mövcud olacağını israrla bildirmək; - Holland sindromu təhlükəsini əsas gətirməklə, qeyd olunan sindromun kənd təsərrüfatına göstərə biləcəyi mənfi təsiri neytrallaşdırmağın əsas 68 metodlarından birinin məhz aqrar sektorun dəstəklənməsi olmasını diqqətə çatdırmaq. 16 iyul 1997-ci il tarixində ÜTT Katibliyində Azərbaycan üzrə şçi Qrupu yaradılmışdır. Azərbaycanın ÜTT-yə üzv olması üzrə şçi Qrupunun üzvlərinin siyahısı aşağıdakı ölkələrdən ibarətdir: 1. ABŞ
2. Argentina 3. Avropa Birliyi 4. Avstraliya 5. Braziliya 6. Çin 7. Dominikan Respublikası 8. Ekvador 9. Filippin 10. Gürcüstan 11. Haiti 12. Hindistan 13. Honduras 14. ordaniya 15. sveçrə 16. Kanada 17. Koreya Respublikası 18. Malayziya 19. Misir 20. Moldova 21. Norveç 22. Nigeriya 23. Oman 24. Panama 25. Pakistan 26. Paraqvay 27. Qırğızıstan 28. Rusiya Federasiyası 29. Seneqal 30. Səudiyyə Ərəbistanı 31. Şri-Lanka 32. Tacikistan 33. Tayland 34. Tayvan 35. Türkiyə 36. Ukrayna 37. Vyetnam 36. Yamayka
69 39. Yaponiya 40. Yəmən ş çi qrupuna rəhbərlik edir: Valter Levarter
3.2. ÜTT-yə üzvlük kontekstində ölkə statusu və güzəştli müddət məsələləri Dünya keçid iqtisadiyyatlı ölkələr ÜTT-yə üzvlük zamanı danışıqlarda digər nkişaf Etmiş və ya daha sürətli nkişaf Etməkdə Olan Ölkələrdən fərqlilik təşkil edən amillərdən birincisi təşkil etdikləri danışıq obyektləridir . Keçid iqtisadiyyatlı və ya aqrar ölkələrin əsas danışıq obyektini kənd təsərrüfatı təşkil edir . Ümumilikdə qeyd olunmasıvacib olan faktlardan biri odur ki , hər hansı keçid iqtisadiyyatlı ölkə ÜTT -yə qəbul olunarkən digər üzv ölkələrindən asılı olaraq müxtəlif şərtlərlə qəbul olunurlar . llər ötdükcə həmin şərtlər mürəkkəbləşir və çətinləşir . QATT-nin ilk üzvü sayılan Polşa, Çexiya, Rumınya, Slovakiya, Macarıstan və Sloveniya ÜTT yaradıldıqdan sonra ona üzv olan və ya danışıqlar aparan ölkələrə nisbətən daha güzəştli hüquqlara malikdirlər .
Bundan əlavə, ÜTT-yə hazırda daxil olmağa can atan ölkələr əvvəlki ölkələrlə danışıqlar apararkən həmin ölkələrə daha çox idxal tariflərinin və ya aşağı idxal kvotaları ilə rastlaşırlar ki , buna da əsas səbəb həmin ölkələrin artıq ÜTT-yə üzv olmaları ilə əlaqəlilidir. Ümumilikdə aşağıdakı cədvələ nəzər yetirək. Bunun vasitəsilə ÜTT öncəsi QATT üzvlərinin və ya ÜTT öncəsi Raundarın iştirakçısı olan ölkələrin digər , sonradan üzv olan ölkələrlə müqayisədə nə qədər üstünlüklərə malik olduğunu asanlıqla görə bilərik .
ÜTT-daxilində kənd təsərrüfatına ayrılan subsidiyalar şərti üç qruпa bölünür: yaşıl, sarı və qırmızı zənbil. Bu üç zənbil bir-birindən fərqlənir. Onlara nəzər yetirək.
70 Yaşıl zənbil : Bu zənbil digərlərindən fərqli olaraq heç bir məhdudiyyət qoyulmayan subsidiyaların təmin olunmasını nəzərdə tutur. Və bu subsidiyalar əsasən infrastrukturun qurulmasına , elmi-tətqiqat işlərinin sürətlənməsinə ayrılan subsidiyaları özündə cəmləşdirir . Burada fərqli məqamlardan əsası odur ki, bu cür subsidiyalar məhsulun qiymətinə birbaşa təsir göstərmir və buna görə də ÜTT üzvlərinin bu zənbili seçərkən heç bir problemlə üzləşmirlər . Bundan əlavə qeyd etmək lazımdır ki, bu zənbil daxilində həyata keçirilən subsidiyalar ticarətə təsir etməməlidir. 1995-ci ildə ÜTT-nin əsasının qoyulması ilə nkişaf Etmiş Ölkələr idxal tariflərini aşağı salmaqda davam edirdilər . Nəticədə aydın oldu ki, artıq dövlət tarif faiz dərəcələri 40%-ə qədər enmişdir. Ümumi olaraq 6,3 faizdən 3,8-faizə qədər. Bundan əlavə ümumi idxal olunan sənaye məhsullarının dəyəri ümumi idxal mallarının tərkibində faizlə göstəricisi 20 faizdən 40 faizə qədər yüksəlmişdir. Həm nkişaf Etmiş , həm də nkişaf Etməkdə Olan Ölkələrdə tarif endirimləri ilə yanaşı tariflərin hədlərinin tətbiq olunması qaydası da həyata keçirilmişdir . Tariflər üçün hədlərin müəyyənləşdirilməsi tendensiyası inkişaf etmiş və keçid ölkələrində daha çox müşahidə edilməkdədir . Əvvəlki iləərdə EÖ-də hədlənmiş tariflərin ümumi tariflərdə çəkisi 78 faiz olduğu halda, hazırda eyni göstərici 99 faizdir. Keçid iqtisadiyyatlı ölkələrdə isə bu faiz göstəriciləri uyğun olaraq 73 və 98 faiz olmuşdur. Faiz dərəcələrinə diqqət yetirsən görərik ki, EÖ-lər və EOÖ-də bu göstəricilər demək olar eynidir. Bəs tariflərin hədlərinin müəyyənləşdirilməsi nə deməkdir ? Bu, tarif dərəcələrinin yüksək hədinin qoyulması və heç vaxt həmin həddən yüksək tarifin qoyulmasının mümkün olmadığını göstərir . Faktiki olaraq, bu, digər məhsul idxalına maksimum tarifin müəyyənləşdirilməsi deməkdir və burada söhbət yalnız tarif dərəcəsinin azaldılmasından gedə bilər, artırılmasından yox. Misal üçün iki məhsul götürək. “X” məhsulunun tarif dərəcəsi 15% müəyyən olunubsa, həmin məhsula hədd qoyulubsa, adı çəkilən məhsula əmtəə idxalı üçün tarifin artırılması praktiki olaraq mümkün deyil. Yəni, heç vaxt həmin məhsul üzrə faiz dərəcəsi 15%-dən yüksək ola bilməz. Qeyd edək ki, tariflərə hədlərin qoyulması ilə bağlı göstərici inkişaf etməkdə olan ölkələrdə uyğun dövrdə 21
71 faizdən 73 faizədək yüksəlmişdir. ÜTT daxilində Avropa ttifaqı, ABŞ və Yaponiya kimi bəzi inkişaf etmiş ölkələr yeni bir zənbilin yaradılma tərəfdarı olmuşlar . Buna uyğun olaraq, daha çox subsidiyaların işlədilməsini və daxili yardım edilməsini mümkünlüyünü nəzərdə tutan “sarı zənbil” yaradılmışdır. Qeyd etmək lazımdır ki, “sarı zənbil” -in xüsusi çəkisi Avropa ttifaqı üzrə 54%, Yaponiya üzrə 53% və ABŞ üzrə
10% təşkil etmişdir. Bəzi Avropa ölkələrində isə bu hissə daha da çoxdur. Məsələn slandiya (82%), sveçrə (55%), Hollandiya (48%) təşkil edir. Yeni Zelandiya və Macarıstan kimi ölkələr isə “sarı zənbil” üzrə heç bir tədbiri subsidiyalaşdırmayan ölkələrdir . Maraqlı tərəflərdən biri də odur ki, Yeni Zelandiya və Macarıstan kimi ölkələrdə kənd təsərrüfatında istehsal yüksək həddədir. Hətta bu məhsulların emal və ixracı da dinamik olaraq artmaqdadır. Əvvəlki sosialist ölkələri Çexoslovakiya və Polşa kimi ölkələrin kənd təsərrüfatında daxili yardımın yeri də fərqlilik göstərir . Belə ki, Polşa subsidiyanın 89%-i, Çexoslovakiya isə 79%-i “yaşıl zənbil” tədbirlərinə yönəltmişdir. Bununla yanaşı, həyata keçirilən istənilən yardım hökumət tərəfindən maliyyələşdirilməlidir (məsələn, qiymətlərin artırılması hesabına istehlakçılar tərəfindən ödənilməməlidir) və qiymət tənzimlənməsinə yönəldilməməlidir. Bu zaman da fərdi məhsulların istehsalının dəstəklənməsi həyata keçirilməməlidir və eyni zamanda birbaşa fermerlərin gəlirlərin artırılmasına da vəsait yönəldilə bilməz . Bununla yanaşı,yaşıl zənbil şərtləri daxilində razılaşma əldə edən dövlət regional inkişaf proqramlarına və eləcə də ətraf mühitin qorunması istiqamətində istənilən həcmdə subsidiya həyata keçirə bilər . Bütövlükdə, yaşıl zənbil subsidiyaların həcmi üçün limitlər müəyyənləşdirilməmişdir . Qırmızı zənbil- qırmızı zənbil ixrac yönümlü subsidiyalara istiqamətlənmiş bir zənbildir. Göy zənbil: Bu, həmçinin “nisbi qırmızı zənbil” də adlandırılır və burada məqsəd təhriflərin azaldılmasından ibarətdir. Bu zənbil daxilində tətbiq edilən subsidiyaların həcmi və mahiyyəti Kənd Təsərrüfatı ilə bağlı ÜTT Razılaşmasının 5 və 6-cı maddələri ilə müəyyənləşdirilir. Bu zaman istehsala subsidiyalar həyata keçirilir və normal olaraq sarı zənbilə aid edilən subsidiyalar da göy zənbilə daxil edilir. Hal-hazırda bu zənbilə daxil edilən subsidiyalar ilə bağlı xüsusi limitlər 72 yoxdur. Sarı zənbil: Bu zənbil üzrə normalar ÜTT çərçivəsində Kənd Təsərrüfatı ilə bağlı ÜTT Razılaşmasının 6-cı maddəsi ilə tənzimlənir. Maddə də qeyd olunur ki, aqrar sektoru maliyyələşdirmək üçün ÜTT anlaşmalarına bu zənbillə razılaşan ölkələr aqrar sektorda qiymətləri müəyyən səviyyədə tənzimləmək və istehsal həcminə subsidiyalar həyata keçirmək hüquqlarına malikdirlər. Sarı zənbil qaydalarına uyğun olaraq subsidiyalar inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün illik kənd təsərrüfatı məhsul istehsalının 10 faizi həcmindədir. Bu rəqəm EÖ -lər üçün 5%-dən aşağıdır. Bu da EOÖ-lər üçün daha faydalı olması ilə nəticələnir. Hazırda ÜTT-nin 30-a qədər ölkəsi kənd təsərrüfatında subsidiyalar üzrə müəyyən üstün hüquqlar əldə etmişlər, lakin ÜTT-nin üzvlərinin sayı artdıqca bu hüquqlar bir qədər azalmaqdadır. Sarı zənbil qaydaları çərçivəsində ÜTT -nin “Yardımla bağlı Ümumi Aqreqat Tədbirlər” Razılaşmasında , qeyd olunan subsidiyaların seçilmiş bir məhsula deyil, bütövlükdə aqrar sektora yönəldilməsi göstərilir. Bu o deməkdir ki, ÜTT üzvü olan ölkələr ixrac qabiliyyətli məhsulların istehsalını xüsusi qaydada dəstəkləyə bilmir . Hazırda ÜTT-nin 1-ci,3-cü və 4-cü maddələri vardır ki, bir çox danışıqlarda onlar ə trafında həmin maddələrin dəyişdirilməsi üzərində aparılır. Bu da son olaraq daha çox məhdudlaşdırmaya meyillilik ilə nəticələnəcəkdir .
Sarı zənbillə bağlı əsas məqamlardan biri də odur ki , yaşıl zənbildən fərqli olaraq burada subsidiyalar məhsulların qiymətinə birbaşa təsir edir. Son olaraq bildirmək lazımdır ki , bütün məhsullar ÜTT-daxilində rənglər üzrə ayrılmışdır. Belə ki
, bu zənbillər yaşıl (subsidiyalara icazə verilir), sarı (subsidiyalar limitləşdirilir ) və qırmızı (subsidiyalar qadağan edilir) rənglərlə “boyadılmışdır”. Ümumdünya Ticarət Təşkilatına üzv ölkələr əsasən üç kateqoriya altında cəmlənmişdir : inkişaf etmiş, inkişafda olan və zəif inkişafda olan ölkələr (üçüncü dünya ölkələri ). Ancaq üzvlüyə danışıqlar əsas iki status: inkişaf etmiş və inkişafda olan ölkə statusu üzrəində aparılır. Hər iki statusun həmin ölkələr üçün öz müsbət və mənfi xüsusiyyətləri vardır. Qeyd etmək lazımdır ki, hər hansı bir ölkənin ÜTT- ə bu statuslardan biri ilə qəbul olması həmin ölkənin tamamilə həmin statusu 73 daşıdığı mənasına gəlmir . Yəni, ölkə ümumi iqtisadi göstəricilərinə görə inkişaf etmiş olsa belə bu həmin ölkənin ÜTT -də də inkişaf etmiş ölkə statusunda olması demək deyildir . ÜTT- nin öz prinsipləri və qaydaları vardır ki, onlara uyğun olaraq status qəbul olunur . Buna misal olaraq, kənd təsərrüfatından gələn gəlirlərin Ümumi Daxili Məhsulda yeri , ÜDM- in illik artım sürəti və s. göstərmək olar. Yetərincə ölkələr vardır ki , onların BVF və ya Dünya Bankı tərəfindən inkişaf etmiş ölkə kimi qəbul olunmasına baxmayaraq ÜTT -də danışıqlar yolu ilə inkişafda olan ölkə statusunu ala bilmiş və bundan faydalanmaqdadırlar . nkişaf etməkdə olan ölkə ( EOÖ) statusu ÜTT üzvlərinin təxminən 2/3-sini EOÖ-lər təşkil edir ki, bu statusa malik olmaq həmin ölkələr üçün xüsusi hüquqların verilməsini nəzərdə tutur . Belə ki, ÜTT-nin əksər Sazişlərində EOÖ- lərə dair xüsusi yanaşmanı əsaslandıran müddəalar vardır .
QATT 1994 sazişinin 37-ci maddəsi və 4-cü hissəsi, QATS-ın IV maddəsi, Diferensial və Daha Əlverişli Rejim haqqında ÜTT Sazişi (1979-cu il) nkişaf etmiş ölkələr ( EÖ) tərəfindən EOÖ-lər üçün diferensial və daha əlverişli rejimin (güzəştli tariflər və s.) təqdim olunmasını nəzərdə tutur. “ nkişaf etməkdə olan ölkə” statusunun üstünlükləri” . - ÜTT Sazişlərinin tələblərinə cavab vermək və üzərlərinə götürdükləri öhdəlikləri yerinə yetirmək üçün EOÖ -lərə daha uzun müddət və əlavə vaxt verilməsi (əksər ÜTT Sazişlərində); - ÜTT çərçivəsində müəyyən qərarlar (antidempinq, ticarətdə texniki maneələr və s . üzrə) qəbul edilərkən EOÖ-lərə xüsusi yanaşmanın həyata keçirilməsi; - EOÖ-lərə müxtəlif xarakterli yardım və köməklərin (heyvan və bitki sağlamlığı standartları, texniki standartlar, telekommunikasiya və s. ürzə) göstərilməsi; - Kənd təsərrüfatının subsidiyalaşdırılması üzrə məhdudiyyət limitini müəyyən edən de minimum göstəricisinin EOÖ-lər üçün 10% müəyyən olunması ( EÖ-lər üçün 5 %); ÜTT inkişaf edən ölkələr üçün ildə 100-ə qədər texniki əməkdaşlıq missiyası 74 təşkil edir . Orta hesabla üç ticarət siyasəti kursu hər il Cenevrəd
ə hökumət rəsmiləri üçün təşkil olunur. Xüsusi diqqət Afrika ölkələrinə yetirilməklə, regional seminarlar mütəmadi olaraq dünyanın bütün regionlarında təşkil olunur . Bununla yanaşı, treninqlər mərkəzləşdirilmiş planlı iqtisadiyyatdan bazar iqtisadiyyatına keçid dövründə olan dövlətlərin rəsmiləri üçün də Cenevrədə təşkil olunur. ÜTT inkişaf edən və zəif inkişaf etmiş ölkələrin rəsmilərini ÜTT -nin olduqca böyük olan rəsmi sənədlərin və digər materialların məlumat bazası ilə onlayn əlaqə vasitəsilə ÜTT-nin Cenevrədə keçirdiyi tədbirlər barədə dərhal məlumatla təmin etmək məqsədilə həmin ölkələrin paytaxtlarında 100-dən artıq ticarət nazirliyi və regional təşkilatlarda müvafiq mərkəzlər təşkil etmiş , onları kompüter və internetlə təmin etmişdir .
çox iqtisadçılar tərəfindən müzakirə olunmuşdur . Bu sahədə öz sərt fikirlərini bildirən şəxslərdən biri də Martin Xor olmuşdur . Onun fikrincə ÜTT-də nkişaf Etmiş Ölkələrin ( EÖ) və bu əsnada Transmilli Korporasiyaların çox böyük üstünlükləri vardır. Bunlara misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar. nkişaf Etmiş Ölkələr müəyyən məhsullar ( məs. geyim məhsulları) üçün yüksək qeyri- tarif bariyerləri və kvotaları qoymaqla inkişafda olan ölkələrdən idxalın qarşısını asanlıqla ala bilirlər . Bu da liberal bazar qaydalarına tam ziddir. Anti- dempinq kimi qeyri-tarif barierlərində artım nkişafda Olan Ölkələrə icazə verilmir. Bu da misal üçün hazırda Çin və Amerika kimi ölkələr arasında ÜTT daxilində ziddiyətlərin yaranmasına gətirib çıxarıb.
EÖ kənd təsərrüfatının qorunması üçün yüksək proteksionist siyasətini yürüdıə bildikləri halda , EOÖ-lər bazarlarının açılmasına məcburdurlar və buna görə təsir altındadırlar. - Bir çox EOÖ-in Uruqvay Raundunda danışıqlarda aktiv şəkildə iştirakına icazə verilmir. - TR PS razılaşmasına uyğun olaraq EOÖ-lər bəzi tibbi və kənd təsərrüfatı məhsulların hazırlanmasında xarici tecnologiyadan faydalanmasında limitlər vardır. nkişafda Olan ÜTT ölkələri Uruqvay Raundundan faydalana bilmir və 75 buna görə də , ÜTT ticarət sistemində dəyişikliklərin edilməsi vacibdir.
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|