Rbaycan döVLƏt qt sad un vers tet mag stratura m
Yüklə 0,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ST FAD Ə OLUNAN ƏD ƏB YYAT S YAHISI
- Elektron resurslar
|
Hazırda Azərbaycan ÜTT -yə daxil olmaq üçün 12 ölkə ilə danışıqlar aparır. Danışıqların prinsipial məqamı ölkənin bu təşkilata hansı statusda daxil olması ilə bağlıdır. Belə ki, Azərbaycanın inkişaf etməkdə olan ölkə kimi təşkilata daxil olması əlverişlidir. Bu statusda bəzi üstünlüklər, əlverişli şərtlər əldə etmək olar. Digər vacib məsələ qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi , ÜTT-nin standartlarına uyğunlaşdırılmasıdır. Bu sahədə təsdiq olunmuş fəaliyyət planının bir qismi artıq yerinə yetirilib. 50-yə yaxın sənəd var ki, onlardan 30-a qədəri təşkilatın tələblərinə uyğun qəbul olunub . Digər sənədlər üzərində isə işlər davam etdirilir.
ÜTT-yə daxil olmaq çoxaspektli bir məsələ olmaqla bir çox insanların, müəssisələrin, sahələrin, ölkənin, dövlətin həyatına kifayət qədər təsir etmək gücünə malikdir. Həmin təsirlərin keyfiyyət cəhətdən öyrənilməsinə, lazım gəldikdə onun kəmiyyət göstəricilərinin də müəyyənləşdirilməsinə bəzi yanaşmalar mövcuddur. Bu isə onu göstərir ki, ÜTT üzvlüyünə qəbul olunmaq Azərbaycan iqtisadi mühiti üçün də təsirsiz ötüşməyəcəkdir . Ona görə də bu proses qabaqlayıcı tədbirlərin həyata keçirilməsi ilə müşahidə olu nmalıdır. qtisadiyyatın inkişafı, ə halinin rifah səviyyəsinin yüksəldilməsi və ən əsası, dövlətin beynəlxalq nüfuzunun artması üçün ÜTT-nin daimi üzvlüyünün əldə olunması istiqamətində beynəlxalq normalar çərçivəsində müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi davam etdirilməlidir . Hazırki dövr üçün qloballaşan dünyanın tələblərini nəzərə alaraq, aşağıda göstərilən məsələləri rəhbər tutaraq , Azərbaycanın ÜTT-yə daxil olması 76 vacibdir: a) Dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiya prosesini sürətləndirmək; b) Azərbaycan mallarının dünya bazarına çıxarılmasına mövcud şərtlərdən daha yaxşı şərtlərin tətbiqi ;
c) beynəlxalq ticarət mübahisələrinin beynəlxalq hüquqda qəbul edilmiş və ÜTT-nin tərəfdaş çıxdığı rəhbər müddəalar əsasında həll olunması; d) ÜTT-nin ticarət iqtisadi normalarının Azərbaycan qanunvericiliyində təsbit olunmasıyla ölkədə beynəlxalq investisiyaların əlverişli cəlb olunma mühitinin yaradılması; e) Azərbaycanlı investorların ÜTT-yə üzv olan dövlətlərdə fəaliyyət sferasının genişlənd irilməsi; f) Milli bazarda Azərbaycan mallarının və xidmət sahələrinin çeşidinin artırılması və rəqabət qabiliyyətinin təmin olunması; g) beynəlxalq ticarət qaydalarının qəbul olunmasında və icrasında milli maraqlar baxımından iştirak imkanı; h) Azərbaycanın dünyada beynəlxalq ticarətin bərabər hüquqlu subyekti kimi daha yaxşı tanınması, ona olan inamın, etimadın artması; i) Xarici ticarətin tənzimlənməsində qiymət metodlarından və mexanizmlərindən istifadə olunması, yəni idxal və ixracın tənzimlənməsində yalnız gömrük tariflərindən istifadə və tədricən qeyri-tarif tənzimlənməsindən imtina olunması; j) ixracda və idxalda dövlət tədarüklərinin ləğvi; k) xarici iqtisadi münasibətlərə coxtərəfli yanaşma; l) ixracın genişləndirilməsi, yəni onun coğrafi və əmtəə strukturunun diversifikasiyası və dərinləşdirilməsi ; m) idxala münasibətdə adekvat müdafiə tədbirləri sistemindən istifadə; n) xarici iqtisadi fəaliyyətin tənzimlənməsi tədbirlərindən digər məqsədlər üçün (məsələn, dövlət büdcəsinin gəlirlər hissəsinin formalaşdırılması üçün) istifadə olunmaması. Azərbaycanda zəif ikişaf etmiş sahələrdən biri elektron ticarətdir. Odur ki, 77 bu sahədə bir sıra problemlər yaranmışdır. E-kommersiya sahəsində həllini gözləyən problemlər.Müasir dövrdə e- kommersiya sahəsindəki yuxarıda göstərilən problemlərlə yanaşı Azərbaycanın ÜTT yə daxil olması üçün bir sıra digər məsələlərin də həlli zəruridir: 1. e-ticarət obyektlərinin təsnifatı; 2. elektron sövdələşmə tərəflərinin göndərilmə-çatdırılma üsullarının və yerinin müəyyən edilməsi; 3.beynəlxalq elektron əməliyyat iştirakçılarına vergiqoyma; 4.Xidmətlər Ticarəti üzrə Baş Razılaşmanın (XTBR) telekommunikasiyalara dair razılaşmalar çərçivəsində nternet
-xidmətlərin təsnifləşdirilməsi məsələləri; 5.qlobal elektron bazarın tənzimlənməsində dövlətlərin rolu; 6.e-kommersiya şəratində intellektual mülkiyyət hüquqlarının müdafiəsi; 7.e-kommersiyanın XTBR çərçivəsində danışıqlar prosesinə təsiri; 8.e-kommersiyada gömrük qaydaları və prosedurları; 9.e-kommersiyanın qloballaşma problemləri.
Bu və digər oxşar məsələlərin həlli ölkənin ÜTT -yə daxil olmaqla bağlı, eləcə də ticarət siyasətinin müəyyənləşdirilməsində əsaslı rol oynaya bilər. Azərbaycan Respublikası qtisadiyyat və Sənaye Nazirliyi mütəxəssislərinin fikrincə Azərbaycanın dünya ticarət sistemində , həmçinin beynəlxalq əmək bölgüsündə öz layiqli yerini tutması , digər dövlətlərlə iqtisadi əlaqələrin daha da inkişaf etdirilməsi , iqtisadi inkişafın stimullaşdırılması və nəhayət, iqtisadiyyatın transformasiyanın təmin edilməsi olacaqdır . Bəs Azərbaycanın ÜTT-ə üzv olmaqda əsas məqsədi nədir ?Bu məqsədləri aşağıdakı kimi qruplaşdıra bilərik. - Dünya iqtisadiyyatı sisteminə inteqrasiya prosesini sürətləndirmək; - ÜTT-nin mübahisələrin həlli mexanizmindən istifadə etmək imkanını əldə etmək. - ÜTT qaydalarını tətbiq etdikdən sonra daha çox həcmdə birbaşa xarici investisiyaları cəlb etmək; - Ölkədə aparılan iqtisadi islahatlara beynəlxalq təşkilatlar və eləcə də ölkələr 78 tərəfindən yardımın artırılmasına nail olmaq; - Dünyanın əksər ölkələri ilə ÜTT tərəfindən qəbul edilmiş ümumi qaydalar ə sasında ticarət əməliyyatları həyata keçirmək; - ÜTT-yə üzv olan ölkələrin bir-birinə verdikləri güzəştlərdən faydalanmaq; Qeyd etmək vacibdir ki, ÜTT-ə daxil olan hər bir yeni üzv dövlət Azərbaycan üçün yeni bir maneə deməkdir. Məsələn Rusiya və digər Qırğızıstan, Gürcüstan, Moldova və Ermənistan kimi MDB ölkələrinin artıq ÜTT-də olması həmin ölkələrin Azərbaycana qarşı yeni şərtlər qoyması deməkdir ki , bu da Azərbaycanın ÜTT-ə üzvlük prosesini və üzvolma şərtlərini ağırlaşdırır . Azərbaycan hökuməti üzv olarkən yüksək şərtlər əldə etməyə çalışır .Çünki, qeyd olunan MDB ölkələrinin üzvolma şərtlərinə nəzər yetirsək görərik ki , bu ölkələrin üzvolma şərtləri inkişaf etməkdə olan ölkələrin deyil , daha çox inkişaf etmiş ölkələrin şərtlərinə uyğundur. Artıq bir sıra ölkələrin dəstəyi və Azərbaycan Hökumətinin apardığı iş nəticəsində Ermənistanın üzv olması zamanı bu ölkə tərəfindən rəsmi olaraq bir sıra
öhdəliklərin götürülməsinə nail olunmuşdur .Bunlardan ən vacibi “Azərbaycanın üzv olmasına maneçilik törətməmək və eləcə də işğal edilmis ərazilərə ÜTT qaydalarının tətbiq olunmasına çalışma maq” öhdəliyi hesab olunur. Azərbaycan Respublikasının ÜTT -yə üzv olması isləri üzrə Komissiyanın qəbul etdiyi Üzvolma Konsepsiyasına əsasən ÜTT ilə danışıqlarda Azərbaycan Hökumətinin mövqeyinin aşağıdakı prinsiplərə əsaslanması nəzərdə tutulur : a) Azərbaycanın inkisafda olan ölkə olduğunu nəzərə alaraq ÜTT çərçivəsində digər ölkələrə verilmiş müvafiq güzəştləri əldə etmək ;
b) ÜTT qaydaları tam tətbiq olunanadək maksimum uzunmüddətli keçid dövrünün verilməsinə nail olmaq; c) Azərbaycanın iqtisadiyyatı, xüsusi ilə də sənayesi üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən mallar üzrə yüksək idxal gömrük rüsumlarının tətbiqinə nail olmaq; d) Rüsumların aşağı salınması qaçılmaz olduğu halda ortalama rüsumların eyni səviyyədə saxlanması məqsədi ilə əhəmiyyəti az olan mallar üzrə rüsumların
79 endirilməsi, digərlərinin isə əksinə yüksəldilməsinə nail olmaq; e) Kənd təsərrüfatı sahəsində subsidiyalar üzrə danışıqlar zamanı illik kənd təsərrüfatı məhsulu istehsalının 10% həcmində subsidiya verilməsinə nail olmaq; f) Xidmətlər sahəsində danışıqlar zamanı inkişaf etməkdə olan ölkələrə verilən xüsusi və diferensial güzəştli rejimin Azərbaycana da verilməsinə nail olmaq.
Müxtəlif sahələrdə yerli mütəxəssislərin mövcud olduğu halda xaricilərin burada işə düzəlmə qaydalarının liberallaşdırılmasına yol verməmək; nkişaf etmiş ölkələrin Azərbaycanın ÜTT tələblərindən kənara çıxan sazişlərə qoşulmaq təkliflərini diqqətlə öyrənmək , həmin öhdəliklərin yalnız üzvolma başa çatdıqdan sonra götürmək .
Azərbaycanın ÜTT-ə üzvlük məsələsinin itkilərini və qazanclarını müxtəlif aspektlərdən qiymətləndirmək mümkündür. Beynəlxalq ticarətin maksimum dərəcədə liberallaşdırılması və onun möhkəm əsaslarının yaradılması istiqamətində əhəmiyyətli işlər görərək azad rəqabət üçün əlverişli şərait yaradılmasına , ticarətdə kəmiyyət məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılmasına, ticarət siyasətinin aydın və şəffaf olmasına çalışan DTT bazarlara sərbəst çıxış prinsipi ilə münbit milli rejimlərin tətbiqi bazasında, həmçinin idxala tətbiq olunan kəmiyyət məhdudiyyətlərinin aradan qaldırılması yolu ilə ticarət dövriyyəsinin səmərəli təşkilinə , eləcə də üzv ölkələrin xarici ticarət rejimində aşkarlığın və şəffaflığın təminatına xidmət edir. Hazırda Azərbaycanda idxala gömrük rüsumları 0-15 faiz, onların ortalama dərəcəsi isə 7-8 faiz ətrafında dəyişir, ölkəmiz Beynəlxalq Valyuta Fondu qarşısında ortalama faiz dərəcəsinin 5-6 faiz diapozonuna uyğunlaşdırılması barəsində öhdəliyə də malikdir . Diqqət yetirin: ÜTT-yə qəbul ərəfəsində Qırğızıstanda idxala gömrük rüsumları 0-50 faiz arasında dəyişirdi, ortalama dərəcə isə 10,74 faizə bərabər idi. Qəbul zamanı ölkə 3 il ərzində rüsumların yuxarı həddini 50 faiz səviyyəsində saxlamaq güzəştini əldə etmiş və 2000- ci ildən 80 başlayaraq endirilən rüsumlar üzrə ortalama faiz dərəcəsi 2003-cü ildə 5,4 faiz təşkil edib . Türkiyədə isə baxmayaraq ki, ölkə QATT-nin təsisçisi olaraq ÜTT-nin qurucularından sayılır, indi də bəzi kənd təsərrüfatı məhsulları üzrə mövsümi fəaliyyət göstərən idxal rüsumlarının yüksək dərəcəsi hətta 200 faizə çatır.Çində isə qəbul ərəfəsində gömrük rüsumları 0-65 faiz dəyişirdi və qəbul zamanı həmin səviyyəni saxlamaq üçün bu ölkəyə 2010-cu ilədək güzəşt müddəti verildi. Ümumiyyətlə , məlumat üçün qeyd edək ki, ÜTT qəbul zamanı tarif güzəştlərinə görə keçid dövrü üçün Qırğızıstana 7 il, Latviyaya 9 il, Moldovaya 4 il və Gürcüstana 5 il vaxt ayrılmışdır. Bu müddət bəzi ölkələr üzrə (Çin, Hindistan və s.) 15-25 ili əhatə edir. Azərbaycanın ÜTT-yə üzvlüyü qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi ilə birbaşa bağlıdır .Hazırda tənzimləmə, intellektual mülkiyyət və investisiyalar sahəsində elə qanunlar var ki, onlar beynəlxalq standartlara, eləcə də DTT
-nin tələblərinə cavab vermir.ÜTT-yə qəbul ölkənin ticarət siyasətini proqnozlaşdırmağa imkan verəcək , şəffaflıq artıracaq, beynəlxalq ticarət partnyorları çoxalacaq və iqtisadi münaqişələr daha səmərəli həll olunacaq.Qeyd edək ki , kənd təsərrüfatı sazişi çərçivəsində müzakirə olunan əsas məqamlar bu sahəyə subsidiyaların yuxarı həddinin və tariflərin müəyyənləşdirilməsidir .
81
Aparılmış tədqiqatlar bizə belə bir nətəcəyə imkan verir ki, Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq əmək bölgüsündə iştirakını genişləndirmək üçün ən ə sas strateji addım ixracın əmtəə və cografi strukturunu genişləndirməklə diversifikasiya siyasətini reallaşdırmaq və ÜTT ilə əməkdaşlığı sürətləndirməlidir. ÜTT ilə əməkdaşlığın ölkə iqtisadiyyatına mümkün təsir istiqamətləri bu və ya digər formada SWOT təhlil edilməli və nəticələri xarici ticarət siyasətinin hazırlanmasında nəzərə alınmalıdır. “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” nkişaf Konsepsiyasına əsasən ixrac yönümlü iqtisadi model əsas götürüldüyündən, qeyri- neft məhsullarının ixracının genişləndirilməsi və ixrac prosedurlarının daha da sadələşdirilməsi məqsədilə ən qısa dövrdə ÜTT-yəüzvlük məsələlərinin həlli və ölkədə tətbiq edilən xarici ticarət siyasətinin prioritet istiqamətlərini məhz ÜTT prinsipləri çərçivəsində qurmaqla aşağıdakılar olacaqdır: - xarici ticarətin daha da liberallaşdırılması və ölkənin ixrac potensialından maksimum səviyyədə istifadənin təmin edilməsi və ölkənin milli iqtisadi maraqları təmin edilməklə Ümumdünya Ticarət Təşkilatına (ÜTT) üzvolma prosesinin davam etdirilməsi; - ixrac edilən və ixrac potensialı olan məhsulların keyfiyyət standartlarının yüksəldilməsi və bu istiqamətdə beynəlxalq standartlara uyğun məhsul istehsal edən müəssisələrin stimullaşdırılması və milli brendlərin yaradılmasının dəstəklənməsi; - Azərbaycan mənşəli məhsulların xarici bazarlara maneəsiz ixrac edilməsi məqsədilə müvafiq qanunvericiliyin təkmilləşdirilməsi istiqamətində işlərin davam etdirilməsi; - Ümumiləşmiş Preferensiyalar Sistemləri çərçivəsində əldə edilən güzəştlərdən maksimum səviyyədə istifadənin təmin edilməsi məqsədilə müvafiq tədbirlərin görülməsi; - ticarətin asanlaşdırılması, o cümlədən ticarət zamanı rəsmiləşdirmə işlərinin müddətinin qısaldılması və bununla bağlı xərclərin aşağı salınması üzrə işlərin davam etdirilməsi; 82 - xarici ticarətin inkişafı üçün infrastruktur təminatının daha da yaxşılaşdırılması və təkmilləşdirilməsi istiqamətində müvafiq tədbirlərin görülməsi; - tarif dərəcələrinin optimallaşdırılması, qeyri-tarif məhdudiyyətlərinin azaldılması, ölkə daxili istehsalın artımını dəstəkləyəcək və ölkənin iqtisadi təhlükəsizliyini təmin edəcək idxalat siyasətinin tətbiq edilməsi; - antidempinq qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi və zəruri hallarda müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi; - Azərbaycan mənşəli kənd təsərrüfatı məhsullarına xarici bazarlarda tətbiq edilən diskriminasiya tədbirlərinin araşdırılması və zərurət yarandığı təqdirdə müvafiq tədbirlərin həyata keçirilməsi; - müqayisəli üstünlüyə malik olan Azərbaycan mənşəli məhsulların dünya bazarlarına çıxış imkanlarının artırılması məqsədilə ixracatçı müəssisələrin beynəlxalq sərgi və yarmarkalarda iştirakının stimullaşdırılması; - Azərbaycanın milli maraqlarına uyğun olaraq ticarət sahəsində ikitərəfli və çoxtərəfli sazişlərə qoşulması istiqamətində müvafiq işlərin davam etdirilməsi; - xarici ticarət sahəsində beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsi və xarici ticarət siyasətinin daha da təkmilləşdirilməsi məqsədilə ölkəmizin milli maraqlarına uyğun, elmi-praktiki üsullara əsaslanan müasir ticarət siyasəti metodlarının tətbiq edilməsi; - ixracatda elektron ticarət xidmətlərindən geniş istifadə imkanlarının araşdırılması və inkişaf etdirilməsi istiqamətində müvafiq işlərin görülməsi; - ixracın genişləndirilməsi məqsədilə ixracatçılara dövlət dəstəyi üzrə mexanizmlərin araşdırılması, ixracatçılara maliyyə dəstəyinin göstərilməsi üzrə banklar tərəfindən ixrac kreditlərinin inkişaf etdirilməsi istiqamətində müvafiq işlərin görülməsi və s.
83 Резюме Всемирная торговая организация (ВТО), несомненно, относится к ведущим
институтам глобализационного процесса и входит в ряд наиболее влиятельных и масштабных из них: подавляющее большинство государств мира
, включая мировые державы, уступили ей некоторые свои полномочия'. Членство
в глобальной торговой системе ВТОпомогает стране ускорить интеграцию в мировую экономику и в процессе глобализации в целом. Азербайджан входит в ряд претендентов на вступление в ВТО, присоединение к которой станет одним из поворотных геополитических и геоэкономических факторов в процессе интеграции республики в глобальную торговлю
и установление в страт подлинной рыночной экономики.В диссертационном исследовании была поставлена научная цель, осуществить комплексное ,системное исследование концептуальных основ международной торговли
, современное состояние экономики и пути повышения эффективности внешнеторговой деятельности Азербайджана. Aнализируется ход вступления Азербайджана в ВТО.рассматриваются положительные и отрицательные стороны этого процесса, предлагается ряд практических рекомендаций.
84
The traditional and most developed form of the international economic relations is foreign trade. The modern international economic relations, described active development of world trade, bring many new and specific national economies in development. Foreign trade in the goods is a part of international trade and represents the specific form of an exchange of the goods between sellers and buyers of the different countries. The sphere of foreign trade gives huge opportunities for becoming and developments of economy, formation of the budget of the country, maintenance of well-being of people. Effective foreign trade activities is capable to provide an output of the country on the advanced boundaries of economic and a science, its promotion forward on a way of economic progress. In this connection expansion of economic and scientific and technical communications with foreign countries, use of opportunities of a mutually advantageous international division of labour is the important direction of activity of our country during the modern period Possessing significant power resources, highly skilled enough manpower at the lowered cost of a labour, Azerbaijan represents a huge commodity market, services and capitals. However the degree of realization of this potential in the external economic sphere is rather modest. Commodity circulation of Azerbaijan with other countries grows, that speaks about development and strengthening of trade and economic relations. Unfortunately, the role of Azerbaijan in world trade is insignificant, but for the country value of the external economic sphere very essentially. The sphere of foreign trade gives huge opportunities for becoming and developments of economy, formation of the budget of the country and maintenance of well-being of people.
85
1. Muradov Ə.C. Azərbaycan və ÜTT: Xidmətlər Bakı-2006 2. Гаджиев Ш.Г. Азербайджан на пути к мировому сообществу: стратегия внешнеэкономического развития. Киев – 2000. 3. Kvass . . ÜTT-yə üzvolma: prosedur, tələblər və nailiyyətlər Bakı-2006 4. Əliyev R.H. Azərbaycan və Dünya Ticarət Təşkilatı Bakı-2007 5. H.Rəcəbli «BMT-nin ixtisaslaşmış qurumları və Azərbaycan». Bakı, 1997. 6. H.Rəcəbli «BMT-nin ixtisaslaşmış qurumları». Bakı, 2003. 7. Birləşmiş Millətlərin Minillik Bəyannaməsi. Nyu-York, 2000. 8. Sürət və reallıq. BMT haqqında suallar və cavablar. Bakı, 2000. 9. UNESCO-nun beynəlxalq normativ aktları. Bakı, 1998. 10. Карамелла Арис. «Понятие и структура системы ООН». Москва. 11. Овчинников Н. «Что может ООН в экономике». Москва. 12. Куэльар Х.П. «ООН: сегодня и завтра». Москва, 1998. 13. Морозов Г.И. «Специализированные учреждении ООН в современном мире». Москва, 1967. 14. Кофи А.А «Партнерство во имя всемирного сообщества». ООН, 1998. 15. Кофи А.Аннан «Общая судьба-новая решимость». ООН, 2000. 16. «Basic facts about The United Nations». New York, 2012. 17. «World Bank Annual Report» World Bank, New York, 2013. Elektron resurslar 1. www.un.org 2. www.un-az.org 3. www.undp.org 4.
www.wto.org 5.
www.wto.az
6. www.economy.gov.az
7.
www.cbar.az
8. www.mfa.gov.az
86
Yüklə 0,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|