Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

manfaatlariga zarar yetkazilishining oldini olish uchun tegishli 
choralarni ko‘rgan bo‘lishligidir. Ko‘rilgan chora-tadbirlarning zarurligi 
obyektiv va subyekt mezonlar asosida belgilanadi. 
Obyektiv tomondan xavfsizlik choralarini ko‘rish zarurligi shundan 
iboratki, tavakkalchilik bilan bog‘liq harakatlarni amalga oshirish sharoiti 
aynan shu choralarning ko‘rilishini talab qiladi (masalan, yong‘in bilan 
bog‘liq tajribalarni o‘tkazishda yong‘in xavfsizligini ta’minlash choralarini 
ko‘rish zarur). 
Subyekt tomondan xavfsizlik choralarini ko‘rish zarurligi shuni 
bildiradiki, shaxs kelib chiqishi mumkin bo‘lgan salbiy oqibat va uning 
hajmini anglay oladi, shu sababli zarar kelib chiqmasligi yoki ahamiyatsiz 
bo‘lishi uchun ham u shunday choralarni ko‘rishi lozim bo‘ladi. 
Shuni e’tiborga olish lozimki, zarur choralarni ko‘rish har qaysi 
holatda ishning barcha holatlarini o‘rganib chiqish asosida hal etilishi 
lozim bo‘lgan faktlarga ham bog‘liqdir. 
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan barcha shartlar mavjud bo‘lgan 
taqdirdagina tavakkalchilik asosli va huquqiy hisoblanadi, yetkazilgan 
zarar esa jinoiy emas deb topiladi. Kasb yoki xo‘jalik faoliyatiga bog‘liq 
asosli tavakkal qilishdan ko‘zlangan ijtimoiy foydali natijaga erishilmagan 
va yetkazilgan zarar ijtimoiy foydali maqsadga erishish natijasida olinishi 
mumkin bo‘lgan natijadan ko‘proq bo‘lgan taqdirda ham tavakkalchi 
shaxsni javobgarlikka tortishga sabab bo‘lmaydi. «Kasb yoki xo‘jalik 
faoliyatiga bog‘liq asosli tavakkalchilik qilishda ko‘zlangan ijtimoiy 
foydali natijaga erishilmagan va keltirilgan zarar ijtimoiy foydali 
maqsadga erishish natijasida olinishi mumkin bo‘lgan foydali natijadan 
ko‘proq bo‘lgan taqdirda ham yetkazilgan zarar javobgarlikka sabab 
bo‘lmaydi» (JK 41-moddasi 3-qismi). 
Ayni paytda, agar shaxsning harakati qonuniylik shartlaridan biriga 
muvofiq kelmasa, u umumiy asosda baholanadi va xavf mavjud bo‘lgan 
434 

---

holat jazoni yengillashtiruvchi holat sifatida JK 55-moddasi 1-qismi «e» 
bandiga muvofiq, ya’ni shaxsning ijtimoiy foydali maqsadi bo‘lganligi 
tufayli jazoni yengillashtiruvchi holat qatoriga kiritiladi. 
Ammo, shaxs ishning haqiqiy holatlari bo‘yicha xatoga yo‘l qo‘ygan 
bo‘lsa (masalan, ijtimoiy foydali maqsadini amalga oshirish uchun xato 
harakat qilsa; ma’lum xavfsizlik choralarini ko‘rish borasida xatolikka yo‘l 
qo‘ygan bo‘lsa), ushbu holatda aybdor shaxsning harakatlarini faktik xato 
bilan bog‘liq qonun-qoidalar asosida kvalifikatsiya qilinishi lozimdir, ya’ni 
tavakkalchilik qonuniy shartlar asosida amalga oshirilganligi tufayli 
ehtiyotsizlik orqasida sodir etilgan jinoyat sifatida kvalifikatsiya qilinadi. 
Subyekt tavakkalchilik harakatlarini amalga oshirishda qonuniy shartlarga 
rioya qilmagan holatlarda uning harakatlari qasddan yoki ehtiyotsizlik 
sifatida umumiy asoslarda javobgarlikka tortiladi.