Buxoro davlat universiteti tairova m. M. Giyazova n. B. Hamidov m. E. Korxona iqtisodiyoti

 
 
 
 
Mavzu: KORXONANING ASOSIY FONDLARI VA ISHLAB ChIQARISh 
QUVVATI 
Asosiy fondlarkorxona ishlab chiqarish vositalarining bir qismi bo‘lib, 
ishlab chiqarish jarayonida uzoq vaqt ishtirok etada va o‘zining natural-moddiy 
holatini yo‘qotmaydi hamda o‘z qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotlarga 
qismlab o‘tkazib beradi. Asosiy fondlar qiymatini tayyorlanayotgan mahsulotga 
o‘tkazish jarayoni amortzatsiya deb, ushbu jarayonda to‘plangan mablag‘lar esa 
amortizatsiya ajratmalari deb ataladi. 
Iqtisodiy maqsadlariga ko‘ra, asosiy fondlar ishlab chiqarish va noishlab 
chiqarish fondlariga taqsimlanadi. Ishlab chiqarish asosiy fondlari o‘z mohiyatiga 
ko‘ra, korxonaning ishlab chiqarish potensialini tashkil qilib, ularning tarkibiga 
quyidagilar kiradi: 

ishlab chiqarish binolari va inshoatlari; 

uzatish qurilmalari; 

quvvat mashinalari va uskunalari; 

ishchi mashinalar va uskunalar; 

transport vositalari; 

o‘lchov va tartibga solish asboblari va qurilmalari; 

foydalanish muddati bir yildan kam bo‘lmagan va qonunchilikda belgilab 
qo‘yilgan qiymatlardagi asboblar va ishlab chiqarish inventari. 
Asosiy ishlab chiqarish fondlari ishlab chiqarishda band bo‘lgan barcha 
mutaxassis va xodimlar soni bilan birgalikda, korxonaning ishlab chiqarish 
apparati deb ataladi. 
Noishlab chiqarish asosiy fondlarikorxona asosiy fondlarining ishlab 
chiqarishda bevosita ishtirok etmaydigan qismi bo‘lib, shu sababli o‘z qiymatini 
tayyor mahsulotga o‘tkazmaydi. Bular qatoriga asosan korxona balansida turuvchi 
turarjoy (uy-joy fondi), oshxona, profilaktoriya, klub, bolalar bog‘chasi va yaslilar, 
sport-sog‘lomlashtirish va boshqa ob'ektlar kiritiladi.
Asosiy fondlarni baholashning quyidagi usullari mavjud:boshlang‘ich 
qiymat bo‘yicha - asosiy vositalarni yaratish yoki sotib olish uchun sarflangan 

---

xarajatlar majmuidan iborat bo‘lib, asosiy fondlar yoki ularning alohida qismlarini 
foydalanishga topshirish uchun yaroqli holga keltirish bilan bog‘liq bo‘lgan-ularni 
keltirish, o‘rnatish kabi xarajatlarni hisobga olgan holda yuzaga keluvchi qiymat.