Microsoft Word talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda interfaol usullardan foydalanishning pedagogik jihatlari doc

n
1
=58 
Nazorat guruhi 
n
2
=60 
Ijobiy 
Salbiy 
Ijobiy 
Salbiy 
1 O‘z ishiga muhabbat, bolalar 
bilan ishlashga qiziqish. 
46 
12 
24 
36 
2 Tashabbuskorlik, bolalarda biror 
ishga ixlos va qiziqish uyg‘ota
bilish. 
50 
8 
13 
47 
3 Bolalarni 
tushuna 
bilish 
qobiliyati, ularning yaxshi va 
yomon xislatlarini ko‘ra bilish, 
dars materialiga ular qanday 
idrok qilayotganini seza bilish, 
ularning bilimlari va qobiliyatini 
obyektiv 
baholash, 
psixolog-
amaliyotchi bo‘lish. 
47 
11 
14 
46 
4 Yuksak umumiy madaniyat, ko‘p 
qirrali 
bilim 
egasi 
bo‘lish, 
salmoqli pedagogik bilimi va 
mahorati. 
39 
19 
25 
35 
5 O‘z faniga qobiliyat, uni yaxshi 
bilish va unga qiziqish, o‘z fani 
bo‘yicha bilimlarini kengaytirish 
va unga intilish. 
55 
3 
24 
36 
6 Kuch-quvvat, faollik, maqsadga 
intiluvchanlik, irodaviy sifatlar. 
43 
15 
27 
43 
7 Mehnatga ijobiy munosabat. 
42 
16 
28 
32 
8 Bilimlarni, 
his-tuyg‘ularni, 
52 
6 
27 
33 

---

83 
e’tiqod, fikrlarni boshqalarga 
bera bilish.
9 Tashkilotchilik qobiliyati. 
48 
10 
24 
36 
10 Bolalar 
jamoasini 
boshqara 
bilish qobiliyati. 
51 
7 
18 
42 
11 Mas’uliyat hissi, kamtarlik, o‘z 
mahoratini 
takomillashtirishga 
to‘xtovsiz 
intilish, 
o‘z 
nuqsonlarini seza bilish va tuzata 
bilish qobiliyati. 
41 
9 
29 
31 
12 Hurmat qozona bilish qobiliyati. 
54 
4 
22 
38 
 
 
Talabalar tomonidan auditoriya va auditoriyadan tashqari mashg‘ulotlar 
jarayonida tashkilotchilik mahorati mazmunining to‘liq o‘rganilish darajasini aniqlash 
maqsadida ushbu g‘oya mohiyatini o‘zida batafsil mujassam etgan anketa 
savolnomasini ishlab chiqdik (1-ilovaga qarang).  
Tajriba sinov ishlarini matematik statistik tahlil qilganimizda quyidagi 
natijalarga erishdik:
Ushbu savolnoma tajriba-sinov ishlarining boshi va oxirida talabalar e’tiboriga 
havola etildi. Tajriba-sinov ishlari boshi va yakunida tajriba hamda nazorat guruhi 
talabalari tomonidan qayd etilgan ko’rsatgichlar taqqoslandi hamda matematik-
statistik metod yordamida qayta ishlandi. Mazkur holat biz tomonimizdan ishlab 
chiqilgan va tajriba-sinov ishlari jarayonida amaliyotda sinovdan o’tkazilgan 
uslubiyatning samaradorligini tasdiqladi. 
Pedagogik salohiyatga ega bo’lgan oliy o’quv yurtlarida talabalarda 
tashkilotchilik mahoratini shaklantirishda interfaol usullardan foydalanishning 
pedagogik jihatlarini matematik-statistik tahlil qilishda tashkilotchilik tuchunchalarini 
shakllantirish bo’yicha mashg’ulot tashkil etildi. Ularning natijalari ushbu guruhda 
o’tkazilgan joriy nazorat ishi bilan o’zaro qiyoslandi. Baholash – N – gipotezasi 

---

84 
bo’yicha amalga oshirildi, ya’ni agar nazorat ishlarining o’rtacha baholari yuqori 
ishonсhlilik darajasidan kam farqlansa, u holda tashkilotchilikka oid tuchunchalarni 
shakllantirish bo’yicha materiallar talabalar tomonidan qanday o’zlashtirilsa, ana 
shunday o’zlashtiriladi deb hisoblanadi.
Talabalar bilimini baholashda 
tashkilotchilikka oid 
tuchunchalarning 
shakllanishini ko’rsatish maqsadida tajriba va nazorat guruhlarida o’tkazilgan nazorat 
ishlari natijalarini hisoblashda qulay bo’lishi uchun 100 ballik reyting tizimidan 5 
ballik reyting tizimini qulay deb topdik. Bu jadvalda ifodalangan. 
4-jadval 
Baho 
«2» 
«3» 
«4» 
«5» 
Ballar 
51-54 55-60 61-65 66-70 71-75 76-80 81-85 86-90 91-95 96-100 
Tajriba I 
3 
6 
4 
3 
3 
3 
3 
5 
6 
2 
Nazorat I 
8 
5 
6 
6 
2 
5 
0 
1 
2 
0 
Ushbu jadvalni DTS da keltirilgan darajalar bo’yicha quyidagicha baholarga 
aylantirdik: 
III daraja – reproduktiv daraja bo’lib, DTS da belgilab berilgan bilimlarni 
o’zlashtirishning minimal darajasiga mos keladi – “3” baho. 
II daraja – bu ham reproduktiv darajada qo’llaniladigan DTS dagi bilimlar 
darajasi bo’lib, bu darajada egallangan bilimlar «4» bilan baholandi. 
I daraja – bilimlarni ijodiy qo’llash darajasi bo’lib – «5» bilan baholandi. 
Reyting ko’rsatgichi – 70-55% - «3» 
Reyting ko’rsatgichi – 85-71% - «4» 
Reyting ko’rsatgichi – 100-86% - «5» 
Reyting ko’rsatgichi – 54% - «2»
Tajriba-sinov ishlari jarayonida 118 talabalardan olingan anketa-so’rovnoma va 
boshqa ishlar tahlil etilib, matematik-statistika metodi orqali talabalarda 

---

85 
tashkilotchilik mahoratining shakllanganlik darajasi aniqlandi. YUqoridagi 4-jadvalga 
asoslangan holda 5-jadvalni to’ldiramiz. 
5-jadval 
1 – tajriba guruhi 
2 – nazorat guruhi 
X
1 
2 
3 
4 
5 
2 
3 
4 
5 
N
1 
n
1
=58 
3 
15 
20 
20 
n
2
=60 
8 
30 
15 
5 
Ularni quyidagi formula asosida hisoblaymiz: 
2
,
3
18
,
3
60
191
60
5
5
4
15
3
30
2
8
1
0
,
4
98
,
3
58
231
58
5
20
4
20
3
15
2
3
1
||
||
1



























j
j
i
i
i
x
n
n
y
x
n
n
x
Demak, tajriba guruhida o’rtacha o’zlashtirish nazorat guruhidagidan katta 
ekan: X>Y. 
Endi har ikki guruh uchun tarqoqlik koeffisientlarini hisoblab shiqamiz. Shu 
maqsadda dastlab tanlanma dispersiyalarni hisoblaymiz: 




















642
,
0
60
52
,
38
60
2
,
3
5
5
2
,
3
4
15
2
,
3
3
30
2
,
3
2
8
1
/
9002
,
0
58
47
58
0
,
4
5
20
0
,
4
4
20
0
,
4
3
15
0
,
4
2
3
1
/
2
2
2
2
1
2
2
2
2
2
1
2
















































j
j
j
Y
i
i
i
X
n
Y
Y
n
S
n
x
x
n
S
Bular asosida har ikkita guruh uchun variasiya ko’rsatgichlarini hisoblaymiz: 

---

86 
%
0
,
20
100
2
,
3
642
,
0
%
100
%
51
,
23
100
4
9002
,
0
%
100










Y
S
V
X
S
V
Y
Y
X
X
Demak, 
%
51
,
23

y
V
ekan. Bu o’z navbatida tajriba guruhida talabalar bilimini 
baholash nazorat guruhidagiga nisbatan yo’lga qo’yilganligi, ya’ni o’rtacha qo’yilgan 
baholar talabalar bilimini o’zida to’g’ri aks ettirganligidan dalolat beradi. 
Biz yuqoridagi ko’rsatgichlarni e’tiborga olgan holda tajriba va nazorat 
guruhlarida usullari turlisha bo’lib, ularga mos kelgan baholash natijalari turli bosh 
to’plamlarga mos kelgan tenglamalar deb qarash mumkin degan farazni olg’a surish 
imkoniyatiga ega bo’ldik. Boshqacha qilib aytganda, biz tajriba va nazorat 
guruhlariga mos kelgan bosh to’plamlarning qiymatlari (matematik kutilishlari) mT 
va mH larning tengligi haqidagi: 
H0  mT = mH 
Farazni H1  mT > mH – qarama-qarshi farazga nisbatan asosli bo’lishini 
tekshirib ko’rdik. 
Tajriba guruhlari uchun baholash natijalari 
9002
,
0
;
81
,
0
;
0
,
4
2



X
X
S
S
x
; 
Nazorat guruhlari uchun baholash natijalari 
642
,
0
;
412
,
0
;
2
,
3
2



Y
Y
Y
S
Y
; 
Statistik tekshirishlar uchun qiymatdorlik darajasini 1-=0,95 deb olsak, 
=0,95 ishonсhlilik bilan matematik kutilishni baholash uchun ishonсhlilik intervalini 
topamiz 
n
S
t
X
a
n
S
t
X
X
Y
X
X
Y






baholash normal taqsimotga bo’ysungani uchun 
2(t)=V 
(t)=0.475 

---

87 
jadvalda tY=1.96 
Tajriba guruhlarida 
23
,
4
58
9002
,
0
96
,
1
4
77
,
3
58
9002
,
0
96
,
1
4










n
S
t
x
n
S
t
x
x
y
x
y
Demak, tajriba guruhlarida matematik kutilish uchun ishonсhli intervallar 
3,77  a
x
 4,23 
Nazorat guruhlarida ishonсhlilik intervali 
n
S
t
Y
a
n
S
t
Y
Y
Y
Y
Y
Y






3,04 < a
y
< 3,36 
Geometrik tasvirlasak 
Demak, x=0,05 qiymatdorlik darajasi bilan aytish mumkinki, tajriba guruhidagi 
o’rtacha baho nazorat guruhidagi o’rtacha bahodan yuqori ekan. Shunday qilib, tajriba 
sinov ishlari natijasidan talabalarda tashkilotchilik mahoratini shakllantirishda 
interfaol metodlardan foydalanganlik sezilarli darajada ortganligi aniqlandi. 
(/ / / / / / / / /) 
(/ / / / / / / / /) 
3,77 
4,23 
3,04 
3,36 

---

88