O`zbekiston Respublikasi Oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi O`zbekiston Respublikasi Sog`liqni saqlash vazirligi Toshkent farmatsevtika inistitu

Shaxsning e'tiqodi va dunyoqarashi. E'tikod-shaxsni uz karashlariga, prinsiplariga, 
dunyokarashiga muvofik tarzda ish kurishga da'vat etadigan motivlar sistemasidir. 'tikod 
shaklida namoyon buladigan extiyojlarni mazmuni-bu tabiat, tevarak-atrofdagi olam tugrisidagi 
bilimlar va ularning muayyan tarzdagi tushunilishi demakdir. Bu bilimlar nuktai nazarlar 
(falsafiy, estetik, axlokiy, tabiiy-ilmiy va xokazolar)ning tartibga solingan va ichki uyushgan 
sistemasini tashkil etgan takdirda kishining dunyokarashi sifatida talkin kilinishi mumkin. 
E'tikodlarning evolyusiyasi eng avvalo ularning mazmunli tomonlariga taalluklidir. 
Ularda shaxsning dunyokarashini ifoda etadigan xislatlar kuprok darajada namoyon bula 
boshlaydi. Kishining fikrlari va goyalari, prinsiplari uning butun xayoti mazmuni bilan, uning 
uzlashtirgan bilimlari bilan belgilanadi, uning karashlari sistemasiga zarur tarkibiy kism 
sifatida kirgan buladi, kishi uchun aloxida shaxsiy moxiyat kasb etadi va shuning uchun xam u 
bu fikrlar v prinsiplarni karor toptirishga, ularni ximoya kilishga, ularni boshka odamlar xam 
ma'kul kurishlariga erishish uchun kat'iyan extiyoj sezadi. 
 
Shaxsning yo’l-yo’riqlari. psixologiyada shaxsning yul-yuriklari uning u yoki bu 

---

extiyoji kondirilishiga yordam berishi mumkin bulgan faoliyatga tayyorligining, moyilligining 
uzi tomionidan anglanilmaydigan xolatini belgilaydi. Yul-yurik ob'yektni aynan muayyan 
tarzda idrok etish, tushunib yetish va anglab olish yoki u bilan ish kurishga utmishdagi tajribada 
shallangan shaylik va moyillikdan iboratdir. D.N.Uzdanze va uning xodimlari utkazgan ajoyib 
tadkikotlar shaxs xulk-atvorini belgilaydigan kayd etlgan yul-yuriklarning shakllanish 
jarayonini kursatib berdi. 
Masalan birinchi sinf ukuvchilarining muallimaga nisbatan uning xar kanday 
kursatmasini bajarishga shayligi shaklida namoyon buladigan yul-yuriklar ana shundaydir. 
Bunda muallimaning xar kanday xatti-xarakatlari, shu jumladan, biron bir boshka kishida 
namoyon bulganida bolalarning karshi xarakatini kuzgatishi mumkin bulgan xatti-xarakatlariga 
nisbatan xam xech kanday tankidiy yondashish bulmaydi. 
Kupgina yul-yuriklarning moxiyatini tashkil etadigan noxolislik yo kishining shaxsiy 
tajribasidagi ba'zi faktlardan shoshilinch va yetarli darajada asoslanmagan xulosalar 
chikarilishini okibati xisoblanadi, yoxud bu tafakkur stereotiplarining- muayyan ijtimoiy 
guruxda kabul kilingan standartlashtirilgan muloxazalarning natijasi buladi. 
Ijtimoiy xayotning turli faktlari (xodisalar, odamlar va boshkalar)ga nisbatan yul-yuriklar
ijobiy bulishi xam (vrachning barcha kursatmalarini bajonidil va anik bajaradigan bemor 
umuman tibbiyotga va kolaversa, uni davolayotgan doktorga nisbatan ijobiy munosabatga 
asoslanadigan yul-yurikka amal kiladi) va notugri tushuncha tusini olgan xolda salbiy bulishi 
xam mumkin.