Dinshunoslik

3. Islom dini doirasida yuzadagi diniy harakat va oqimlar. Bahoiylik – 
XIX asrda Eronda bobiylik yo‘nalishi zamirida vujudga kelgan diniy yo‘nalish. 
Sherozlik Sayid Ali Muhammad (1819-1850) 1844 yilda Bob (arabcha «eshik»), 
ya’ni yangi davrga «eshik» nomini olib, yaqin orada «Xudo elchisi»ning namoyon 
bo‘lishi, kishilarga yangi davrning asosiy qonunlari va nizomlarini in’om etishini 
targ‘ib qila boshlagan. 
Bobning yirik izdoshlaridan biri Mirza Husayn Ali Nuriy (1817-1892) 1863 
yilda Bob bashorat etib ketgan xudoning elchisi uning o‘zi ekanini e’lon qiladi va 
Bahoulloh, ya’ni «Allohning jilosi» nomini oladi. Ushbu yo‘nalishnning nomi ham 
Bahoullohning nomidan olingan. 
Bahoulloning «Kitobi Aqdas» («Eng muqaddas kitob») va «Kitobi Itqon» 
(«Mustahkam ishonch kitobi») asarlari bahoiylik ta’limotining asoslarini tashkil 
etadi. Yo‘nalish asoschisi o‘ziga islom dini e’tiqodiga ko‘ra, olamlarning 
Yaratuvchisi bo‘lgan «Allohning jilosi» nomini qabul qilgan bo‘lsa-da, bahoiylar 
aqidasiga ko‘ra, bahoiylik mustaqil din, u biror bir dindan ajralib chiqqan sekta 
ham, mazhab ham emas, deb hisoblanadi. 
Bahoiylik Hindiston, Uganda, Keniya, Eron, Misr, AQSH, Kanada kabi 
qator mamlakatlarda tarqalgan. Hozirgi vaqtda dunyoda bahoiylarning 9 ta ibodat 
uyi, 200 ga yaqin milliy hamda bir qancha mahalliy diniy majlislari mavjud. 
Bahoiylarning umumiy miqdori taxminan 6 million kishini tashkil etadi. 
Bahoiylik ta’limotiga ko‘ra: 

barcha dinlar bir ildizdan paydo bo‘lgan va payg‘ambarlar birodar 
hisoblanadi; 

Ibrohim, Muso, Iso va Muhammad payg‘ambarlardan tashqari Budda, 
Zardusht, Krishna, Bob va Bahoulloh ham payg‘ambar hisoblanadi. Bahoiylikda 
ular eng buyuk 9 ta payg‘ambar sifatida e’tirof etiladi; 

xudo har ming yilda Yer yuziga yangi payg‘ambar tushiradi; 

jannat va do‘zax, oxirat, shayton va farishtalar inkor qilinadi; 

hozirgi barcha dinlar bir-birini inkor qiladi, shuning uchun ham, ularni 
birlashtirish va insonlar orasidagi turli farqlarni yo‘qotish lozim. Bahoiylar 

---

71 
da’vosiga ko‘ra, bunday birlashtiruvchilik vazifasini bahoiylik bajarishi lozim. 

Vatan, millat degan tushunchalar ma’nisiz hisoblanadi. Zero, ularning 
fikricha, Yer yuzining hamma joyi Vatan hisoblanadi. 
Bahoiylikda ruhoniylar yo‘q. Mahalliy jamoalarni yilda bir marotaba 21 
aprel kuni yashirin ovoz berish yo‘li bilan saylanadigan 9 kishidan iborat Mahalliy 
diniy majlis boshqaradi. Bahoiylar yirik jamoasi mavjud bo‘lgan har bir davlatda 
Milliy diniy majlis saylanadi. O‘z navbatida Milliy diniy majlis vakillari 9 kishidan 
iborat bo‘lgan Umumjahon Adolat Uyi a’zolarini saylaydilar. Har besh yilda 
saylanadigan Umumjahon Adolat Uyi umumjahon bahoiylar jamiyatining 
faoliyatini boshqarib boradi. 
Bahoiylikda har biri 19 kunlik 19 oydan iborat bo‘lgan diniy taqvim qabul 
qilingan. Har 19 kunda jamoaning barcha a’zolari ibodat qilish, jamoa bilan 
bog‘liq ishlarni muhokama qilish, o‘zaro birodarlik aloqalarini mustahkamlash 
uchun yig‘iladilar. 
Kuniga uch marta Isroilning Akka shahriga qarab ibodat qilinadi. Umumiy 
ibodat duo o‘qish, meditatsiya hamda bahoiylikning asosiy kitoblari va jahon 
dinlari muqaddas kitoblaridan matnlar o‘qish orqali amalga oshiriladi. Har yili 2 
martdan 20 martgacha bahoiylar kun chiqardan kun botgunga qadar ovqat va 
suvdan o‘zlarini tiyib, ro‘za tutadilar. 
Bahoiylarning muqaddas ibodatxonasi Akka shahrida joylashgan. Xayfa 
shahri muqaddas shahar hisoblanib, dunyo bahoiylarining ziyoratgohi hisoblanadi. 
Bu yerda Bob ibodatxonasi, 1957 yilda bahoiylikning rahbarlik organi sifatida 
tashkil etilgan Umumjahon Adolat Uyining qarorgohi joylashgan.