Antropometriya. Bolalar qaddi-qomatini shakllanishi

Ko‘z qovoqlarini yumib-ochish refleksi va boshqa reflekslarni o'rganish 
Gonioskopiya - ko‘z oldi kamerasi burchagini goniolinza va tirqishli lampa 
yordamida tekshirish usuli.Oldingi kamera burchagi shox parda chekkasidagi yarim 
tiniq qismi - limb ostida joylashgan va u tashqaridan oddiy ko‘z bilan qaraganda 
ko‘rinmaydi. Shuning uchun oldingi kamera burchagi mikrotuzilishini ko‘rish 
uchun Van-Boyningen, Krasnov, Goldman gonioskoplari ishlatiladi. Bu 
gonioskoplap murakkab joylashtirilgashisha va linzalar tizimidan iborat. Tekshirish 
paytida goniolinza instillyatsion anesteziyalangan ko‘zning shox pardasi 
yuzasigaKo‘rish a’zolarini tekshirish usullarini qo‘liashni ikki davrga bo‘lish 
mumkin: birinchi davrda umumiy oftalmologik tekshirish usullari qoilaniladi. Bu 
bemorning oftalmolog qabuliga yoki statsionarga kirib kelishidan, uning k o ‘zi 
xastaligi haqidagi shikoyatlarini eshitish, kasallik tarixi (anamnesis morbi), 
hayotarixini (anamnesis vitae) va umumiy organizmi holatini aniqlash, ko‘zlarini 
qarab tekshirib dastlabki tashxis qo‘yish va zarur doridarmonlami buyurishgacha 
bo‘lgan davrda qo‘llanilgan usulardir. 
Bularga shifokorning bemorni ko‘zdan kechirishi, uning ko‘zini yonidan nur 
tushirib qarashi, shox parda sezuvchanligini tekshirishi, ko‘rish oHkirligini 
tekshirishi, biomikroskopiya, ko‘z ichiga nur yuborib qarash, ko‘z ichi bosimini 
o'lchash va zarur bo ‘lsa, ko'pincha, refraktometriya va oftalmoskopiyadan 
foydalanish usullari kiradi.Bemorlami tekshirishning ikkinchi davrida klinik 
diagnoz qo‘yish uchun va agar ko‘zdagi patologiya juda og‘ir va murakkab bo‘lsa, 
yana qo‘shimcha bir qator spetsifik tekshirish usullari: rangliperimelriya, 
oftalmoxiomoskopiya, gonioskopiya, tsikloskopiya, tonografiya, exobiometriya, 
ekzoftalmometriya, 
diafanoskopiya,oftalmodinamometriya, 
angiografiyalar 
qo'llanilib, bular asbobuskunalar yordamida bajariladi.Shifokorning yana bir 
vazifasi bemor qabulxonaga kiri 
kelishidan boshlab, uni diqqat-e'tibor bilan kuzatish, uning qaddibastiga, 
qadam tashlashi, nigohiga ahamiyat berishi kerak. Shunda bemorning engashib 
yurishi, oqsoqlanishi, ozg‘in yoki juda semizligi,uning rangi-ro‘yi, yuzidagi turli xil 

---

toshma, yara yoki chandiqlari borligi ko‘zga tashlanadi. Bular ko‘z kasalligining
patogenezini aniqlashga yordam berishi mumkin.
Bemor bosh suyagining shakli boshqacha, juda katta yoki kichkina, ko‘z
kosalarining simmetriyasi o‘zgargan biri katta, ikkinchisi kichik, ko‘z soqqasi
noto‘g‘ri joylashib, chaqchaygan kokz, yoki buqa ko‘zbo'lsa, bu turli umumiy
surunkali kasalliklar - toksoplazmoz, sil, zahm, bod, jigar, buyrak, alkogolizm va
boshqa kasalliklardan darak berishi mumkin. Chaqchaygan ko‘z qalqonsimon
bezning patologiyasidan, buqa ko‘z esa, ko*z kosasida o‘sma, o‘tkir yallig*lanish
borligidan yoki qon quyilganidan bolishi mumkin.
Agar bemorning ko‘zlari kam harakat, boqishi tikka yoki sal tepaga-yuqoriga
yo'nalgan bo'lsa, bu ko‘rish o‘tkirligining juda pasayganligidan, yoki u ko‘zini
yaxshi ocholmay, yorug* nurga qaray olmasa, bu ko‘zining o‘tkir yalligianganidan
darak beradi. Bemorning pastki jag‘i ostida yoki bo‘ynidagi chandiq ko'pincha
tuberkulyozga uchragan va u ko‘z pardalari yallig‘lanishiga sabab bo‘ladi.Bemor
shifokorning yoniga kelib o‘tirgach, avvalo uning ijtimoiy ahvolini aniqlash, so’ngra
shikoyatlarini diqqat bilan tinglamoq zarur. Uning nutqi va muomalasiga ham
ahamiyat berish kerak. Agar u ko‘zim birdan og*rib qoldi, achishdi, qizardi,
yoshlandi desa ko‘z pardalarining yallig‘langani, ko'zimga kecha qum tushdi yoki
sim tegib ketdi desa, bu ko'zning shikastlanib yallig‘langanidan darak beradi. Bemor
2-3 oydan beri ko‘zim xira yoki ko‘p narsalarga ko‘zim o‘tmayapti yoki ko‘zim
butunlay ko‘rmay qoldi, lekin hech qizargani ham og‘rigani ham yo‘q desa, bu ochiq
burchakli glaukoma, ko‘rish nervi atrofiyasi, to‘r parda distrofiyasidan, yoki 3-4
haftadan beri ko ‘zimga mayda-mayda nuqtalar yaltirab k o ‘rinadi desa, bu
donachalar xorioidit, xorioretinitdan, yoki ko‘zimda bir nuqta paydo bo‘lgan,
qancha artsam ham ketmaydi yoki shu k o ‘zim bilan qaraganda elektr lampasi ikkita
ko‘rinadi desa, bu qarilik kataraktasi boshlanayotganidan darak beradi.

---

Nafasning rivojlanish ko’rsatkichlari
Reja 
1. Nafas olish organlarining umimiy tavsifi 
2. Nafas olish va chiqarish 
3. Gazlar almashinuvi 

---

Organizmda tinimsiz ravishda oksidlanish jarayoni bajariladi. Atrof-muhitdan
tushayotgan kislorod hujayralarga yetkazib beriladi va u yerda sitoplazma tarkibiga
kiruvchi yuqori molekulyar organik moddalardan ajraladigan uglerod va vodorod
bilan birikadi. Organizmdan chiqarilishi kerak bo’lgan o’zgarishlarning oxirgi
mahsulotlari – karbonat angidrid gazi, suv va boshqa birikmalar organizmga tushgan
kislorodning katta miqdorini o’zlarida saqlaydi. Kislorodning kam qismi esa hujayra
sitoplazmasi tarkibiga kiradi.
Kislorod organizmni faoliyati uchun zarur bo’lgan energiyani ajratuvchi
bioximiyaviy jarayonlarning asosi hisoblanuvchi oksidlanish jarayonini ta’min
etadi. Shu sababli uning to’qimalarini kislorod bilan yetarlicha ta’minlamasdan
organizm hayotini tasavvur qilish mumkin emas. Hayvon qanchalik murakkab
darajada tuzilishga ega bo’lsa, u kislorod taqchilligini shunchalik qiyin yengadi.
Yuqori darajada rivojlangan hayvonlar, ayniqsa odamlar oksidlanish jarayonlari
to’xtashi bilan bir necha daqiqa ichida o’ladi.
Nafas olish tiplarining evolyutsiyasi. Bir hujayrali organizmlarda – diffuzli
nafas olish mavjud – ya’ni gazlarning to’g’ridan-to’g’ri hujayra po’stlog’i orqali
o’tishidir.
Quyi tabaqali ko’p hujayralilarda, masalan chuvalchanglarda, quyi
hasharotlarda gazlarning almashinuvi tana yuzasidagi hujayralar orqali bajariladi
(teri orqali nafas olish). Teri orqali nafas olish maxsus nafas organlari mavjud
bo’lgan quyi tabaqali umurtqalilarda (baliqlar, amfibiya, sudralib yuruvchilarda)
katta rol o’ynaydi. Bu organlar yashash sharoitiga qarab rivojlangan bo’ladi. Suvli
nafas organlari bo’lib turli tuzilishga ega jabralar hisoblanadi (jabralar bilan nafas
olish), havoli nafas olish organlari bo’lib – kekirdak va o’pka (kekirdakli, o’pkali
nafas olish) hisoblanadi. Barcha baliqlarda jabrali nafas olish mavjud, lekin ayrim
baliqlar teri hamda ichaklar orqali ham nafas oladilar.

---