Xviii bob. Elekòromagniò ÒO‘lqinlar

122- §. Modulatsiya va detektorlash
M a z m u n i : radioto‘lqinlarni uzatish; modulatsiya; modulatsiya
jarayonining amalga oshirilishi; radiopriyomnik; detektorlash; zamo-
naviy radiouzatkich va radiopriyomnik; eng oddiy radiopriyomnik.
Radioto‘lqinlarni uzatish. Zamonaviy radiouzatkichning asosini
vakuumli lampa yoki tranzistorda terilgan so‘nmas tebranishlar genera-
tori tashkil qiladi. Generator «eltuvchi» deyiluvchi yuqori chastotali
tebranishlarni hosil qiladi (196- rasm). Agar uzatkich shunday ko‘rinishdagi
so‘nmas sinusoidal to‘lqinlarni uzatsa, unda qabul qiluvchi antenna ham
hech qanday informatsiyaga ega bo‘lmagan garmonik tebranishlarni qayd
qiladi. Biror ma’lumotni, masalan, nutq yoki musiqani uzatish uchun
esa yuqori chastotali tebranishlarning xarakterini, aytaylik, amplitudasini
o‘zgartirish kerak. Bu jarayon modulatsiya deyiladi.

---

391
199- rasm.
Modulatsiya. Modulatsiyasiz birorta
ham: telegraf, telefon, televizion aloqani
amalga oshirib bo‘lmaydi. Masalan, telegraf
modulatsiyasi kalit yordamida nurlanishni
kesishga, ya’ni qisqa (nuqta) va uzun (tire)
200- rasm.
(Morze alifbosi asosida) ma’lumotlarni uzatishga asoslangan (197-
rasm). Shuningdek, biror tovush chastotasidagi tebranishlar (198-
rasm) berilgan bo‘lsin. Bu tebranishlarga modulatsiyalanuvchi tebra-
nishlar deyiladi. «Eltuvchi» tebranishlar tovush chastotasidagi teb-
ranishlar yordamida o‘zgartiriladi, ya’ni tovush tebranishlari
modulatsiyalanadi. Modulatsiyalangan tebranishlarning ko‘rinishi 199-
rasmda ko‘rsatilgan. Modulatsiyalash ham ikki xil bo‘ladi. Masalan,
biz yuqorida ko‘rganimizdek, yuqori chastotali tebranishlar ampli-
tudasini tovush chastotasidagi tebranishlar bilan o‘zgartirish mumkin.
Bunday modulatsiya amplituda modulatsiyasi deyiladi. Shuningdek, «el-
tuvchi» tebranishlar chastotasini moslab o‘zgartirish usulidan ham
foydalaniladi. Bu usul chastota modulatsiyasi deyiladi.