Preprint · January 2019 doi: 10. 13140/RG

 
TUPROQNI BONITIROVKA BALLIGA QARAB QISHLOQ XO‘JALIK 
EKINLARINI HOSILDORLIGINI CHAMALASH 
Aniq bir qishloq xo‘jaligi ekin turini ma’lum yerdagi hosildorligini aniqlash 
uchun eng avvalo ekin ekilgan maydonni ball boniteti aniqlangan bo‘lishi kerak. 
Bevosita hosilni chamalash uchun bir ballni hosilga muvofiq qiymatini, ya’ni 
bir ball necha ts/ga ni ifodalashini aniqlab shu ko‘rsatkichga mos keladigan raqamga, 
ya’ni joyning ball bonitetiga ko‘paytiriladi. Bir ballning hosilga to‘g‘ri keladigan 
qiymatini aniqlash uchun Respublika bo‘yicha olingan o‘rtacha maqsimal hosil 
miqdorini eng unumdor, ya’ni 100 balli tuproq ko‘rsatkichiga bo‘linadi. Bu ish 
jadvalda keltirilgani kabi amalga oshiriladi. 
22-jadval. 
Hosilni rejalashtirish. 
Ekin turi 
Respublika bo‘yicha o‘rtacha 
maksimal hosil, ts/ga. 
Bir ballga to‘g‘ri keladigan 
hosil miqdori, ts/ga. 
G‘o‘za 
40 
0,40 
Bug‘doy 
60 
0,60 
Suli 
75 
0,75 
2-3 yilgi beda (pichan) 
200 
2,00 
Don uchun makkajo‘xori 
80 
0,80 
Bevosita hosil miqdorini rejalashtirish esa quyidagicha bajariladi. 
Misol uchun 75 balli tuproqlar uchun g‘o‘za hosilini hisoblash quyidagi 
tartibda amalga oshiriladi. 
75*0,40=30 ts/ga 

---

42 
Bug‘doy hosildorligini bunday tuproqlarda 75*0,60=45 ts/ga ni tashkil qiladi. 
Shu tariqa boshqa qishloq xo‘jaligi ekinlari uchun ham hisoblanadi. 
Xo‘jalik, fermer yoki boshqa bir yer egasi xilma-xil tuproq ayirmalarida 
joylashgan bo‘lsa-yu ularga hosil miqdorini rejalashtirish lozim bo‘lsa, u holda eng 
avvalo tuproqlar uchun o‘rtacha ball boniteti aniqlanadi. Bu ish quyidagicha 
bajariladi: 
n
n
n
P
P
P
P
P
B
P
B
P
B
P
B
B












...
...
3
2
1
3
3
2
2
1
1
bunda: B – tuproqni o‘rtacha ball boniteti, ya’ni fermer yoki boshqa yer egalari 
dalalari uchun hisoblangan o‘rtacha ball. 
B
1
,B
2
,B
3
,B
n
- tuproq ayirmalarining bonitet ballari, ya’ni har xil ballga ega 
bo‘lgan yer maydonchalarining ballari. 
P
1
,P
2
,P
3
,P
n
- tuproq ayirmalari maydonlari. 
Bu hisob-kitoblar bajarilgandan so‘ng olingan natijaga ekilgan qishloq xo‘jalik 
ekin turini bir ballga to‘g‘ri keladigan ts/ga miqdori ko‘paytiriladi. Shu tariqa 
olinadigan hosil miqdorini rejalashtirish, aniqlash mumkin. Bunda albatta ma’lum 
hatoliklarga yo‘l qo‘yiladi, lekin bu hatoliklar, ruxsat etilgan chegaralar ichida yotadi.