Umumiy ma'lumoti tayyori. Doc
Yüklə 1,04 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
13.3. Banklar turi Davlat, xususiy va jamoa banklari mavjud. Buning asosida mulk shakllari, pul sarmoyalari manbalari yotadi. Davlat banklari xazina saqlash, pul chiqarish, pul muomalasini ta’minlash, moliyani tartibga solish kabi vazifalarni bajaradi. Davlat banklari markaziy deb atalib, bir tizimni tashkil etadi. Masalan, AQShda davlat bank tizimi 13 ming banklarni o’z ichiga olib, shundan 1G’3 qismi milliy va qolgani shtatlar ixtiyoridadir. Barcha milliy va shtatlardagi eng yirik banklar federal rezerv tizimini tashkil etadi. ?olgani bu tizimdan chetda bo’lib, faqat 15 foizi depozitga egadir. AQSh ning "markaziy banki" 12 okrut federal rezerv bankidan ibo-rat bo’lib, federal rezerv kengashiga birlashadi. Federal rezerv tizimi hukumatga emas, balki AQSh kongressiga itoat etadi. Banklar faoliyati hukumat e’tiborida bo’ladi, chunki ularning bozor iqtisodiyotida tutgan o’rni juda katta. Shuning uchun ham pulning vujudga kelish jarayoni, bank kreditlari, banklarning paydo bo’lishi va faoliyatlari bozor tizimi sharoitida hukumatning e’tiborida bo’lishi shart. Jamoa banklari birlashmalar, yirik tashkilotlar, kooperatav ittifoqlari tomonidan o’z faoliyatlarini moliyalashtirish uchun tashkil etiladi. PDF created with pdfFactory trial version www.pdffactory.com 98 Хususiy banklar miqdoriy jihatdan asosiy bo’lib, ular juda ko’pchilikni tashkil etadi va bozor iqtisodiyotida moliyaviy, kredit vazifalarini bajarib, tovar-pul muomalasi rivojiga katta ta’sir ko’rsatadi. Faoliyat xususiyatlariga ko’ra banklarning xili ko’p. Bularning asosiy qismi tijorat banklaridir. Bular bir necha tur banklardan iborat bo’ladi. Masalan, “Tashqi iqtisodiy faoliyat banki”, “Milliy bank”, “Хalq banki”, “Paxta banki”, “Asaka bank” “G’alla banki”, “Sanoat-qurilish banki” kabilar bo’lib, ularning hududiy bo’limlari ham ko’p. Bularning ichida milliy bank tashqi iqtisodiy aloqalar uchun xizmat qilsa, qolganlari asosan ichki bozor, mamlakatning tovar-pul muomalasi uchun xizmat qiladi. YAngi tashkil etilgan xalq banki fuqarolar bilan aloqada bo’lib, omonatchilar bilan ish olib boradi, aholiga pul qarz berish ishlarini bajaradi. Bu juda tarqoq holdagi pul massasini yig’ib, ishga soladi va bundan keng aholi-omonatchilarni manfaatdor qilib, bo’sh yotgan pulning ishlatilishidan kelgan daromadning bir qismini foiz hisobida to’laydi. Hozir respublikada faoliyat ko’rsatayotgan tijorat banklarining soni 38 ta bo’lib, ularning aktivlari 1518,4 mlrd. so’mga ko’paydi va 2002 yil 1 yanvar holatiga 3198,8 mlrd. so’mni tashkil etdi. Tijorat banklari tomonidan O’zbekistonnnig real sektorini kreditlash va investitsiya shaklida moliyalashtirish bo’yicha olib borilayotgan ishlar respublikamiz iqtisodiyotini yanada yuksalishga zamin yaratmoqda. Хususan, tijorat banklarning iqtisodiyot turi sohalarini rivojlantirishga yo’naltirilgan kredit qo’yilmalari 2001 yil mobaynida 928,8 mlrd. so’mga ko’payib, 2002 yil 1 yanvar holatiga 1920,1 mlrd. so’mni tashkil etdi. Banklar faoliyatidagi eng muhim tomonlardan biri shuki, ular o’z mijozlari o’rtasidagi pul muammolari, o’zaro to’lovlar va boshqa shunga o’xshash xizmatlarni ham bajaradi. Ma’lumki, iqtisodiy aloqalarni amalga oshirishda to’lovlar asosiy o’rin egallab, tovarlar harakati, ularning bir egalikdan ikkinchisiga o’tishida, ya’ni takror ishlab chiqarish jarayoni ishlab chiqarish va tovar-pul muomalasining to’xtovsiz harakatini ta’minlashda hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Chunki, to’lovlardagi uzilish mahsulotlar siljishining to’xtab qolishiga, iqtisodiy aloqalarning buzilishiga olib keladi. Qulay to’lov usullarini qo’llash, mijozlar o’rtasidagi ishonchni ku- chaytirish ko’p jihatdan banklar ish faoliyatiga bog’liqdir. Yüklə 1,04 Mb. Dostları ilə paylaş:
|