Musiqa o‘qitish metodikasi va maktab repertuari

Tayanch tushunchalar 
Katta ashula – Farg‘ona vodiysi, qisman Toshkentda ijro etiladigan jo‘rsiz 
ashula turi. 
Interval – aniq balandlikka ega bo‘lgan ikki tovush balandligi bo‘yicha 
oralig‘i. 
Opera – musiqali dramatik asar, nutqning ma’lum bir qismi yoki deyarli 
hammasi kuylanadi. 
Xalq cholg‘u asboblari orkestri – xalq cholg‘u asboblaridan tuzilgan katta 
jamoa. 
 
 
 

---

91 
MUSIQA SAVODI 
Tovush cho‘zimlarini uzaytiradigan belgilar 
Tovushlarning baland-pastligi tushunchasini egallash ustida olib boriladigan 
ish jarayonida ularning cho‘zimi ham o‘zgarishi, tovushlar faqat muayyan 
balandlikkagina emas, balki muayyan cho‘zimga ega ekanligiga, qisqa va uzun 
tovushlarning borligiga o‘quvchilar diqqatini jalb etamiz. Nota yoniga nuqta 
qo‘yilsa, uning miqdori yarim barobar uzayadi. Masalan, yarim nota li, 2i ga 
sanalsa, uning yoniga nuqta qo‘yilsa, uning cho‘zimi barobar cho‘ziladi va li, 2i, 3i 
ga sanaladi. Uzun tovushlarni cho‘zib kuylash kerak. Nuqtali notalar esa undan 
ham ko‘proq cho‘zib kuylanadi. O‘qituvchi ko‘rsatilgan notalarning cho‘zimiga 
qarab, oldin o‘zi kuylab ko‘rsatib berishi kerak, so‘ngra o‘quvchilar bilan 
birgalikda sanoqni to‘g‘ri sanab, kuylab mustahkamlashi lozim. 
Tovush cho‘zilishini uzaytiradigan belgilarga fermata ham kiradi. Tovush 
cho‘zilishining vaqt bilan cheklanmagan uzayishini ko‘rsatuvchi belgiga fermata 
deyiladi. Fermata nota ustiga va ostiga qo‘yiladi. Tovushlar cho‘zilishini 
uzaytiradigan belgilarga liga ham kiradi. Yonma-yon turgan bir xil balandlikdagi 
nota cho‘zimlarini birlashtiruvchi yoysimon chiziqliga deyiladi. 
LABORATORIYA MASHG‘ULOTI 
5-SINFDA BIR SOATLIK NOAN’ANAVIY 
DARS ISHLANMASI