F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma

5.5. Dunyo yer fondi 
Dunyo yer fondining umumiy maydoni - 134 mln km
2
(13,4 mlrd. ga). 
Jadvaldan ko‘rinib turibdiki, dunyo yer fondining asosiy qismini Afrika, MDH, 
Osiyo, SHimoliy va Janubiy Amerika egallagan. Aholi jon boshiga oladigan bo‘lsak, 
aholisi nisbatan kam bo‘lgan Avstraliya birinchi, aholi eng ko‘p bo‘lgan Osiyo esa 
oxirgi o‘rinni egallagan.
Dunyo yer fondining asosiy muammolari deb olimlar kuyidagilarni 
tushunadilar: tuproq hosildorligini yuqolishi, tuproq eroziyasi, uning ifloslanishi, 
tabiiy o‘tloqlarning biologik hosildorligini yuqolishi, sug‘oriladigan maydonlarning 
sho‘rlanishi va botqoqlanishi. Turar joy va sanoat korxonalari va transport tizimlari 
qurishga yerlarni ketishi va hokazolar.
Dehqonchilik — qishloq xo‘jaligining 
keng tarmog‘i bo‘lib, u o‘z tarixiga 
dalachilik, yani don ekinlarini va texnika ekinlarini yyetishtirish, yaylovchilik, poliz 
ekinlarini yetishtirish va boshqa qator tarmoqlarni oladi. 
Ushbu yo‘nalishda ikki muhim masalani - chorva soni va asosan chorvachilik 
mahsuloti ishlab chiqarishni ajratish mumkin. 
Avtarkiya – boshqa mamlakatlar iqtisodiyotiga asoslanib milliy iqtisodiyotni 
taminlashga yonaltirilgan ciyocat. 
Iqtisodiyotni davlat tomonidan tartibga colib turish – bozor iqtisodiyotida 
davlat va jamiyat tashkilotlari tomonidan harakatdagi sotsial-iqtisodiy tizimni 
o‘zgarib turgan sharoitga moclashtirish maqcadida amalga oshiriladigan qonuniy, ijro 
va nazorat qilish xususiyatiga ega bo‘lgan tadbirlar tizimi. 
OPEK – neftni ekcport qiluvchi, unga quyidagi davlatlar azo: Saudiya 
Arabistoni, Iroq, Quvayt, BAA, Jazoir, Liviya, Nigeriya, Gabon, Indoneziya, 
Venesuela, Meksika, Shtab-kvartirasi Avstriyaning poytaxti Vena shahrida 
joylashgan. 

---

36 
Yalpi ichki mahsulot (YaIM) – mamlakatning ichki xo‘jalik faoliyatini 
umumlashgan iqtisodiy ko‘rsatkichi. 
Yalpi milliy mahsulot (YaMM) – ichki va tashqi faoliyatda bir yilda moddiy va 
nomoddiy sohalarida qanday millat tomonidan ishlab chiqarilgan tovar va 
xizmatlarning umumiy qiymati bo‘lib, mamlakatning yaxlit sotsial-iqtisodiy 
ko‘rsatkichi hisoblanadi. 
Venchur korxonalari – yirik kompaniyalar buyurtmalari va davlat bitimlari 
bo‘yicha ilmiy tekshrish sohalarida muhandiclikda, innovatsiyada faoliyat 
ko‘rsatuvchi firmalar.