F. M. Xalimova turizm geografiyasi o‘quv qo‘llanma
Tabiiy resurslarni iqtisodiy-geografik baholash va ulardan
Yüklə 1,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
11.4. Tabiiy resurslarni iqtisodiy-geografik baholash va ulardan
foydalanish Tabiiy resurs bu inson hayoti va faoliyati davomida bevosita foydalaniladigan barcha xil tabiat ne’matlari hisoblanadi. Tabiiy resurslar inson hayotida hamisha katta 102 o‘rin to‘tib kelgan. Eng asosiysi ular avvalo jamiyat hayotining moddiy negizi sifatida xizmat qiladi. Shu sababli mamlakatlar taraqqiyotida tabiiy resurslarning o‘rni katta. Albatta harbir mamlakatning tabiiy resurslar bilan ta’minlanganlik darajasi muhim iqtisodiy har bir davlatning bu ko‘rsatkich, tabiiy resurslarni iqtisodiy-geografik baholamay turib anglash qiyin. Tabiiy ressrularni iqtisodiy- gegorafik baholash nafaqat mamlakatning hozirgi salohiyatini, balkim kelajak istiqbollarini bilishda ham ahamiyatga ega. Mamlakatimiz tabiiy resurslarga boy mamlakatlardan hisoblanadi. iqtisodiyotimiz rivojlanishda tabiiy resurslarning o‘rni katta ekan, ularni iqtisodiy- geografik baholash, resurs turini imkoniyat darajasi aniqlab beradi. Bu o‘z navbatida iqtisodiyot tarmoqlari joylashishiga, rivojlanish imkoniyatlarini belgilashda katta ahamiyatga ega. Tabiiy resurslarni demografik jihatdan bahosi asosiylardan bo‘lib, boyliklarga nisbatan aholi joylanishi, ta’minlanishini malakalik darajasi va ularni kelajak faoliyatlari ham aniqlanadi. Ma’lumki, yirik aholi punktlari bu iste’molning yuqoriligini bildiradi. Yirik sanoat markazlariga yaqin foydani qazilmalarning foydaliligi koeffitsienti yuqori bo‘ladi. Misol taraqasida Toshkent viloyatida joylashgan. Angren ko‘mir konini oladigan bo‘lsak, bu zaxira ko‘miri qo‘ng‘ir tusli ko‘mir bo‘lib, kaloriyasi kam hisoblanadi. ekin bu konning aholi soni ko‘p, sanoati rivojlangan iqtisodiy rayonda joylashganligi, ya’ni iste’molchi yaqinida ekanligi o‘tgan asrimzning 40 – yillarida ishga tushishiga sabab bo‘ladi. Tabiiy resurslarni sonli bahosi, u qancha zahiraga, maydonga, hajmga ega. undan foydalanish holati, muhlatlari, unga sarf etiladigan harajat va kelgusida olinadigan foydasi izohlanadi. Shuningdek sonli baho narxli va balli baholarda beriladi. Agarda mamlakatimiz viloyatlarini yoqilg‘i resurslari bilan ta’minlanganligini shartli ravishda 10 balli sistemada baholasak, qo‘yidagi holatni ko‘rishimiz mumkin: |