Bu kitab abş-da Təhsil Almış Məzunlar Asosiasiyasının dəstəyi ilə 2104-cü ildə nəşr olunmuşdur

Korporativ hüququn prinsipləri 
Korporativ 
hüquq 
prinsiplərini 
korporativ 
hüquqi 
münasibətlərin 
tənzimlənməsinin əsasında duran obyektiv qanunauyğunluqlar hesab etmək 
olar. Korporativ hüquq prinsipləri şirkətin daxili sənədləri səviyyəsindən 
qanunvericilik səviyyəsinədək olan normaların əsasını təşkil edən qaydalardır. 
Beləliklə, bütün korporativ normalar korporativ hüququn prinsiplərinə 
əsaslanmalıdır. 
Şirkətin ayrıca şəxsiyyətə malik olması, ayrıca əmlaka sahib olması və hüquqi və 
fəaliyyət qabiliyyətinə malik olması kimi prinsiplər barədə qeyd etmişik. 
Korporativ hüquqi münasibətlərin iştirakçılarının maraqlarının qorunması 
müəyyən prioritetlər əsasında qurulmalıdır və şirkətin maraqları ayrı-ayrı 
iştirakçıların maraqlarından daha üstün hesab edilməlidir. Şirkətin inkişafı, gəlir 
24
Şahmat terminologiyasında "pat" çıxılmaz vəziyyət deməkdir. 
25
Bu imkanların, yəni dispozitiv və liberal maddələrin az olmasına rəğmən.

---

25 
əldə etmək, biznesin uzunmüddətli sabitliyini təmin etmək şirkətin maraqlarına 
daxildir. Səhmdarların marağının şirkətdən gəlirin alınmasından ibarət 
olduğunu nəzərə alaraq gəlirin bölüşdürülməsində iki əks məqsəd – dividendin 
ödənilməsi və biznesin inkişafı
26
– arasında səmərəli balans qorunub 
saxlanılmalıdır. Kapitalın qorunması, onun artırılması və optimal istifadə 
olunması ilə ifadə olunan səhmdarların (iştirakçıların) maraqlarının qorunması 
şirkətin bütün idarəetmə orqanları arasında nəzarət və hesabatın şaquli 
bölünməsi ilə şərtlənir. Səhmdarların səs çoxluğu ilə qəbul edilən qərarlar 
səhmdarların hər biri üçün və digər idarəetmə orqanları (direktorlar şurası, icra 
orqanları), menecerlər üçün mütləqdir. Şirkətin hər hansı bir səhmdarı 
(iştirakçısı) tərəfindən seçilmiş və ya təyin olunmuş direktorlar şurasının üzvləri 
və şirkət menecerləri bütövlükdə şirkətin maraqlarına uyğun hərəkət 
etməlidirlər. Onlar şirkətin maraqlarına vicdanlı və məntiqli xidmət 
etməlidirlər.
27
Şirkətin rəhbər şəxsləri öz səlahiyyətlərini lazımi diqqət və qayğı 
dərəcəsi ilə və yüksək peşəkarlıqla həyata keçirməlidirlər. Rəhbər şəxslər 
qərarın qəbulu ilə bağlı bütün riskləri rasional surətdə nəzərə almaqla qərarları 
tam (dolğun) informasiya əsasında qəbul etməli və əmin olmalıdırlar ki, qərar 
şirkətin maraqlarına ən yaxşı şəkildə cavab verir. Bu tələblərin pozulması 
nəticəsində şirkətə dəyən ziyanın ödənilməsi üçün şirkətin rəhbər şəxsləri 
məsuliyyətə cəlb oluna bilərlər.
Şəxslər korporativ formasında sahibkarlıq
“
birliyi” yaratdıqda və ya sonradan 
korporasiyaya daxil olduqda könüllü olaraq çoxluğun iradəsinə tabe olmaq 
öhdəliyini qəbul etmiş olurlar, bu da öz əksini şirkətin idarəetməsində, 
səsvermədə və qərarların qəbulunda tapır. Şəxs hər hansı bir şirkətə daxil 
olduqda o, öz üzərinə həmin korporasiyada müəyyən olunmuş qayda və 
26
Biznesin inkişaf prosesinin vacib amili məhz maliyyə vəsaitlərin mövcudluğudur. Məsələn, fəaliyyət sahəsinin 
genişləndirilməsi, yeni avadanlığın alınması, məhsul çeşidinin artırılması üçün şirkətlər əldə etdikləri mənfəəti 
dividendin ödənilməsinə deyil, biznesin inkişafına yönəldə bilərlər. 
27
Bu prinsip öz əksini MM-nin 49-cu maddəsində tapmışdır. 

---

26 
normalara tabe olmaq zərurətini daşıyan məhdudiyyətlər qoyur. Çoxluğun 
iradəsinə tabe olmaq prinsipi istənilən korporasiyanın əsasında dayanır. Bununla 
yanaşı, korporasiyanın minoritar iştirakçılarının hüquqlarının pozulması ilə 
oradakı üzvlük faktının qoyduğu məhdudiyyətləri fərqləndirmək lazımdır. İlk 
növbədə, korporasiyada qəbul olunmuş qaydalar və qərarlar qanunvericiliyə 
zidd olmamalıdır. İkincisi, iştirakçı korporasiyanın bu və ya digər qərarı ilə 
razılaşmadıqda onun tərkibindən mümkün qədər az itkilərlə çıxmaq hüququna 
malik olmalıdır. Düşünürük ki, SC-nin səhmdarlarına müəyyən hallarda onlara 
məxsus səhmlərin hamısının və ya bir hissəsinin şirkət tərəfindən alınmasını 
tələb etmək hüququnu verən imperativ norma qanunvericiliyə daxil 
edilməlidir
28
.
Qeyd edilən prinsipləri nəzərə alaraq hesab edirik ki, korporativ hüququn 
prinsiplərini aşağıdakı şəkildə sadalamaq olar:
29
1.
Şirkət ayrıca hüquqi şəxsiyyətə malikdir. 
2.
Ümumi qaydaya görə şirkət tam hüquqi və fəaliyyət qabiliyyətinə 
malikdir. 
3.
Şirkətin əmlakı səhmdarların əmlakından ayrıdır. 
4.
Şəxsin şirkətin səhmlərinə (payına) sahib olma faktı onu şirkətin 
əmlakının mülkiyyətçisi və ya sahibi etmir. 
5.
Şirkət (şirkətin əmlakı) səhmdarların ümumi paylı əmlakı deyil. 
6.
Şirkətin rəhbər şəxsləri şirkətin maraqlarına uyğun hərəkət etməlidirlər. 
7.
Şirkətin maraqları ayrı-ayrı səhmdarların maraqlarından üstün olmalıdır. 
8.
Minoritar səhmdarların hüquqları qorunmalıdır. 
28
Hazırda oxşar situasiyanı tənzimləyən dispozitiv norma var və şirkətin qanunvericiliyində müəyyən edildikdə 
səhmdar ona məxsus olan səhmlərin geri alınmasını şirkətdən tələb edə bilər. Hesab edirik ki, nizamnamədə qeyd 
edilməsindən asılı olmayaraq səhmdarlar "geri satınalma tələb etmək" hüququna malik olmalıdırlar. 
29
Burada sadalanan prinsipləri korporativ idarəetmə prinsipləri ilə səhv salmayın. 

---

27