Azərbaycan respublikasi kənd təSƏRRÜfati naziRLİYİ aqrar elm və İnformasiya məSLƏHƏt məRKƏZİ
Yüklə 9,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Bu gün elmi-tədqiqat müəssisələrinin qarşısında ölkədə aqrar bölmənin inkişafı istiqamətində həll olunmalı mühüm vəzifələr durur. Bu həlli vacib vəzifələrə torpaqların münbitliyinin yaxşılaşdırılması, biomüxtəlifliyin qorunması, saxlanması və istifadəsi, bitkiçilikdə və heyvandarlıqda yeni yüksək məhsuldar sort və cinslərin yaradılması, mütərəqqi texnologiyaların elmi və praktiki əsaslarının işlənib hazırlanması, səmərəli bitki mühafizəsi xidmətləri tədbirlərinin işlənib hazırlanması, alınmış mühüm elmi nəticələrin fermer və digər təsərrüfat qurumlarında tətbiqinin genişləndirilməsi kimi məsələlər daxildir. Bu baxımdan yeni tarixi dövrə qədəm qoymuş Əkinçilik ET İnstitutunun qarşısında da mühüm vəzifələr durur. Belə ki, 46 ildən sonra tarix yenidən təkrarlandı. Azərbaycan ET Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutu yenidən Əkinçilik İnstitutuna birləşdirildi və bununla da institut yeni tarixi dövrünə qədəm qoydu. Əkinçilik ET İnstitutu Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin “Azərbaycan Aqrar Elm Mərkəzinin və onun tabeliyindəki elmi-tədqiqat institutlarının strukturunun təkmilləşdirilməsi haqqında” 17 aprel 2015-ci il 109 nömrəli qərarı ilə Azərbaycan ET Əkinçilik İnstitutu və Azərbaycan ET Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar 20 İnstitutunun bazasında yenidən yaradılaraq fəaliyyət göstərir. Nəzərə almalıyıq ki, ET Yemçilik, Çəmənçilik və Otlaqlar İnstitutu məhz 1969-cu ildə Əkinçilik ET İnstitutunun bazasında yaradılmışdır. Ümumiyyətlə, Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutu SSRİ Nazirlər Sovetinin 20 may 1950-ci il 2117 saylı və Azərbaycan K(b)P MK-nın və Nazirlər Sovetinin 6 iyun 802 saylı müvafiq qərarları ilə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının nəzdində yaradılmış və 1950-ci ilin oktyabrından fəaliyyətə başlamışdır. Əkinçilik ET İnstitutu Sov.İKP MK-nın və SSRİ Nazirlər Sovetinin 14 fevral 1956-cı il 253 saylı qərarına, SSRİ Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 8 mart 1956-cı il 87 saylı əmrinə və Azərbaycan KP MK-nın və Azərbaycan SSR Nazirlər Sovetinin “Kənd Təsərrüfatı üzrə elmi tədqiqat müəssisələrinin işinin yaxşılaşdırılmasına dair tədbirlər haqda” 27 aprel 1956-cı il 222 saylı qərarına uyğun olaraq Azərbaycan SSR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyinə keçmişdir [1]. Respublikada taxıl istehsalının artırılması ilə əlaqədar ixtisaslaşmış təsərrüfatları yüksək kondisiyalı toxumlarla təmin etmək və ölkədə toxumçuluq işinin fəaliyyətini yaxşılaşdırmaq məqsədilə Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin 16 avqust 1993-cü il tarixli 236K saylı əmrinə əsasən Əkinçilik ET İnstitutunun bazasında “Elit” Elm İstehsalat Birliyi yaradılmışdır. 2000-2015-ci illər aralığında Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 16 dekabr 1999-cu il 190 saylı qərarına əsasən yaradılmış Aqrar Elm Mərkəzinin struktur tabeliyində fəaliyyət göstərmişdir [1]. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin 17 aprel 2015-ci il 109 nömrəli qərarına əsasən Azərbaycan Respublikası kənd təsərrüfatı nazirinin 2015- ci il 30 oktyabr tarixli 110 nömrəli əmri ilə Əkinçilik ET İnstitutunun yeni strukturu təsdiqlənmişdir. Bu baxımdan Əkinçilik ET İnstitutunun yenilənmiş strukturuna 8 şöbə (Bitki seleksiyası; Bitki fiziologiyası və biotexnologiya; Davamlı əkinçilik və bitki diversifikasiyası; Otlaq və biçənəklər; İnformasiya təminatı və elmi nəticələrin tətbiqi; Hüquq, kadr və kargüzarlığın təşkili; Maliyyə və mühasibat uçotu; Təsərrüfat), 5 laboratoriya (Torpaq və bitki analizləri; Dənin keyfiyyəti; Xəstəlik və zərərvericilərə nəzarət; İlkin toxumçuluq və toxumun keyfiyyəti; Yemlərin texnologiyası və zootexniki qiymətləndirilməsi), ictimai elmlər və xarici dillər kafedrası daxildir. İnstitutun struktur tərkibində elmi-istehsalat xarakterli tədqiqat işlərinin aparılması məqsədilə 11 təcrübə bazası, o cümlədən 4 bölgə təcrübə stansiyası (Tərtər BTS, Qobustan BTS, Zaqatala BTS, Cəlilabad BTS), 3 dayaq məntəqəsi (Şəki DM (taxılçılıq istiqamətli), Şəki DM (yemçilik istiqamətli), Gədəbəy DM), 1 təcrübə sınaq stansiyası (Kürdəmir TSS) və 3 yardımçı təcrübə təsərrüfatı (Ağstafa YTT, Abşeron YTT (taxılçılıq istiqamətli) və Abşeron YTT (yemçilik istiqamətli) fəaliyyət göstərir. İnstitutda elmi və müdafiə şuraları fəaliyyət göstərir. İnstitutda 331 nəfər çalışır, onlardan 118-i elmi işçi, o cümlədən 5-i elmlər, 47-i fəlsəfə doktorlarıdır. Bu gün Əkinçilik ET İnstitutunun qarşısında ölkənin müxtəlif aqroekoloji bölgələri üçün dənli taxıl (buğda, arpa, qarğıdalı) və paxlalı (noxud, mərcimək), yem (yonca, xaşa) bitkilərinin yeni yüksək məhsuldar və keyfiyyətli, biotik və 21 abiotik amillərə davamlı sort və hibridlərin yaradılması və onlardan yüksək məhsul alınmasını təmin edən kompleks becərmə texnologiyalarının elmi və praktiki əsaslarının işlənib hazırlanması, tətbiqi və yayımı, otlaq və biçənəklərin məhsuldarlığının artırılması, yemlərin hazırlanması və zootexniki qiymətləndirilməsi kimi geniş və əhatəli məqsəd durur. İnstitutda buğda, arpa, qarğıdalı, ərzaq paxlalıları, yem bitkiləri və davamlı əkinçilik və bitki diversifikasiyası proqramları çərçivəsində bərk və yumşaq buğdaların, arpanın, qarğıdalının, noxudun, mərciməyin, yonca və xaşanın seleksiya və toxumçuluğu, fitopatologiyası, entomologiyası, genetikası, fiziologiyası, biokimyası, biotexnologiyası və becərmə texnologiyası ilə bağlı tədqiqatlar aparılır. Qarşıya qoyulan məqsədə nail olmaq üçün institutda yuxarıda sadalanan və 2015-2019-cu illəri əhatə edən proqramlar və 15 mövzu üzrə 28 tədqiqat işi yerinə yetirilir. Əkinçilik ET İnstitutu birgə tədqiqatların aparılması, toxum materialının mübadiləsi və kadr hazırlığı sahələrində Beynəlxalq seleksiya mərkəzləri olan CIMMYT və ICARDA, Rusiyanın P.P. Lukyanenko adına Krasnodar ET Kənd Təsərrüfatı və Türkiyənin Əskişəhər Kənd Təsərrüfatı Tədqiqatları İnstitutları, eləcə də AMEA-nın Botanika, Genetik Ehtiyatlar və Neft- Kimya Prosesləri İnstitutları arasında elmi əməkdaşlığı mövcuddur [2; 3]. Buğda, arpa, qarğıdalı, ərzaq paxlalıları, yem bitkiləri və davamlı əkinçilik və bitki diversifikasiyası proqramlarının məqsəd və vəzifələrinə uyğun olaraq institutun tədqiqat prioritetlərinə aşağıdakılar daxildir: Dənli taxıl, paxlalı və yem bitkiləri genofondunun tədqiqi; Abiotik stress amillərə davamlılıq; Biotik stress amillərə davamlılıq; Keyfiyyətin yüksəldilməsi; Məhsuldarlığın artırılması; Otlaq və biçənəklərin yaxşılaşdırılması və səmərəli istifadəsi; Yemlərin hazırlanması və zootexniki qiymətləndirilməsi; Torpaq və su ehtiyatlarından səmərəli istifadəsi. Bu baxımdan institutun vəzifələrinə aşağıdakı tədqiqat fəaliyyətləri daxildir: Yerli və introduksiya olunmuş rüşeym plazmasının seçilməsi və hibridləşməsi yolu ilə yüksək məhsuldar və keyfiyyətli, ekoloji cəhətdən uyğunlaşa bilən yeni dənli, dənli-paxlalı və yem bitkiləri sortlarının yaradılması; Bitkilərin abiotik və biotik stress amillərə (quraqlığa, yüksək temperatura, duza, qışa, xəstəliklərə və s.) qarşı davamlılığının artırılması; Müasir texnologiyaları tətbiq etməklə suvarma və dəmyə əkinçiliyində bitkilərin məhsuldarlığının və keyfiyyətinin yüksəldilməsi; Ölkənin yay və qış otlaqları ekosisteminin dayanıqlı idarə edilməsi; Respublikada mövcud olan yem bitkilərinin keyfiyyət göstəricilərinin öyrənilməsi və yem rasionlarının hazırlanmasında istifadəsi; Yüksək kondisiyalı orijinal, super-elit və elit toxumların istehsalı; |