453
Ключевые слова:
сорт, кукуруза, густота стояния растений,
условия
питания
Key words:
variety, corn, plant density, nutrition conditions
Qarğıdalının becərilməsinə daxil olan amillər icərisində bitki sıxlığının düzgün
nizamlanması yüksək dən məhsulunun formalaşmasına birbaşa təsir edir. Belə ki,
optimal bitki sıxlığında dən məhsuldarlığı əhəmiyyətli dərəcədə yüksəlir.Qarğıdalı
bitkisinin məhsuldarlığına beçərmə üsullarının təsirinin öyrənilməsi ilə müxtəlif
vaxtlarda bir sıra tədqiqatçılar məşğul olmuşlar [1; 2; 3].
Dən istehsalının artırılmasında etibarlı ehtiyat mənbələrindən biri qarğıdalı
bitkisidir. Bu bitki xalq təsərrüfatında müxtəlif məqsədlər ücün istifadə edilir.
Dünyada istehsal olunan qarğıdalı dəninin 60-65%-i yem, qalanı isə ərzaq və texniki
məqsədlər ücün istifadə olunur.
Məhsuldarlığına və yemlik dəyərinə görə qarğıdalı bütün dənlı alaf bitkilərindən
üstündür. Onun dəni kombinə edilmiş yem hazırlanmasında əvəz olunmaz
komponentdir. Buğda və çovdar unu ilə qarğıdalı ununun qarışığından cörək bişirilir
və müxtəlif qənnadı məmulatları hazırlanır.
Sənayedə qarğıdalı dənindən nişasta, etil spirti, şəkər, yağ, E vitamini, askarbin
turşusu alınır. Əhəmiyyətli ərzaq və yem bitkisi olduğunu nəzərə alaraq qarğıdalının
becərilməsində aqrotexniki tədbirlər kompleksinə daxil olan səpin üsulu, bitki sıxlığı
və qidalanma şəraitinin öyrənilməsi bir məqsəd kimi qarşıya qoyulmuşdur.
Məlumdur ki, yüksək dən məhsulunun formalaşması
bilavasitə struktur
göstəricilərinin səviyyəsindən asılıdır. Belə ki, məhsulun struktur göstəriciləri nə
qədər yüksək olarsa, məhsuldarlıq da bir o qədər yüksək olar.
Məhsulun struktur
göstəriciləri tətbiq olunan aqrofonun səviyyəsindən asılı olaraq dəyişir. Belə ki,
aqrofon optimal olduqda məhsul göstəriciləri yüksəlir. Becərilmə şəraitindən asılı
olaraq, qargıdalı bitkisində məhsulun struktur göstəricilərinin öyrənilməsi ilə bir çox
tədqiqatcılar məşğul olmuşlar [4;5].
Qidalanma şəraiti və bitki sıxlığından asılı olaraq qarğıdalı bitkisində məhsulun
struktur elementləri öyrənilərək nəticəsi illər üzrə cədvəllərdə (1; 2 və 3) verilmişdir.
Cədvəl 1-dən görünür ki, hektarda bitkilərin sayı artdıqca məhsulun struktur
elementlərinə daxil olan bir bitkidə qıçanın sayı, kütləsi, qıçadan dən çıxımı, qıçanın
uzunluğu, qıçanın diametri və 1000 dənin kütləsi azalır.
Belə ki, 2012-ci tədqiqat ili üzrə hektarda 41
min bitki olduqda qidalanma
şəraitindən asılı olaraq bir bitkidə qıçanın sayı 0,9-2,2 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi
120,5-240,5 qram, qıçadan dən çıxımı 79,6-83,5%, qıçanın uzunluğu 16,4-22,6 sm,
qıçanın diametri 3,3-5,4sm, 1000 dənin kütləsi 240,2-302,4 qram arasında olmuşdur.
Hektarda 47 min bitki olduqda qidalanma şəraitindən asılı olaraq, bir bitkidə qıçanın
sayı 0,9-2,1 ədəd, bir birkidə qıçanın kütləsi 114,2-235,0 qram, qıçadan dən çıxımı
78,2-82,4%, qıcanın uzunluğu 15,2-21,4sm, qıçanın diametri 3,2-5,2sm, 1000 dənin
kütləsi 232,6-298,2 qram oldugu halda, hektarda 57 min bitki olduqda bu göstəricilər
müvafiq olaraq 0,8-2,0 ədəd; 110,4-230,2 qram; 76,8-80,2%; 15,0-20,2 sm; 3,0-
5,1sm və 226,2 -295,4 qram arasında dəyişilmişdir.
454
2012-ci tədqiqat ilində struktur elementlərinin ən yüksək qiyməti N
180
P
120
+20
ton peyin fonunda müşahidə edilmişdir. Bu fonda hektarda bitki sayından asılı olaraq,
bir bitkidə qıçanın sayı 2,0-2,2 ədəd, bir bitkidə qıçanın kütləsi 230,2-240,5 qram,
qıçadan dən cıxımı 80,2-83,5%, qıçanın uzunluğu 20,2-22,6 sm, qıçanın diametrı 5,1-
5,4 sm və 1000 dənin kütləsi 295,4-302,4
qram olmuşdur ki, bu da digər qidalanma
şəraitlərinə nisbətən xeyli yüksəkdir.
Dostları ilə paylaş: